PH-metria jest jedną z kluczowych metod diagnostycznych stosowanych w gastroenterologii do oceny kwaśności w przełyku i żołądku. Dzięki niej możliwe jest dokładne monitorowanie zmian pH w przewodzie pokarmowym w czasie rzeczywistym, co pozwala lekarzom lepiej zrozumieć przyczyny dolegliwości takich jak zgaga, nadkwaśność czy refluks żołądkowo-przełykowy. Wraz z rozwojem technologii pH-metria stała się mniej uciążliwa dla pacjenta i bardziej wiarygodna, zyskując istotne miejsce w nowoczesnej diagnostyce chorób przewodu pokarmowego.
Refluks żołądkowo-przełykowy a ph-metria
Choroba refluksowa przełyku (GERD) to jedna z najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego. Według danych epidemiologicznych codzienne objawy odczuwa około 10% dorosłych, a przynajmniej raz w tygodniu – nawet blisko jedna trzecia populacji. Istotą choroby jest cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Razem z pokarmem do jego światła wracają kwas solny i enzymy trawienne, które drażnią błonę śluzową i wywołują charakterystyczne pieczenie określane jako zgaga. Pacjenci skarżą się także na ból lub pieczenie za mostkiem, kwaśne odbijania, uczucie nadkwaśności czy dyskomfort w górnej części brzucha. U części chorych pojawiają się również tzw. objawy pozaprzełykowe, takie jak kaszel, chrypka, zapalenie krtani, a nawet dolegliwości astmatyczne czy ubytki szkliwa.
Do rozwoju choroby przyczynia się przede wszystkim zaburzona funkcja dolnego zwieracza przełyku, który w prawidłowych warunkach zapobiega cofaniu się treści żołądkowej. Jego niewydolność może wynikać z otyłości, ciąży, spowolnionego opróżniania żołądka czy stosowania niektórych leków, m.in. doustnych środków antykoncepcyjnych, azotanów czy blokerów kanałów wapniowych. Refluks może pojawiać się także w przebiegu niektórych chorób, np. cukrzycy, zaburzeń hormonalnych czy problemów związanych z przewlekłym nadużywaniem alkoholu.
W diagnostyce choroby refluksowej, oprócz gastroskopii, ważną rolę odgrywa pH-metria przełyku, która pozwala ocenić, jak często i w jakim stopniu kwaśna treść żołądkowa przedostaje się do przełyku. Badanie to jest szczególnie pomocne u pacjentów, u których objawy są niejednoznaczne lub nie reagują na standardowe leczenie.
Na czym polega ph-metria z impedacją?
24-godzinna pH-metria z impedancją to badanie, którego celem jest dokładna ocena epizodów refluksu w przełyku. Pozwala ono jednocześnie rejestrować zmiany pH w jego dolnej części, tuż nad wpustem żołądka, oraz zmiany impedancji, czyli oporu elektrycznego wywołanego cofaniem się treści żołądkowej. Dzięki połączeniu obu technik można nie tylko wykryć samo zjawisko refluksu, ale także określić jego charakter – czy jest kwaśny, słabo kwaśny lub niekwaśny – oraz ustalić, czy zarzucana treść ma formę płynną, gazową czy mieszaną i jak daleko sięga.
Sonda stosowana w pH-metrii umożliwia całodobowy pomiar stężenia jonów wodorowych w przełyku, co pozwala ocenić, jak często i na jak długo kwaśna treść żołądkowa przedostaje się do jego światła. Ponieważ śluzówka przełyku nie jest przystosowana do kontaktu z tak niskim pH, długotrwały refluks prowadzi do jej podrażnienia i uszkodzeń. Dodanie impedancji poszerza diagnostykę o refluks niekwaśny, który bywa przyczyną utrzymywania się objawów nawet u osób stosujących inhibitory pompy protonowej (PPI).
Całodobowa rejestracja parametrów podczas zwykłej aktywności pacjenta pozwala również wskazać czynniki środowiskowe sprzyjające cofania się treści żołądkowej, co może być pomocne przy dalszym planowaniu leczenia i modyfikacji stylu życia. Badanie to uznawane jest za najpewniejszą metodę potwierdzenia lub wykluczenia choroby refluksowej i oceny jej nasilenia. Ma szczególne znaczenie diagnostyczne, ponieważ objawy kliniczne i wynik endoskopii nie zawsze pokrywają się z rzeczywistym występowaniem refluksu – część pacjentów bez zmian zapalnych ma epizody zarzucania treści, a u części z rozpoznanym zapaleniem refluks nie występuje.
Wskazania do przeprowadzenia ph-metrii
Wskazania do wykonania pH-metrii przełyku obejmują sytuacje, w których konieczna jest dokładna ocena refluksu żołądkowo-przełykowego. Badanie zaleca się przede wszystkim w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby refluksowej, określenia jej stopnia zaawansowania oraz oceny skuteczności dotychczasowego leczenia, zwłaszcza gdy objawy nie ustępują mimo stosowania inhibitorów pompy protonowej.
pH-metria jest również pomocna w diagnostyce nietypowych lub niewyjaśnionych dolegliwości, takich jak ból i pieczenie za mostkiem, przewlekły kaszel, chrypka czy nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, które mogą być przejawem refluksu o charakterze pozaprzełykowym. U dzieci badanie bywa zalecane przy częstych zakażeniach gardła lub oskrzeli, gdy podejrzewa się, że objawy mogą mieć związek z refluksem.
Dodatkowo pH-metria stanowi element kwalifikacji do operacyjnego leczenia refluksu, dostarczając obiektywnych danych dotyczących częstości i nasilenia zarzucania treści żołądkowej. Badanie wykonuje się wyłącznie na zlecenie lekarza, gdy standardowe metody diagnostyczne nie pozwalają na postawienie jednoznacznej diagnozy lub gdy przebieg choroby wymaga bardziej precyzyjnej oceny.
Jak przygotować się do ph-metrii?
Przygotowanie do pH-metrii przełyku polega przede wszystkim na czasowym odstawieniu leków, które mogłyby wpłynąć na wynik badania. Zwykle konieczne jest przerwanie terapii na 2–7 dni przed procedurą, w zależności od rodzaju stosowanego preparatu. Dotyczy to zwłaszcza leków zmniejszających wydzielanie lub działanie kwasu żołądkowego, takich jak inhibitory pompy protonowej, blokery receptora H2 i środki zobojętniające, a także niektórych leków wpływających na motorykę przewodu pokarmowego lub pracę układu krążenia (np. blokery kanałów wapniowych, azotany, beta-blokery). Wszystkie zmiany w farmakoterapii należy jednak wprowadzać wyłącznie za zgodą lekarza, który kieruje na badanie.
Aby zmniejszyć ryzyko odruchu wymiotnego podczas zakładania sondy, zaleca się, by pacjent pozostał na czczo przez 4–6 godzin przed rozpoczęciem procedury. Po umieszczeniu sondy badanie odbywa się w normalnych warunkach – dlatego nie powinno się modyfikować diety ani codziennych aktywności. Pozwala to uzyskać zapis najbardziej zbliżony do rzeczywistego funkcjonowania przełyku na co dzień.
Jak przebiega badanie?
Przed rozpoczęciem badania lekarz znieczula błonę śluzową nosa i gardła za pomocą żelu oraz aerozolu zawierającego środek miejscowo znieczulający, najczęściej lignokainę. Dzięki temu wprowadzenie przez nos cienkiej sondy pomiarowej jest mniej uciążliwe. Sonda wyposażona jest w elektrodę rejestrującą stężenie jonów wodorowych, czyli pH. Jej końcówkę umieszcza się zazwyczaj około 5 cm powyżej dolnego zwieracza przełyku — dokładne położenie ustala się na podstawie wcześniej wykonanej manometrii, która pozwala precyzyjnie określić lokalizację zwieracza. Aby zapobiec przemieszczeniu lub wysunięciu sondy, zostaje ona przymocowana plastrem do nosa.
Sonda połączona jest z niewielkim rejestratorem noszonym na pasku lub na ramieniu. Całodobowy czas trwania badania umożliwia ocenę zmian pH w trakcie typowej aktywności pacjenta — także podczas snu. W tym okresie chory powinien funkcjonować zgodnie ze swoimi codziennymi nawykami, nie zmieniając sposobu odżywiania, godzin posiłków ani poziomu aktywności fizycznej. Podczas pH-metrii pacjent prowadzi dzienniczek, w którym zapisuje godziny i rodzaj spożywanych posiłków, momenty wystąpienia dolegliwości, a także okresy odpoczynku czy wysiłku. Później zapisy te porównuje się z przebiegiem zmian pH, co pozwala ustalić związek pomiędzy objawami a epizodami refluksu. Po upływie 24 godzin pacjent wraca do ośrodka w celu usunięcia sondy i odłączenia rejestratora. Dane z urządzenia są następnie analizowane komputerowo, a lekarz przygotowuje opis i interpretację wyników.
Samo badanie uznawane jest za bardzo bezpieczne. Najczęściej obserwowanym powikłaniem jest niewielkie krwawienie z błony śluzowej nosa, zdecydowanie rzadziej — z gardła lub przełyku. Dzięki wcześniejszej manometrii oraz właściwemu umiejscowieniu sondy ryzyko komplikacji jest minimalne.
Przeciwwskazania i ograniczenia
Przeciwwskazania do pH-metrii przełyku są stosunkowo nieliczne, ponieważ badanie uważa się za ogólnie bezpieczne i możliwe do wykonania w większości grup wiekowych, także u kobiet w ciąży. Najważniejszym przeciwwskazaniem są zaburzenia krzepnięcia, zarówno wrodzone, nabyte, jak i wynikające z przyjmowania leków przeciwkrzepliwych, ponieważ zwiększają ryzyko uszkodzenia śluzówki i krwawienia podczas wprowadzania sondy.
Badania zwykle nie wykonuje się także u osób z niedrożnością przełyku. Do przeciwwskazań względnych zalicza się obecność owrzodzeń, żylaków oraz dużych lub licznych uchyłków przełyku, gdzie ryzyko urazu jest podwyższone, lecz w indywidualnych przypadkach badanie może być uzasadnione. Dodatkowe ograniczenia dotyczą sytuacji, w których trudne lub niemożliwe jest bezpieczne umieszczenie sondy — np. znaczne skrzywienie przegrody nosa, ostre zapalenie nosa lub gardła, a także zaburzenia psychiczne uniemożliwiające współpracę z personelem.
Warto zaznaczyć, że klasyczna pH-metria ma ograniczoną skuteczność u pacjentów z bardzo niskim wydzielaniem kwasu żołądkowego (np. w trakcie terapii PPI czy w przebiegu zanikowego zapalenia błony śluzowej), ponieważ w takich warunkach może nie rejestrować refluksu kwaśnego. W tych przypadkach zastosowanie pH-metrii łączonej z impedancją pozwala na wykrycie refluksu niekwaśnego.
W wybranych sytuacjach klinicznych można rozważyć alternatywne metody diagnostyczne, takie jak manometria przełyku czy scyntygrafia refluksowa, choć charakteryzują się one mniejszą czułością i specyficznością. Decyzję o wyborze badania zawsze powinien podejmować lekarz, podobnie jak interpretację wyników, która wymaga doświadczenia i wiedzy specjalistycznej. Przed kwalifikacją do pH-metrii zaleca się wykonanie podstawowych badań, takich jak morfologia krwi, parametry biochemiczne, EKG oraz gastroskopia z pobraniem wycinków, a także USG jamy brzusznej.
Validate your login