Hipotonia – przyczyny, objawy i leczenie

Hipotonia (z łac. hypotonia) to termin oznaczający obniżone napięcie mięśniowe lub – w innym znaczeniu – niskie ciśnienie tętnicze krwi. W zależności od kontekstu medycznego może więc odnosić się do układu nerwowo-mięśniowego lub krążenia.
W tym artykule skupimy się na hipotonii mięśniowej, czyli zaburzeniu napięcia mięśni, które może występować zarówno u niemowląt, jak i dorosłych.

Hipotonia mięśniowa – charakterystyka

Napięcie mięśniowe to podstawowa cecha mięśni, która pozwala im utrzymywać częściowe napięcie nawet w spoczynku. Dzięki temu ciało zachowuje postawę, a ruchy są płynne i skoordynowane.
W hipotonii mięśnie są zbyt „wiotkie”, co prowadzi do ograniczonej kontroli ruchów, zaburzeń równowagi i trudności w wykonywaniu codziennych czynności.

Przyczyny hipotonii

Hipotonia nie jest samodzielną chorobą, lecz objawem wielu różnych schorzeń. Można ją podzielić na:

Hipotonię ośrodkową – spowodowaną uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (mózgu lub rdzenia kręgowego). Przyczyny mogą obejmować:

• niedotlenienie okołoporodowe,
• wady rozwojowe mózgu,
• infekcje ośrodkowego układu nerwowego,
• choroby genetyczne (np. zespół Downa, zespół Pradera-Williego).

Hipotonię obwodową – wynikającą z uszkodzenia nerwów obwodowych, połączeń nerwowo-mięśniowych lub samych mięśni. Może występować w:

• dystrofiach mięśniowych,

• rdzeniowym zaniku mięśni (SMA),

• miastenii,

• neuropatiach metabolicznych i toksycznych.

W niektórych przypadkach przyczyna hipotonii pozostaje nieznana – wtedy mówimy o tzw. hipotonii idiopatycznej.

Objawy hipotonii

Objawy hipotonii różnią się w zależności od wieku pacjenta i nasilenia zaburzenia.

U niemowląt mogą występować:

• wiotkość ciała („dziecko jak lalka”),
• opóźniony rozwój ruchowy (np. trudności z unoszeniem głowy, siadaniem, raczkowaniem),
• słabe odruchy ssania i połykania,
• trudności w utrzymaniu postawy.

U dzieci starszych i dorosłych obserwuje się:

• szybsze męczenie się mięśni,
• zaburzenia równowagi i koordynacji,
• niewyraźną mowę (z powodu osłabienia mięśni twarzy),
• obniżone napięcie posturalne (garbienie się, trudność w utrzymaniu pozycji siedzącej).

Diagnostyka

Rozpoznanie hipotonii opiera się na:

badaniu neurologicznym – ocenie napięcia mięśni, odruchów, siły mięśniowej i koordynacji,

• badaniach obrazowych (rezonans magnetyczny mózgu lub rdzenia kręgowego),

• badaniach genetycznych – w kierunku chorób wrodzonych,
• elektromiografii (EMG) i badań przewodnictwa nerwowego,
• badań laboratoryjnych (enzymy mięśniowe, poziom elektrolitów, hormony tarczycy).

Leczenie

Leczenie hipotonii zależy od jej przyczyny. W wielu przypadkach nie można całkowicie wyleczyć schorzenia, ale można znacząco poprawić funkcjonowanie pacjenta poprzez terapię.
Najczęściej stosuje się:

• rehabilitację ruchową (fizjoterapię) – ćwiczenia wzmacniające mięśnie, poprawiające równowagę i koordynację,
• terapię zajęciową – naukę wykonywania codziennych czynności,
• terapię logopedyczną – jeśli hipotonia dotyczy mięśni twarzy i języka,
• leczenie farmakologiczne – w chorobach genetycznych, metabolicznych lub autoimmunologicznych.

Rokowanie

Rokowanie zależy od przyczyny hipotonii. U dzieci z łagodnymi postaciami napięcie mięśniowe często poprawia się wraz z wiekiem i terapią. W chorobach genetycznych i neurologicznych konieczna jest długotrwała rehabilitacja i opieka specjalistyczna.