Grupa B Streptococcus (GBS) - istotna rola badania w czasie ciąży

Paciorkowce GBS, reprezentowane przez bakterie z rodzaju Streptococcus agalactiae, są naturalnym składnikiem mikroflory fizjologicznej ludzkiego organizmu. Znajdują swoje siedlisko głównie w przewodzie pokarmowym i moczowym, co stanowi potencjalne źródło kolonizacji pochwy. Szacuje się, że około 30 procent kobiet w Polsce nosi paciorkowce GBS, które zagnieżdżają się w pochwie, odbytnicy lub obu tych obszarach, zgodnie z przybliżonymi ocenami.

Badaniu GBS powinna zostać poddana każda kobieta ciężarna nie wcześniej, niż między 35. a 37. tygodniem ciąży. Specjalistyczna diagnostyka jest konieczna, gdyż zakażenie paciorkowcami nie daje charakterystycznych objawów.

Pobranie materiału do analizy stanowi stosunkowo prostą i krótką procedurę, wykorzystując do tego specjalną, cienką wymazówkę. Wśród kobiet w ciąży popularnie używane są zwroty takie jak: badanie wymazu GBS, posiew GBS lub posiew w kierunku GBS. Próbka do sprawdzenia obecności paciorkowców grupy B jest pobierana z dolnej części pochwy (przedsionka pochwy) oraz odbytnicy.

Pacjentka może samodzielnie pobrać próbkę (po dokładnym przestudiowaniu instrukcji), lub może to zrobić lekarz lub położna. Ważne jest, aby podczas procedury nie używać wziernika. Po pobraniu próbki, jest ona wysyłana do laboratorium mikrobiologicznego, a czas oczekiwania na wynik wynosi około 5 dni. Co istotne, ciężarna powinna zabrać ze sobą wynik do szpitala i przedstawić go przed rozpoczęciem porodu.

Nosicielstwo GBS w czasie ciąży może przebiegać bezobjawowo, przy czym kobieta może nie zdawać sobie sprawy z tego, że jest nosicielem tej bakterii. Odkrycie tego faktu następuje dopiero, gdy przeprowadza się badanie GBS w ciąży. W wyniku nosicielstwa paciorkowców grupy B może dojść zarówno do infekcji układu moczowego, zapalenia błon płodowych, zapalenia błony śluzowej macicy, posocznicy, zarówno w trakcie ciąży, jak i po porodzie. Rzadko zdarza się, że nosicielstwo GBS związane z ciążą prowadzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Warto zaznaczyć, że zgon kobiety w wyniku zakażenia GBS w kontekście ciąży jest niezwykle rzadki.

Grupa B Streptococcus (GBS) kolonizuje jamę ustną noworodka, a następnie rozprzestrzenia się przez drogi oddechowe i przewód pokarmowy w wyniku transmisji wertykalnej podczas porodu. Dochodzi do tego poprzez przekazanie bakterii od matki, pochodzącej z jej mikroflory pochwy oraz kanału szyjki macicy. Ryzyko zakażenia noworodka wynosi około 70%, a częstość zachorowania kształtuje się w przedziale od 2 do 4 przypadków na 1000 żywo urodzonych dzieci. Zakażenie paciorkowcem prowadzi do tzw. wczesnego wystąpienia infekcji w pierwszym tygodniu życia niemowlęcia, zazwyczaj manifestując się chorobami układu oddechowego, takimi jak zapalenie płuc i posocznica.

Zainfekowany noworodek może doświadczyć poważnej inwazyjnej choroby. W większości sytuacji infekcja manifestuje się w ciągu pierwszego tygodnia życia, co nazywane jest wczesną postacią posocznicy. Późna postać choroby pojawia się po pierwszym tygodniu życia dziecka. Ogólnie rzecz biorąc, choroba może rozwijać się aż do trzeciego miesiąca życia noworodka. W przypadku noworodków z inwazyjną postacią choroby, obserwuje się przeważnie posocznicę lub zapalenie płuc, a w rzadkich przypadkach może pojawić się również zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropne zapalenie stawów oraz zapalenie szpiku kostnego.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, jeśli matka dziecka otrzymała antybiotyczną profilaktykę okołoporodową w związku z GBS, noworodek powinien być obserwowany przez co najmniej 24 godziny. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów infekcji, konieczne jest przeprowadzenie kompleksowej diagnostyki w kierunku GBS, a materiał do badań pobiera się z ucha noworodka i pępka.

Jeśli u noworodków o dojrzałości powyżej 34 tygodnia ciąży, u których nie występują objawy, a matka otrzymała profilaktykę okołoporodową przynajmniej 4 godziny przed porodem, prowadzi się obserwację przez 24-48 godzin, bez konieczności dodatkowych badań mających na celu wykluczenie zakażenia GBS. Jeśli nie wystąpią niepożądane objawy, dziecko może zostać wypisane do domu.

W przypadku noworodków o dojrzałości powyżej 34 tygodnia ciąży, bez objawów klinicznych infekcji, których matki otrzymały profilaktykę okołoporodową krótszą niż 4 godziny przed urodzeniem dziecka, prowadzi się obserwację przez 24-48 godzin i zaleca się badanie stężenia CRP w surowicy krwi co 12 godzin. Nie jest konieczne przeprowadzenie badania mikrobiologicznego krwi. Jeśli wyniki badań są prawidłowe i nie występują objawy chorobowe, dziecko może opuścić szpital.

W przypadku noworodków o dojrzałości poniżej 34 tygodnia ciąży, niezależnie od zastosowania profilaktyki śródporodowej u matki, prowadzi się obserwację dziecka przez 24-48 godzin i zaleca się badanie stężenia CRP w surowicy krwi co 12 godzin. W przypadku objawów niewydolności oddechowej, czyli zespołu zaburzeń oddechowych (ZZO), konieczne jest przeprowadzenie badania mikrobiologicznego krwi i rozpoczęcie antybiotykoterapii.

Dla wszystkich noworodków urodzonych przez matki, u których stwierdzono:

- gorączkę matki powyżej 38°C i obecność jednego z objawów: tkliwości macicy, tachykardii u płodu, obecności wód płodowych o bardzo przykrym zapachu, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych (>18h), leukocytozy u matki;

- przedwczesne pęknięcie błon płodowych oraz kolonizację GBS niezależnie od objawów klinicznych zakażenia;

wymagane jest przeprowadzenie kompleksowego zestawu badań w celu potwierdzenia lub wykluczenia sepsy, zakażenia ośrodkowego układu nerwowego oraz rozpoczęcia antybiotykoterapii.

Jeżeli stwierdzono obecność bakterii Streptococcus agalactiae (GBS) u kobiety w ciąży, lekarz prowadzący ciążę zobowiązany jest odnotować tę informację w karcie ciąży. W tej karcie powinny znaleźć się także wyniki oznaczenia lekowrażliwości. Profilaktyka powinna być rozpoczęta niezwłocznie po przyjęciu do szpitala. Zalecane leczenie to podawanie penicyliny G dożylnie. Alternatywnie, możliwe jest zastosowanie ampicyliny w pierwszej dawce dożylnej 2 g, a potem 1 g co 4 godziny dożylne do momentu porodu.


Badanie GBS w ciąży stanowi kluczowy element opieki prenatalnej, mając na celu identyfikację nosicielstwa bakterii, która może zagrażać zdrowiu noworodka. Dzięki skutecznym środkom profilaktycznym, takim jak antybiotykoterapia podczas porodu, możliwe jest minimalizowanie ryzyka zakażenia i poprawa wyników zdrowotnych zarówno dla matki, jak i dziecka. Edukacja i świadomość wśród przyszłych matek są kluczowe dla skutecznego zarządzania tym aspektem opieki prenatalnej.