Zespół Brown–Séquarda

Zespół Brown–Séquarda to zespół neurologiczny powstający w wyniku połowicznego uszkodzenia rdzenia kręgowego (najczęściej w odcinku szyjnym lub piersiowym). Opisany po raz pierwszy przez francuskiego neurologa Charlesa-Édouarda Brown-Séquarda w XIX wieku. Charakteryzuje się naprzemiennymi objawami neurologicznymi – po stronie uszkodzenia rdzenia i po stronie przeciwnej.

Przyczyny:

• urazy rdzenia (rany kłute, postrzałowe, złamania kręgosłupa),
• guzy (np. oponiaki, glejaki, przerzuty),
• stwardnienie rozsiane,
• jamistość rdzenia,
• zapalenia rdzenia,
• powikłania operacji neurochirurgicznych.

Objawy:

• porażenie wiotkie (na poziomie uszkodzenia) → poniżej porażenie spastyczne (niedowład/porażenie połowicze),
• utrata czucia głębokiego (wibracji, ułożenia, dotyku precyzyjnego) – uszkodzenie dróg sznurów tylnych.
• utrata czucia bólu i temperatury (uszkodzenie dróg rdzeniowo-wzgórzowych, które krzyżują się w rdzeniu).
• zaburzenia czucia i porażenie segmentalne (np. uszkodzenie korzeni nerwowych).

Diagnozowanie:

• wywiad (uraz, choroba przewlekła, objawy neurologiczne),
• badanie neurologiczne – charakterystyczny rozkład objawów,
• rezonans magnetyczny (MRI) rdzenia kręgowego – ocena guza, ucisku, jamistości, stwardnienia rozsianego,
• badania laboratoryjne i płyn mózgowo-rdzeniowy (przy podejrzeniu zapalenia, SM).

Leczenie:

• uraz – stabilizacja kręgosłupa, chirurgiczne odbarczenie rdzenia, leczenie przeciwobrzękowe (sterydy),
• guz – resekcja chirurgiczna, radioterapia, chemioterapia,
• zapalenie – leczenie immunosupresyjne, sterydy, antybiotyki,
• rehabilitacja ruchowa i neurologiczna,
• leczenie objawowe: leki przeciwbólowe, rozluźniające mięśnie (przy spastyczności), profilaktyka odleżyn i zakażeń.

Rokowanie:

• zależy od przyczyny i rozległości uszkodzenia rdzenia,
• w urazach – często częściowe ustępowanie objawów przy intensywnej rehabilitacji,
• guzy i zmiany zapalne – rokowanie lepsze, jeśli usunięta zostanie przyczyna ucisku,
• całkowite wyleczenie rzadko możliwe, ale poprawa funkcjonowania przy rehabilitacji jest częsta.

Pozostałe informacje:

• Zespół Brown–Séquarda jest klasycznym przykładem tzw. zespołu połowiczego rdzenia, często omawianym w podręcznikach neurologii,
• objawy są zwykle niedokładnie symetryczne – pełny obraz jest rzadki, częściej spotyka się niepełne warianty,
• sam Brown-Séquard był nie tylko neurologiem, ale także pionierem badań nad fizjologią rdzenia i hormonami.