Czy człowiek może przeżyć bez śledziony?

Śledziona pełni ważne funkcje immunologiczne i hematologiczne, jednak nie jest narządem niezbędnym do życia. W określonych przypadkach medycznych konieczne jest jej chirurgiczne usunięcie (splenektomia).

Rola śledziony w organizmie
Śledziona to największy narząd limfatyczny w ciele człowieka, położony w lewym górnym kwadrancie jamy brzusznej. Jej główne funkcje to:

- Filtracja krwi: Usuwa stare lub uszkodzone erytrocyty oraz płytki krwi.

- Immunologiczna obrona organizmu: Produkuje limfocyty B i T, uczestniczy w odpowiedzi przeciwko patogenom, szczególnie bakteriom otoczkowym.

- Magazynowanie krwi: Rezerwa płytek krwi i monocytów.

- Hematopoeza: W życiu płodowym bierze udział w produkcji krwinek.

Wskazania do usunięcia śledziony (splenektomii)
Splenektomia może być konieczna w przypadkach:

- Urazy śledziony: Najczęstszy powód nagłego usunięcia – np. w wyniku wypadku komunikacyjnego lub urazu sportowego.

- Choroby hematologiczne: Takie jak sferocytoza wrodzona, talasemia, małopłytkowość immunologiczna (ITP), chłoniaki.

- Nowotwory śledziony lub przerzuty.

- Hipersplenizm: Przerost śledziony prowadzący do nadmiernego niszczenia komórek krwi.

Czy człowiek może żyć bez śledziony?
Tak, człowiek może przeżyć bez śledziony, ale wiąże się to z pewnymi konsekwencjami. Po splenektomii inne narządy (wątroba, szpik kostny, węzły chłonne) częściowo przejmują funkcje śledziony, lecz nie są w stanie całkowicie zastąpić jej działania, zwłaszcza w zakresie odporności.

Powikłania po splenektomii
Najpoważniejszym ryzykiem po usunięciu śledziony jest osłabiona odporność, szczególnie wobec bakterii otoczkowych takich jak:

- Streptococcus pneumoniae

- Haemophilus influenzae

- Neisseria meningitidis

- U takich pacjentów może wystąpić zespół OPSI (Overwhelming Post-Splenectomy Infection) — gwałtownie przebiegająca sepsa, która może być śmiertelna w ciągu 24–48 godzin.

Zapobieganie powikłaniom po splenektomii
Aby zminimalizować ryzyko infekcji, pacjentom po splenektomii zaleca się:

- Szczepienia: Obowiązkowe szczepienie przeciwko pneumokokom, meningokokom i H. influenzae typu B – najlepiej przed planowaną operacją.

- Profilaktykę antybiotykową: U dzieci zazwyczaj przez 2 lata po splenektomii, u dorosłych w wybranych przypadkach (np. w czasie podróży do krajów tropikalnych).

- Świadomość kliniczna: Pacjent powinien nosić przy sobie informację o braku śledziony (np. opaska, karta), aby w razie nagłego zachorowania przyspieszyć właściwe postępowanie medyczne.

- Unikanie ukąszeń i zakażeń tropikalnych: Osoby po splenektomii są bardziej podatne na malaria czy babesiozę.

Choć śledziona pełni istotną rolę w odporności i filtracji krwi, jej brak nie uniemożliwia życia. Kluczowe jest jednak świadome postępowanie po splenektomii, w tym szczepienia i szybka reakcja na objawy infekcji. Dzięki temu większość pacjentów może prowadzić normalne życie, minimalizując ryzyko powikłań.