Ból kręgosłupa szyjnego: przyczyny, objawy i skuteczne metody leczenia
Tags
odcinek szyjny kręgosłupa ból szyi ból kręgosłupa szyjnego
Ból w odcinku szyjnym kręgosłupa określany jest różnymi nazwami, jednak najczęściej nazywany jest po prostu „bólem szyi”. Objawy pojawiają się w okolicy kręgów szyjnych. Niestety, badania pokazują, że ten problem dotyka wiele osób, w tym również ludzi młodych. Jest to związane z powszechnym używaniem smartfonów, tabletów i komputerów, z których korzystamy najczęściej w nieprawidłowej pozycji, obciążającej szyję. Co więcej, korzystanie z tych urządzeń zaczyna się obecnie w znacznie młodszym wieku niż kiedyś. Jednak nie tylko nowe technologie są przyczyną bólu w tej okolicy. W artykule poniżej omawiane są również inne czynniki ryzyka oraz metody radzenia sobie z bólem kręgosłupa szyjnego.


Czynniki ryzyka oraz objawy

Najbardziej oczywistym objawem problemów w okolicy kręgosłupa szyjnego jest ograniczenie ruchomości głowy, a także napięcie i ból karku, który może promieniować do głowy, barku, łopatki lub ramion. Dolegliwości mogą być przewlekłe lub ostre, nasilające się przy ruchu, pod naciskiem lub po dłuższym czasie spędzonym w jednej pozycji (np. podczas snu), a także mogą stopniowo obejmować coraz większy obszar. Warto jednak pamiętać, że problemy z kręgosłupem szyjnym mogą powodować nietypowe objawy. Są to najczęściej występujące objawy sugerujące możliwe zaburzenia przepływu krwi do mózgu przez odcinek szyjny kręgosłupa. Na utrzymywanie się napięcia mięśniowego wpływają różne czynniki, które często się nakładają m.in.:

- wady postawy;
- powtarzanie tych samych czynności w niewłaściwej pozycji lub długotrwałe pozostawanie w niej;
- praca przy komputerze, zwłaszcza gdy monitor jest ustawiony za nisko, za wysoko lub pod kątem;
- praca wymagająca pochylania głowy, np. w szwalni lub przy mikroskopie w laboratorium;
- częste pochylanie głowy nad ekranem tabletu lub telefonu;
- przewlekły stres, nerwica, depresja, którym mogą towarzyszyć mdłości i zawroty głowy;
- niewłaściwe ułożenie ciała podczas snu, np. spanie na zbyt wielu poduszkach, na zbyt miękkim łóżku lub na brzuchu z przekrzywioną głową;
- wypoczynek w pozycji wspierającej głowę, ale nie kręgi szyjne, np. przed telewizorem;
- brak regularnej aktywności fizycznej wzmacniającej mięśnie stabilizujące kręgosłup szyjny;
- podejmowanie aktywności fizycznej bez odpowiedniej rozgrzewki.

Istnieją trzy główne kategorie czynników ryzyka:

1. Fizyczne, do których zaliczamy:
- częste dźwiganie lub podnoszenie ciężkich przedmiotów,
- narażenie na wibracje (np. długotrwała jazda samochodem),
- wymuszone częste lub długotrwałe patrzenie w dół, pochylanie głowy do przodu (np. praca przy biurku),
- niewygodne pozycje, znaczne obciążenie kręgosłupa.
2. Związane ze stylem życia (indywidualne).
3. Psychospołeczne.

Przyczynami bólu karku i szyi mogą być również problemy stomatologiczne i laryngologiczne, infekcje dróg oddechowych, choroby zakaźne i nowotworowe z zajęciem węzłów chłonnych, a także podrażnienie zakończeń nerwowych spowodowane narażeniem na zimne powietrze, np. w przeciągu lub podczas jazdy z uchylonym oknem (tzw. "zawiany kark").


Rodzaje i przyczyny bólu kręgosłupa szyjnego

1. Ból somatyczny (mięśniowo-szkieletowy):
- Może być miejscowy lub promieniujący, trudny do dokładnego umiejscowienia.
- Im silniejszy bodziec wywołujący ból, tym może on sięgać niżej, aż do kończyny dolnej.
2. Ból korzeniowy:
- Odczuwany wzdłuż przebiegu korzenia nerwu, który jest uciśnięty lub uszkodzony.
- Ból biegnie wzdłuż dermatomu (obszaru zaopatrywanego przez dany nerw) i często wynika z ucisku krążka międzykręgowego (np. przy przepuklinie).
3. Ból ośrodkowy:
- Wynika z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Ucisk może być wynikiem takich nieprawidłowości jak dyskopatia szyjna, czyli wysunięcie się krążka międzykręgowego (dysku) pomiędzy kręgami odcinka szyjnego, postępujące zmiany zwyrodnieniowe kości, chrząstki i innych struktur kręgosłupa (spondyloza), a także obecność guzów nowotworowych. Ucisk, drażnienie lub uszkodzenie zakończeń nerwowych, czyli korzeni nerwowych, prowadzi do stanu zwanego radikulopatią szyjną, którego efektem jest ból. Gdy ból jest ostry, promieniuje i towarzyszą mu zaburzenia czucia w kończynach górnych, mówi się o rwie barkowej, znanej również jako rwa ramienna. Radikulopatia może być spowodowana nie tylko zwyrodnieniami czy wypuklinami krążków międzykręgowych, ale także procesami zapalnymi oraz powtarzającymi się mikrourazami w obrębie korzeni nerwowych. U młodszych osób, u których nie wystąpiły jeszcze zmiany degeneracyjne, bóle w obrębie kręgosłupa szyjnego najczęściej wynikają z urazów i przeciążeń (np. w wyniku wypadków komunikacyjnych), kontuzji sportowych (prowadzących do uszkodzeń więzadeł i innych struktur) oraz długotrwałego napięcia i skurczów mięśniowych.


Diagnostyka bólu kręgosłupa szyjnego

Z przewlekłym bólem kręgosłupa szyjnego można udać się nie tylko do ortopedy, ale także do lekarza rodzinnego lub fizjoterapeuty, którzy w razie potrzeby mogą skierować na konsultację ortopedyczną. W późniejszych etapach może być konieczna wizyta u neurologa lub reumatologa. 

Podczas pierwszej wizyty specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad oraz badanie fizykalne. Zapyta m.in. o wykonywaną pracę, uprawiane sporty, czas i okoliczności pojawienia się bólu oraz o nasilenie dolegliwości. Poprosi również o dokładny opis odczuć oraz wskazanie najbardziej bolesnych miejsc. Badanie fizykalne polega na dokładnym obejrzeniu karku i szyi, w celu wykrycia ewentualnych zaczerwienień, opuchlizny lub anomalii w budowie kręgosłupa, oraz na delikatnym dotykaniu tych obszarów. Pacjent zostanie również poproszony o poruszanie głową w różnych kierunkach. Dzięki temu możliwe będzie ocenienie siły mięśniowej, zakresu ruchomości, ustawienia kręgów w odcinku szyjnym oraz zlokalizowanie źródła bólu i jego przyczyny.

Czasami wystarczy jedynie wstępne badanie, aby postawić diagnozę i zaplanować skuteczne leczenie. W innych przypadkach, na podstawie początkowego rozpoznania, lekarz może zalecić dodatkowe badania w celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości. W przypadku podejrzenia zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych, takich jak narośle kostne powstające w wyniku przeciążeń i uszkodzeń chrząstki stawowej, warto przeprowadzić badanie krwi. Należy tu uwzględnić zarówno morfologię, jak i pomiar poziomu białka ostrej fazy (CRP) oraz odczyn Biernackiego (OB), co pozwoli wykryć ewentualny stan zapalny.

Warto również wykonać badania obrazowe, które są niezwykle pomocne w diagnostyce. Badania te umożliwiają wgląd w wnętrze ciała pacjenta, pozwalając na zobrazowanie struktur anatomicznych oraz wszelkich zmian tkankowych, a także określenie ich wielkości, lokalizacji i charakteru patologii. W przypadku bólu szyi i karku, w zależności od wstępnej diagnozy, najczęściej stosowane są poniżej wymienione procedury.

  • USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych: Pozwala ocenić przepływ krwi przez naczynia szyjne, gdy objawy sugerują niedokrwienie mózgu.
  • USG tkanek miękkich: Jest to szybkie, tanie i bezpieczne badanie, stosowane, gdy lekarz podejrzewa, że problem dotyczy tkanek miękkich, takich jak mięśnie, więzadła, ścięgna, powięzi czy węzły chłonne.
  • RTG odcinka szyjnego kręgosłupa: Skupia się na badaniu kości. Jest równie szybkie i niedrogie jak USG, ale wykorzystuje promieniowanie jonizujące, więc przeprowadza się je tylko na podstawie skierowania lekarskiego.
  • Tomografia komputerowa kręgosłupa szyjnego: Używa promieniowania w większych dawkach niż rentgen, ale pozwala uzyskać bardziej szczegółowy obraz. Zleca się ją m.in.:
    • Po wypadkach – w celu oceny rozległości urazów.
    • Przy podejrzeniu schorzeń takich jak choroba zwyrodnieniowa, przepuklina kręgosłupa, zmiany nowotworowe czy kręgozmyk (przemieszczenie kręgów).
    • Przed i po zabiegach chirurgicznych kręgosłupa szyjnego – aby zaplanować operację i ocenić jej skuteczność.
    • W ramach biopsji celowanej – gdy pod kontrolą tomografu pobiera się fragment podejrzanej zmiany do analizy mikroskopowej.
    • W przypadku podejrzenia stenozę (zwężenia) kanału kręgowego z uciskiem na nerwy, gdy rezonans magnetyczny nie jest możliwy, np. z powodu rozrusznika serca lub klaustrofobii pacjenta.
  • Rezonans magnetyczny kręgosłupa szyjnego: Pozwala uzyskać obraz zarówno kości, jak i tkanek miękkich, oraz jest najlepszą metodą do obrazowania rdzenia kręgowego. Jest to jednak kosztowne badanie, które nie jest dostępne wszędzie. W placówkach prywatnych można na nie udać się bez skierowania, ponieważ rezonans wykorzystuje pole magnetyczne i fale radiowe, które są bezpieczne dla zdrowia, w przeciwieństwie do promieniowania. Badanie to jest głównie wykorzystywane do oceny ucisku struktur kręgosłupa na nerwy, rozróżniania zmian zapalnych i nowotworowych oraz diagnozowania schorzeń takich jak dyskopatia czy przepuklina kręgosłupa szyjnego, szczególnie w przypadkach, gdy tomografia jest niewskazana, np. w czasie ciąży.

Jak leczyć ból kręgosłupa szyjnego?

Dokładne zidentyfikowanie przyczyny bólu kręgosłupa szyjnego jest kluczowe, ponieważ istnieje wiele metod leczenia, a wybór najodpowiedniejszych zależy od źródła problemu. Zabiegi chirurgiczne, takie jak dyscektomia (usunięcie przemieszczonej części krążka międzykręgowego) czy wertebroplastyka (stosowana w przypadku złamań kompresyjnych, gdzie kość przypomina zgniecione pudełko), są rzadko konieczne. Zwykle wykonuje się je tylko wtedy, gdy stan pacjenta jest poważny, np. po wypadku, lub jeśli leczenie zachowawcze, trwające co najmniej kilka tygodni, nie przynosi rezultatów. 

Metody leczenia dolegliwości kręgosłupa szyjnego to:
  • Farmakoterapia – stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także długoterminowe kuracje suplementami diety. Leki mogą być podawane doustnie lub poprzez iniekcje bezpośrednio w miejsce bólu.
  • Ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym – iniekcje w konkretnych rejonach w celu leczenia.
  • Unieruchomienie szyi w kołnierzu ortopedycznym – szczególnie w przypadkach urazów typu „whiplash” (smagnięcie biczem) po wypadkach samochodowych.
  • Kinezyterapia – leczenie ruchem, czyli wykonywanie odpowiednich ćwiczeń pod okiem rehabilitanta lub samodzielnie.
  • Fizjoterapia – obejmuje masaże, suchą igłoterapię, kinesiotaping (taśmy poprawiające napięcia powięzi i mięśni).
  • Fizykoterapia – metody takie jak krioterapia (leczenie zimnem), laseroterapia, wodolecznictwo, pole magnetyczne, leczenie prądami.
  • Zmiana nawyków i postawy – dostosowanie postawy podczas snu, pracy i codziennych czynności w celu zmniejszenia bólu.

Sposoby jak radzić sobie z bólem w odcinku szyjnym

Istnieje wiele testów wykorzystywanych do wykrywania osłabionego przepływu krwi w tętnicach kręgowych, jednak żaden z nich nie gwarantuje 100% pewności. Najbardziej wiarygodne są testy polegające na utrzymaniu statycznej, maksymalnej pozycji w zakresie ruchu. Na przykład, przez minutę do trzech minut utrzymujemy głowę w maksymalnej rotacji w prawo. Jeśli po pewnym czasie pojawią się objawy, takie jak zawroty głowy, może to sugerować zwężenie przepływu krwi w tętnicach.

Testowane ruchy to:

- Maksymalna rotacja w lewo i w prawo.
- Maksymalny przeprost szyi (patrzenie za siebie, patrzenie w sufit).
- Maksymalne zgięcie boczne w lewo i w prawo (ucho do barku).
- Maksymalne zgięcie głowy (broda do mostka).

Jeśli objawy pojawią się przed upływem jednej minuty, test należy przerwać. Również w przypadku wystąpienia typowego bólu, który nie jest związany z objawami naczyń, test powinien zostać zakończony.

Podstawą samopomocy jest korekta nieprawidłowych nawyków i postaw, które mogą nasilać lub wywoływać ból w odcinku szyjnym kręgosłupa. Zmiana przyzwyczajeń jest trudnym procesem, wymagającym dużego samozaparcia, ale po wyrobieniu prawidłowych nawyków, częstość bólów w górnym odcinku kręgosłupa powinna się zmniejszyć, a ryzyko poważniejszych problemów zdrowotnych również spada. Należy pamiętać o znaczeniu prawidłowej postawy ciała, dbając o wyprostowaną sylwetkę i upewniając się, że głowa znajduje się w przedłużeniu linii kręgosłupa, a nie jest wysunięta do przodu. Należy unikać pozycji, które zmuszają do długotrwałego pochylania głowy w dół, a ustawienie głowy można poprawić przez ustawienie oczu.

Warto również zadbać o ergonomię miejsca pracy. Jeśli to biurko, warto rozważyć zakup pulpitów, które umożliwią ustawienie dokumentów na poziomie wzroku. Kartki leżące na blacie wymagają ciągłego pochylania się do nich, co może prowadzić do powstawania poważnych problemów w odcinku szyjnym (np. przepuklin).

Należy unikać stresu, ponieważ szybki tryb życia może zwiększać napięcie. Warto znaleźć czas na relaks i rozrywkę; nawet spacer może przynieść ulgę. Należy również zadbać o odpowiednie miejsce do spania, unikając zbyt dużej liczby poduszek pod głową, ponieważ takie ustawienie powoduje zgięcie szyi, prowadząc do napięć mięśniowych. Jeśli nie występują jeszcze przewlekłe bóle szyi ani objawy korzeniowe, warto codziennie wykonywać ćwiczenia maksymalnego zakresu ruchu głowy. Należy powoli wykonać skręt w lewo i prawo, zgięcia głowy do każdego barku, dotknąć brodą mostka i spojrzeć na sufit. Regularne wykonywanie tych ćwiczeń, choćby raz dziennie, pomoże utrzymać pełną ruchomość w przyszłości.