Choroba Battena

Choroba Battena to rzadka, dziedziczna choroba neurodegeneracyjna. Jest to schorzenie postępujące, które prowadzi do ciężkich uszkodzeń układu nerwowego, utraty funkcji ruchowych i poznawczych oraz przedwczesnej śmierci. Występuje głównie u dzieci.

Przyczyny i dziedziczenie

• Choroba Battena jest chorobą genetyczną, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny.
• Jest spowodowana mutacjami w różnych genach (np. CLN1, CLN2, CLN3), które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie lizosomów – struktur usuwających zbędne produkty przemiany materii z komórek.
• W wyniku mutacji w organizmie gromadzą się nieprawidłowe białka i tłuszcze (lipofuscyny), co prowadzi do śmierci neuronów i stopniowej utraty funkcji organizmu.

Objawy choroby Battena

Początkowe objawy mogą być niespecyficzne i różnić się w zależności od wieku, w którym choroba się ujawnia.

Najczęstsze objawy:

• Pogorszenie wzroku – często pierwszy objaw, prowadzący do całkowitej ślepoty.
• Opóźnienie rozwoju i zaburzenia poznawcze – problemy z nauką, pamięcią i mową.
• Ataki padaczkowe – często trudne do kontrolowania.
• Zaburzenia ruchowe – niezdarność, trudności z chodzeniem, postępujące osłabienie mięśni.
• Demencja dziecięca – utrata umiejętności poznawczych, regresja rozwojowa.
• Zaburzenia behawioralne – nadpobudliwość, agresja, depresja.

W miarę postępu choroby pacjenci tracą zdolność poruszania się, komunikowania i samodzielnego funkcjonowania.

Typy choroby Battena i wiek zachorowania

Istnieje kilka typów choroby Battena, zależnych od mutacji genetycznej i wieku, w którym pojawiają się objawy:

• Dziecięca postać późna (CLN3, klasyczna choroba Battena) – pierwsze objawy pojawiają się w wieku 4–8 lat, choroba szybko postępuje, a śmierć następuje zwykle w wieku 20–30 lat.
• Infantylna postać (CLN1) – objawy występują przed 2. rokiem życia, a zgon następuje zazwyczaj przed 10. rokiem życia.
• Młodzieńcza postać (CLN2, CLN5, CLN6, CLN7) – objawy pojawiają się między 2. a 10. rokiem życia, przebieg jest zmienny, ale większość pacjentów umiera w wieku nastoletnim lub wczesnej dorosłości.
• Dorosła postać (CLN4, choroba Kufs'a) – bardzo rzadka forma, której pierwsze objawy występują w wieku 20–40 lat, a przebieg może być łagodniejszy.

Diagnostyka

• Badania genetyczne – potwierdzają mutacje w odpowiednich genach.
• Badania enzymatyczne – wykrywają niedobory enzymów odpowiedzialnych za degradację lipidów.
• Elektroencefalografia (EEG) – rejestruje nieprawidłową aktywność mózgową.
• Badania okulistyczne – wykazują postępujące uszkodzenie siatkówki.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – ujawnia zmiany w mózgu, zwłaszcza w korze mózgowej i móżdżku.

Leczenie i rokowanie

Obecnie nie ma skutecznego leczenia przyczynowego choroby Battena, a terapia skupia się na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjentów.

• Leki przeciwpadaczkowe – pomagają kontrolować napady.
• Fizjoterapia i rehabilitacja – opóźniają utratę sprawności ruchowej.
• Terapia genowa i enzymatyczna – eksperymentalne terapie próbują zahamować postęp choroby.
• Opieka paliatywna – w zaawansowanych stadiach choroby.
• Rokowanie jest bardzo niekorzystne – choroba prowadzi do całkowitej niepełnosprawności i przedwczesnej śmierci.

Występowanie i częstość zachorowań

• Choroba Battena jest chorobą rzadką, występującą u około 1 na 100 000 noworodków.
• Najwięcej przypadków notuje się w krajach skandynawskich i niektórych populacjach o zwiększonej częstości mutacji genetycznych.
• W Polsce brak dokładnych statystyk, ale szacuje się, że liczba chorych wynosi kilkadziesiąt do kilkuset osób.