Enterotoksemia owiec i kóz – groźna choroba metaboliczno-zakaźna

Enterotoksemia, znana również jako zatrucie jadem toksynowym, to poważna choroba metaboliczno-zakaźna, która dotyka przede wszystkim owce i kozy. Wywoływana jest przez toksyny produkowane przez bakterie z rodzaju Clostridium, najczęściej Clostridium perfringens typu D oraz rzadziej innych typów. Choroba ta jest szczególnie niebezpieczna ze względu na szybki przebieg oraz wysoką śmiertelność, zwłaszcza w młodym wieku zwierząt oraz u zwierząt intensywnie żywionych.

 

Przyczyny i mechanizm rozwoju

Enterotoksemia powstaje w wyniku nagłego rozwoju bakterii Clostridium perfringens w przewodzie pokarmowym owiec i kóz. Do namnażania dochodzi zwykle wtedy, gdy w diecie następuje gwałtowna zmiana — np. podanie dużej ilości łatwo fermentujących węglowodanów, takich jak zboża czy młoda zielonka, co powoduje szybkie namnażanie bakterii i intensywną produkcję toksyn. Toksyczne substancje uszkadzają błonę śluzową jelit, a następnie przedostają się do krwiobiegu, wywołując ogólnoustrojowe zatrucie.

 

Objawy kliniczne

W przebiegu enterotoksemii u owiec i kóz można wyróżnić dwie główne postacie: ostrą i przewlekłą.

  • Postać ostra – charakteryzuje się nagłym pojawieniem się objawów, takich jak silny ból brzucha, niepokój, drżenie mięśni, biegunka, ślinotok, a często szybka śmierć bez wcześniejszych objawów. Zwierzęta mogą wykazywać objawy porażenia lub paraliżu oraz gorączkę.
  • Postać przewlekła – obserwowana rzadziej, charakteryzuje się osłabieniem, spadkiem masy ciała, biegunką oraz zmniejszonym apetytem.

 

Diagnostyka

Rozpoznanie enterotoksemii opiera się na obrazie klinicznym, wywiadzie dotyczącym żywienia i warunków hodowlanych oraz badaniach laboratoryjnych. W badaniach mikroskopowych i bakteriologicznych wykrywa się obecność Clostridium perfringens, natomiast badania toksykologiczne potwierdzają obecność toksyn. Autopsja zwłok może wykazać charakterystyczne zmiany, takie jak obrzęk jelit, krwotoki i martwica błony śluzowej jelita.

 

Leczenie

Leczenie enterotoksemii bywa trudne ze względu na szybki przebieg choroby. W postaci ostrej stosuje się antytoksynę przeciwtężcową i antytoksynę przeciwwłośnicową, a także antybiotyki, takie jak penicylina. Ważna jest szybka interwencja weterynaryjna oraz podanie leków wspomagających, które zmniejszą skutki toksyn i poprawią stan ogólny zwierzęcia.

 

Profilaktyka

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania enterotoksemii jest właściwa profilaktyka żywieniowa oraz szczepienia ochronne. Zaleca się:

  • stopniowe wprowadzanie zmian w diecie, unikając nagłych podmian paszy;
  • ograniczenie nadmiernego podawania wysokowęglowodanowych pasz;
  • stosowanie szczepionek przeciwko toksynom Clostridium perfringens typ D (często łączonych ze szczepionkami przeciw innym chorobom clostridialnym);
  • utrzymywanie dobrych warunków higienicznych i minimalizowanie stresu u zwierząt.

Znaczenie gospodarcze

Enterotoksemia owiec i kóz to choroba o dużym znaczeniu ekonomicznym, prowadząca do znacznych strat w stadach, zwłaszcza w hodowlach intensywnych. Nagłe zgony i spadek wydajności hodowlanej wpływają negatywnie na rentowność produkcji. Właściwa profilaktyka i szybkie działanie pozwalają jednak skutecznie ograniczyć ryzyko zachorowań i ich skutki.