Cryptokokoza – cicha, ale groźna infekcja

Cryptokokoza to zakażenie grzybicze wywoływane przez drożdżaki z rodzaju Cryptococcus, najczęściej Cryptococcus neoformans. Jest to oportunistyczny patogen, co oznacza, że najczęściej atakuje osoby z obniżoną odpornością, np. w przebiegu AIDS, po przeszczepach narządów, w trakcie leczenia immunosupresyjnego czy u chorych na nowotwory hematologiczne. Jednak w przypadku Cryptococcus gattii infekcje mogą wystąpić również u osób immunokompetentnych.

Jak dochodzi do zakażenia?
Źródłem zakażenia jest środowisko – grzyby te bytują w glebie, odchodach ptaków (zwłaszcza gołębi), na rozkładających się resztkach roślin. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą inhalacyjną – wdychając zarodniki grzyba, które osiadają w płucach i mogą tam się namnażać. Następnie, zwłaszcza u osób z upośledzoną odpornością, grzyb przenika do krwiobiegu i drogą krwi trafia do ośrodkowego układu nerwowego, powodując najcięższe powikłania.

Objawy zależą od lokalizacji zakażenia. Najczęstsze postacie to:

1. Postać płucna

• często bezobjawowa lub przypomina przeziębienie
• kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej
• czasem zmiany widoczne w RTG mogą przypominać guzy

2. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu

• najgroźniejsza forma zakażenia
• ból głowy, gorączka, nudności i wymioty
• sztywność karku, zaburzenia świadomości
• może prowadzić do śpiączki i zgonu

3. Postacie skórne i rozsiane

• guzki, owrzodzenia na skórze
• zajęcie innych narządów (kości, nerki, oczy)

Kto jest najbardziej narażony?

• osoby z AIDS (zwłaszcza z liczbą CD4 <100 kom/μl)
• pacjenci po przeszczepach (np. nerki, wątroby, szpiku)
• chorzy na nowotwory leczonych chemioterapią
• osoby leczone sterydami w dużych dawkach

Diagnostyka opiera się na:

• wykryciu antygenu Cryptococcus w surowicy lub płynie mózgowo-rdzeniowym (testy lateksowe, immunochromatograficzne)
• posiewach płynu mózgowo-rdzeniowego i krwi
• badaniach mikroskopowych z barwieniem tuszem indyjskim (uwidacznia charakterystyczną otoczkę polisacharydową grzyba)
• obrazowaniu (TK/MR mózgu, RTG/CT klatki piersiowej)

Terapia zależy od lokalizacji zakażenia i stanu immunologicznego pacjenta. Najczęściej stosuje się:

• Amfoterycynę B (najczęściej w formie liposomalnej) w skojarzeniu z flucytozyną w fazie indukcji leczenia, a następnie przejście na flukonazol w fazie podtrzymującej. Leczenie trwa zwykle kilka miesięcy.
• W AIDS leczenie podtrzymujące flukonazolem często trzeba prowadzić przewlekle, by zapobiec nawrotom.

Profilaktyka

• U pacjentów z AIDS z bardzo niską liczbą CD4 zaleca się profilaktyczne stosowanie flukonazolu.
• Unikanie miejsc z dużym stężeniem odchodów ptaków, kurzu, gnijącej materii organicznej.
• Dobre kontrolowanie choroby podstawowej i monitorowanie odporności.

Cryptokokoza to poważna, często niedoceniana choroba grzybicza, która może prowadzić do ciężkich zakażeń OUN i zgonu, zwłaszcza u osób z upośledzoną odpornością. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia znacząco poprawiają rokowanie. Dlatego tak ważna jest czujność zarówno pacjentów, jak i lekarzy w przypadku niepokojących objawów u osób z grup ryzyka.