Kołnierze ortopedyczne - przewodnik po różnych typach i ich zastosowaniach

Kołnierz ortopedyczny, czyli orteza szyjna, służy do stabilizacji kręgosłupa w odcinku szyjnym. Używa się go głównie po urazach i wypadkach, aby zapobiec poważniejszym uszkodzeniom kręgosłupa i rdzenia kręgowego oraz złagodzić ból spowodowany ewentualnymi uszkodzeniami stawów i mięśni szyi. Kołnierze ortopedyczne są standardowym wyposażeniem karetek, a można je kupić w aptekach i sklepach medycznych.

Istnieje wiele wskazań do noszenia kołnierza ortopedycznego. Jego główną funkcją jest ochrona kręgosłupa szyjnego przed dalszymi uszkodzeniami i stabilizacja tego odcinka. Zaleca się go osobom z problemami w odcinku szyjnym, niewłaściwą postawą głowy, zmianami zwyrodnieniowymi, takimi jak dyskopatia czy skolioza, a także po urazach, które doprowadziły do kręczu szyi, stłuczeń lub zwichnięć stawów międzykręgowych. Dodatkowo, objawy takie jak: ból szyi, ograniczona ruchomość karku, bóle i zawroty głowy oraz sztywność kręgosłupa mogą sugerować konieczność noszenia kołnierza ortopedycznego. W przypadku wystąpienia takich symptomów warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Kołnierz ortopedyczny powinien być noszony przez czas określony przez lekarza, co zależy od stanu kręgosłupa i przyczyny założenia ortezy szyjnej. Średnio okres noszenia wynosi około 6 tygodni. Czas ten obejmuje również przerwy, które pomagają stopniowo odzwyczajać kręgosłup szyjny od wsparcia, co pozwala kręgom i mięśniom szyi na prawidłowe, samodzielne funkcjonowanie. Warto dodać, że noszenie kołnierza zbyt długo może prowadzić do osłabienia mięśni.

Jeśli musimy nosić kołnierz ortopedyczny, lekarz prawdopodobnie przekaże nam szczegółowe zalecenia dotyczące tego, co powinniśmy, a czego unikać podczas jego noszenia. Warto przestrzegać poniższych wskazówek podczas stosowania kołnierza szyjnego:

• Wykonywać delikatne ruchy zamiast odpoczywać lub zbyt długo siedzieć – chodzenie i lekkie aktywności pomagają zapobiegać sztywnieniu mięśni szyi, co może przyspieszyć proces zdrowienia.
• Skupić się na prawidłowej postawie – plecy powinny być proste, ramiona lekko odchylone do tyłu, a głowa ustawiona w taki sposób, by uszy były w linii z ramionami.
• Unikać siedzenia na miękkich, niskich krzesłach – może to wpłynąć na postawę i zwiększyć nacisk na szyję.
• Unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów oraz forsownych aktywności – w tym biegania i innych intensywnych ruchów, które mogą obciążyć szyję.
• Nie ściągać kołnierza ortopedycznego - chyba że wymaga tego lekarz lub gdy konieczne jest jego czyszczenie.
• Upewnić się, że kołnierz dobrze przylega do ciała, ale jest wygodny – niedopasowany kołnierz nie zapewni odpowiedniego wsparcia, co może prowadzić do bólu lub dalszych urazów, a zbyt luźny kołnierz może powodować otarcia i podrażnienia skóry.

Kołnierza nie trzeba zdejmować również podczas kąpieli, ale w przypadku zamoczenia należy go dokładnie wysuszyć. Przykrycie kołnierza plastikową folią może być skutecznym sposobem na zachowanie jego suchości.


Czy należy ściągać kołnierz ortopedyczny do snu?

Podczas noszenia kołnierza ortopedycznego nie ma potrzeby zdejmowania go na czas snu. Warto jednak rozważyć zakup specjalnej poduszki ortopedycznej, która pomoże utrzymać kręgosłup w odpowiedniej pozycji. Oto kilka zaleceń dotyczących snu podczas noszenia kołnierza ortopedycznego:

• Upewnić się, że materac zapewnia odpowiednie podparcie – zbyt miękki materac może nie wspierać szyi wystarczająco.
• Trzymać szyję w neutralnej pozycji – unikać pochylania jej do przodu, do tyłu lub na boki.
• Unikać spania w skręconej pozycji – szyja powinna być w jednej linii z ciałem.
• Spać na plecach z cienką poduszką – dodatkowe poduszki mogą wywierać nadmierny nacisk na szyję.
• Przy wstawaniu z łóżka, najpierw delikatnie przewrócić się na bok – następnie spuścić nogi z krawędzi łóżka i powoli podnosić się, wspierając na ramionach.

Typy kołnierzy ortopedycznych

Kołnierz ortopedyczny zazwyczaj składa się z zewnętrznej polietylenowej skorupy, która nadaje mu odpowiedni kształt, oraz piankowej wyściółki zapewniającej wygodę noszenia. Niektóre modele posiadają otwór tracheostomijny, umożliwiający monitorowanie tętna. Istnieje kilka różnych typów kołnierzy ortopedycznych:

- Kołnierz jednoczęściowy: stosuje się go głównie podczas transportu oraz rehabilitacji pacjentów po urazach wynikających z wypadków. Jego zaletą jest możliwość dopasowania do każdego pacjenta oraz skuteczne odciążenie odcinka szyjnego kręgosłupa aż do poziomu tułowia.

- Kołnierz dwuczęściowy: najczęściej używany u pacjentów z urazami szyjnego odcinka kręgosłupa, takimi jak złamania czy skręcenia, a także po operacjach. Tego typu kołnierz pomaga w łagodzeniu bólu i zapewnia dopływ powietrza do skóry. Dodatkowo, nie ma potrzeby zdejmowania go podczas badań diagnostycznych, takich jak rezonans magnetyczny.

- Kołnierz miękki: stosowany jest przede wszystkim przy dyskopatii, bólach w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz urazach więzadeł i mięśni szyi. Wykorzystuje się go również w przypadku zmian zwyrodnieniowych, nerwobólów szyi i ramion oraz schorzeń reumatycznych. Kołnierz ten wykonany jest z miękkiej pianki, która dopasowuje się do kształtu ciała pacjenta. Kołnierze ortopedyczne często mają określone nazwy, takie jak kołnierz Schantza, Florida, Philadelphia czy Campa. Miękkie kołnierze, takie jak kołnierz Schantza, są przeznaczone do dłuższego noszenia. Kołnierze półsztywne, jak model Florida, zapewniają częściowe unieruchomienie odcinka szyjnego. Natomiast sztywne kołnierze, takie jak Philadelphia, służą do całkowitego unieruchomienia szyi na dłuższy czas.

- Kołnierz twardy: stosuje się go w leczeniu schorzeń mięśni szyi, zmian zwyrodnieniowych oraz zniekształceń odcinka szyjnego kręgosłupa. Wewnętrzna część kołnierza jest wypełniona miękką pianką, natomiast jego zewnętrzna skorupa jest twarda, co umożliwia skuteczne unieruchomienie tego odcinka kręgosłupa. Jego rozmiar jest regulowany specjalnymi paskami.


Jaki jest najodpowiedniejszy rozmiar kołnierza ortopedycznego?

Rozmiar kołnierza ortopedycznego należy dobrać indywidualnie. Aby wybrać odpowiedni model, wystarczy zmierzyć obwód szyi i wysokość kołnierza. Na tej podstawie można dopasować rozmiar, który będzie odpowiedni zarówno pod względem szerokości, jak i wysokości, ponieważ kołnierz nie powinien unosić podbródka, a jedynie go wspierać. Przed zakupem warto przymierzyć kilka rozmiarów, aby wybrać ten najbardziej odpowiedni. Zaleca się unikanie samodzielnego doboru kołnierza, aby nie popełnić błędu, który mógłby pogorszyć stan zdrowia. Najlepiej skorzystać z pomocy specjalisty, na przykład farmaceuty, który pomoże dobrać właściwy rozmiar.


Jak dbać o kołnierz ortopedyczny?

Codzienne mycie kołnierza jest istotne, aby zapobiec rozwojowi bakterii. Niezastosowanie się do tej zasady może prowadzić do podrażnień skóry, jeśli bakterie będą się namnażać. Większość miękkich kołnierzy można czyścić ciepłą wodą i łagodnym mydłem w zlewie, a następnie pozostawić do wyschnięcia. Należy unikać silnych detergentów, mydeł lub wybielaczy, ponieważ mogą one wywołać reakcję skórną. Twarde kołnierze ortopedyczne wymagają wymiany brudnych podkładek i płukania paneli przedniego oraz tylnego. Po ponownym założeniu kołnierza ważne jest, aby był dobrze dopasowany. Zbyt luźny kołnierz może powodować otarcia i prowadzić do owrzodzeń oraz podrażnień skóry.