Gangrena – czym jest? Przyczyny, objawy i leczenie

Zgorzel często zaczyna się od niepozornej rany, która w wyniku niedokrwienia lub infekcji przeradza się w dramatyczną walkę o zdrowie, a czasem nawet o życie. Może dotknąć pacjentów zmagających się z cukrzycą, miażdżycą lub odmrożeniami.

 Czym jest zgorzel?

Zgorzel, znana również jako martwica, to obumarcie tkanki spowodowane niedokrwieniem i/lub infekcją. Może ona dotknąć skórę, mięśnie, a nawet narządy wewnętrzne, zagrażając życiu pacjenta. Rozróżniamy następujące rodzaje zgorzeli:

• Sucha – bardzo często występuje w przebiegu cukrzycy lub miażdżycy. Charakteryzuje się sinicą i wysychaniem tkanek.
• Mokra – wynika z infekcji bakteryjnej, która prowadzi do rozpadu tkanek. Stan ten jest agresywny.
• Zgorzel gazowa – spowodowana przez bakterie beztlenowe. Objawia się obrzękiem, bólem i wydzielaniem gazów. Może rozwijać się bardzo szybko.
• Zgorzel wewnętrzna – dotyka jelita, woreczek żółciowy lub płuca. Zazwyczaj jest spowodowana zatorami.

Do najczęstszych przyczyn zgorzeli należą:

• zaburzenia krążenia spowodowane miażdżycą, cukrzycą, zakrzepicą żylną lub zapaleniem naczyń,
• infekcje, zwłaszcza spowodowane przez bakterie beztlenowe, takie jak Clostridium perfringens,
• oparzenia, odmrożenia lub poważne rany,
• obniżona odporność.

Jakie są objawy zgorzeli?

Charakterystycznym objawem zgorzeli jest przebarwienie tkanki. Tkanka może stać się czarna, czerwona lub zielonkawa. Towarzyszy temu obrzęk, ból, gorączka, nudności i osłabienie. Nieprzyjemny zapach jest również jednym z typowych objawów zgorzeli.

Zgorzel – diagnoza

Wczesna diagnoza gangreny pozwala na skuteczne leczenie i zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak posocznica i amputacja. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad w celu ustalenia obecności czynników ryzyka. Następnie wykonuje badanie fizykalne, zwracając uwagę na wygląd tkanek (kolor, obrzęk, suchość, twardość), nieprzyjemny zapach (w przypadku gangreny gazowej lub mokrej) oraz objawy infekcji, takie jak gorączka i tachykardia. Specjalista zleci również badania:

badania laboratoryjne (morfologia krwi, CRP, ESR, glukoza, posiew bakteriologiczny), badania obrazowe (RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, arteriografia, ultrasonografia dopplerowska).

W niektórych przypadkach konieczna jest biopsja, podczas której pobiera się próbkę tkanki do oceny histopatologicznej. Pozwala to ocenić obecność patogenów i stopień martwicy. Specjalista spróbuje ustalić, czy objawy są spowodowane gangreną, owrzodzeniami cukrzycowymi, nowotworem, ropniem lub chorobami autoimmunologicznymi.

Gangrena i ABI

Gangrena jest często spowodowana niedokrwieniem, dlatego należy ocenić funkcjonowanie układu naczyniowego. W tym celu stosuje się wskaźnik kostka-ramię (ABI). Polega on na porównaniu ciśnienia krwi mierzonego w kostce z ciśnieniem mierzonym w ramieniu. Wartości powyżej 1 i do 1,4 wskazują na prawidłowy przepływ w tętnicach obwodowych. Wynik powyżej 1,4 sugeruje zwapnienie tętnic i zmniejszoną podatność naczyń krwionośnych. Wartości ABI w zakresie 0,91–0,99 mogą wskazywać na wczesne zmiany, 0,41–0,90 wskazują na chorobę tętnic obwodowych, a <0,4 wskazują na ciężkie niedokrwienie, objawiające się bólem w spoczynku, owrzodzeniami lub martwicą tkanek.

 Jak leczy się gangrenę?

Gangrena wymaga natychmiastowego leczenia, zazwyczaj w postaci antybiotykoterapii. Często stosuje się leki o szerokim spektrum działania, takie jak penicylina lub metronidazol. Czasami lekarz decyduje się na usunięcie martwej tkanki lub amputację. W wielu przypadkach zaleca się hiperbaryczną terapię tlenową, która polega na poddaniu pacjenta działaniu wysokich stężeń tlenu. Może to hamować rozwój patogenów, poprawiać natlenienie tkanek i przyspieszać proces gojenia.

Dokładne oczyszczenie i ochrona ran zmniejsza ryzyko zakażenia bakteriami gnilnymi. W przypadku cukrzycy lub miażdżycy należy regularnie monitorować stan skóry. Jeśli istnieje ryzyko zakażenia tężcem, należy rozważyć szczepienia ochronne.