Oparzenia chemiczne - pierwsza pomoc

Oparzenia chemiczne to uszkodzenia skóry, błon śluzowych lub tkanek wewnętrznych spowodowane działaniem substancji żrących, takich jak kwasy, zasady, środki czyszczące, rozpuszczalniki czy nawozy chemiczne. W przeciwieństwie do oparzeń termicznych, które powstają wskutek działania wysokiej temperatury, oparzenia chemiczne mogą postępować nawet po usunięciu czynnika, dlatego wymagają natychmiastowej i odpowiedniej reakcji.

Przyczyny oparzeń chemicznych

Do najczęstszych przyczyn należą:

kontakt skóry z silnymi kwasami (np. kwasem siarkowym, solnym, azotowym),

kontakt z zasadami (np. wodorotlenek sodu, amoniak, wapno palone),

nieostrożne obchodzenie się ze środkami czystości i detergentami,

wypadki w laboratoriach, zakładach przemysłowych czy podczas prac remontowych,

nieprawidłowe przechowywanie substancji chemicznych w domu.

Objawy oparzenia chemicznego

Objawy zależą od rodzaju i stężenia substancji oraz czasu jej działania. Mogą obejmować:

silny ból i pieczenie,

zaczerwienienie i obrzęk skóry,

pęcherze lub martwicę tkanek,

biały, żółtawy lub czarny nalot na skórze,

w przypadku kontaktu z oczami – łzawienie, zaburzenia widzenia, światłowstręt,

przy połknięciu substancji – ból w jamie ustnej i gardle, trudności w przełykaniu, wymioty (często z domieszką krwi).

Pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych

Szybkie i właściwe działanie może zapobiec pogłębieniu obrażeń.

1. Zabezpieczenie poszkodowanego i siebie

Natychmiast przerwij kontakt z substancją – odsuń poszkodowanego od źródła zagrożenia.

Zadbaj o własne bezpieczeństwo: załóż rękawiczki ochronne, unikaj kontaktu z chemikaliami.

Usuń zanieczyszczoną odzież, biżuterię, zegarki – najlepiej ostrożnie odcinając ubranie wokół miejsca oparzenia.

2. Płukanie wodą

Natychmiast rozpocznij płukanie miejsca oparzenia dużą ilością chłodnej, bieżącej wody – przez co najmniej 15–30 minut.

Płukanie ma na celu rozcieńczenie i usunięcie substancji chemicznej.

Nie przerywaj płukania z powodu bólu – jest to naturalna reakcja.

Nie używaj neutralizatorów chemicznych! (np. nie stosuj zasad do kwasów i odwrotnie) – może to pogłębić uszkodzenia.

3. Oparzenia oczu

Oczy płucz obficie czystą, letnią wodą przez co najmniej 15 minut, trzymając powiekę szeroko otwartą.

Unikaj pocierania oka.

Po płukaniu koniecznie udaj się do okulisty lub na ostry dyżur.

4. Oparzenia w jamie ustnej lub połknięcie substancji

Nie wywołuj wymiotów!

Można podać niewielką ilość wody lub mleka (jeśli poszkodowany jest przytomny), aby rozcieńczyć substancję.

Natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe (112 lub 999).

5. Opatrunek

Po wypłukaniu miejsca oparzenia, można założyć jałowy, suchy opatrunek.

Nie przebijaj pęcherzy i nie stosuj maści ani tłuszczów bez konsultacji z lekarzem.

Kiedy wezwać pomoc medyczną?

Zawsze, gdy:

oparzenie jest rozległe lub obejmuje twarz, oczy, narządy płciowe, dłonie, stopy,

substancja chemiczna była silnie żrąca,

poszkodowany ma objawy zatrucia lub połknął substancję,

występuje silny ból, pęcherze lub martwica,

poszkodowany to dziecko, osoba starsza lub chora przewlekle.

Profilaktyka – jak zapobiegać oparzeniom chemicznym?

Przechowuj środki chemiczne w oryginalnych, szczelnych opakowaniach, poza zasięgiem dzieci.

Nigdy nie przelewaj ich do butelek po napojach.

Pracując z substancjami żrącymi, używaj rękawic, okularów i odzieży ochronnej.

Czytaj etykiety i instrukcje bezpieczeństwa.

W miejscu pracy stosuj się do zasad BHP.

Oparzenia chemiczne wymagają natychmiastowego działania – każda sekunda ma znaczenie. Najważniejsze jest szybkie i długotrwałe płukanie wodą, unikanie domowych „neutralizacji” oraz jak najszybszy kontakt z lekarzem. Odpowiednio udzielona pierwsza pomoc może znacząco ograniczyć skutki oparzenia i zapobiec trwałym uszkodzeniom.