Szycie łąkotki zamiast jej usunięcia – co warto wiedzieć o artroskopii kolana?

Łąkotki odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu stawu kolanowego — amortyzują wstrząsy, stabilizują staw oraz chronią powierzchnie stawowe przed przeciążeniami. Ich uszkodzenia, szczególnie u osób aktywnych fizycznie, należą do najczęstszych urazów ortopedycznych. Tradycyjne leczenie polegało niegdyś na częściowym lub całkowitym usunięciu uszkodzonej łąkotki, co z czasem prowadziło do zmian zwyrodnieniowych w stawie. Współczesna ortopedia, dzięki rozwojowi technik małoinwazyjnych, coraz częściej stawia na rekonstrukcję i zachowanie naturalnych struktur. Jedną z najnowocześniejszych i najskuteczniejszych metod leczenia jest artroskopowe szycie łąkotki — zabieg pozwalający nie tylko na dokładną diagnostykę, ale przede wszystkim na trwałe przywrócenie funkcji łąkotki, minimalizując ryzyko powikłań i skracając czas rekonwalescencji.

Czym jest łąkotka w stawie kolanowym?

Choć łąkotki występują w różnych miejscach naszego ciała, to właśnie te zlokalizowane w stawie kolanowym są najczęściej narażone na urazy. Pełnią one rolę naturalnych amortyzatorów - rozpraszają siły działające na staw oraz łagodzą wstrząsy towarzyszące codziennym ruchom.

W każdym kolanie znajdują się dwie łąkotki: przyśrodkowa, która ulega uszkodzeniom najczęściej, oraz boczna - umiejscowiona po zewnętrznej stronie stawu. Obie zbudowane są z chrząstki włóknistej, a ich włókna kolagenowe układają się promieniście i okrężnie. Taka struktura pozwala im skutecznie chronić staw przed przeciążeniami i uszkodzeniami. Łąkotki odpowiadają również za precyzyjne dopasowanie powierzchni stawowych - kłykci kości udowej i piszczelowej - co wpływa na stabilność kolana i zmniejsza ryzyko urazów oraz rozwoju zmian zwyrodnieniowych.

Mimo swoich niewielkich rozmiarów, łąkotki uczestniczą też w wymianie gazowej oraz transporcie substancji odżywczych w obrębie stawu kolanowego. Kluczowe znaczenie ma jednak ich unaczynienie - w szczególności fakt, że centralna część łąkotki praktycznie go nie posiada. Ograniczone ukrwienie tej strefy przekłada się na gorsze zdolności regeneracyjne, co ma istotne konsekwencje przy leczeniu uszkodzeń.

Rola łąkotek w stawie kolanowym

W kolanie znajdują się dwie łąkotki: przyśrodkowa i boczna. Pełnią one szereg istotnych funkcji, które są kluczowe dla prawidłowego działania stawu kolanowego:

• Amortyzacja obciążeń – łąkotki redukują siły powstające podczas obciążania kończyny, działając jak naturalne amortyzatory przy każdym kroku czy przeskoku.
• Redystrybucja sił uciskowych – przenoszą nacisk bardziej na obwodowe części stawu, chroniąc centralną chrząstkę przed nadmiernym obciążeniem. W pozycji wyprostowanej kolana przejmują około 50% sił kompresyjnych, a przy zgięciu do 90 stopni – nawet do 85%.
• Dopasowanie powierzchni stawowych – łąkotki poprawiają przyleganie między kością udową a piszczelową, które anatomicznie nie są idealnie dopasowane. Ich usunięcie (meniscektomia) powoduje wzrost miejscowego nacisku na staw, obniża jego stabilność i przyspiesza zmiany zwyrodnieniowe.
• Dystrybucja mazi stawowej – łąkotki biorą udział w równomiernym rozprowadzaniu płynu stawowego, który odżywia i chroni chrząstkę.
• Funkcja proprioceptywna – odpowiadają za czucie głębokie w stawie i aktywują odruchy nerwowo-mięśniowe, które chronią staw przed nagłymi, niekontrolowanymi ruchami.
• Zwiększenie stabilności kolana – stabilizują staw w różnych zakresach ruchu, wspomagając jego prawidłowe funkcjonowanie w każdej fazie aktywności.

W jaki sposób dochodzi do uszkodzeń łąkotki?

Uszkodzenie łąkotki – zarówno przyśrodkowej, jak i bocznej – najczęściej następuje w wyniku działania sił skrętnych i rozdzierających podczas obciążenia kolana. Tego rodzaju urazy często nie ograniczają się wyłącznie do samej łąkotki – nierzadko dochodzi równolegle do uszkodzeń innych struktur wewnątrzstawowych, takich jak więzadło krzyżowe przednie (ACL), więzadło krzyżowe tylne (PCL) czy więzadła poboczne.

U osób młodszych, poniżej 40. roku życia, których łąkotki charakteryzują się jeszcze dużą elastycznością i wytrzymałością, do kontuzji najczęściej dochodzi na skutek silnych, nagłych przeciążeń – typowych w wypadkach komunikacyjnych lub sportach kontaktowych, np. podczas gry w piłkę nożną czy jazdy na nartach. Z kolei u osób po 40. roku życia, u których struktura łąkotek ulega naturalnemu osłabieniu, urazy mogą pojawić się nawet podczas codziennych czynności. Często wystarczy głęboki przysiad lub nagłe obciążenie, by doszło do naderwania łąkotki. Typowymi objawami w takim przypadku są charakterystyczny trzask w kolanie, a następnie narastający obrzęk. W przypadku osób starszych, uszkodzenia łąkotek mogą mieć również charakter przewlekły i postępować bez jednorazowego urazu. W wyniku toczącej się choroby zwyrodnieniowej dochodzi do powolnego uszkadzania struktur stawu, a mikrourazy łąkotek mogą kumulować się i prowadzić do pogorszenia funkcji kolana. Objawia się to stopniowo nasilającym się bólem oraz ograniczeniem zakresu ruchu w stawie.

Objawy pęknięcia łąkotki

Pęknięcie łąkotki może być wynikiem zarówno nagłego urazu, jak i procesu degeneracyjnego, który prowadzi do stopniowego osłabienia jej struktury. Uszkodzenia ostre najczęściej pojawiają się w wyniku gwałtownego ruchu rotacyjnego podudzia przy jednoczesnym zgięciu i obciążeniu kolana. Skręt na zewnątrz sprzyja urazowi łąkotki przyśrodkowej, natomiast rotacja do wewnątrz zwiększa ryzyko uszkodzenia łąkotki bocznej. Z uwagi na mniejszą ruchomość, to właśnie łąkotka przyśrodkowa, zwłaszcza jej tylny róg, ulega uszkodzeniom najczęściej.

W przypadku ostrego pęknięcia, szczególnie gdy dochodzi do przemieszczenia fragmentu łąkotki, pacjent może usłyszeć charakterystyczny trzask, odczuć nagły, silny ból oraz zauważyć blokadę ruchu w stawie. Próba wyprostowania kolana może nasilać objawy. W ciągu kilku godzin często rozwija się obrzęk, zwłaszcza jeśli jednocześnie dochodzi do uszkodzenia więzadeł – takich jak więzadło krzyżowe przednie (ACL) czy więzadło poboczne przyśrodkowe (MCL). W takim przypadku poruszanie się, a zwłaszcza obciążanie kończyny, może być znacznie utrudnione lub niemożliwe. Tego rodzaju sytuacja wymaga pilnej diagnostyki obrazowej (MRI) i zazwyczaj artroskopii.

Z kolei uszkodzenia zwyrodnieniowe rozwijają się powoli, często bez jednorazowego urazu. Mogą przyjmować postać rozwarstwień lub pęknięć, najczęściej w formie stabilnych, skośnych szczelin w tylnym rogu łąkotki przyśrodkowej. Takie zmiany często nie dają jednoznacznych objawów — ból może pojawiać się okresowo, a czasem całkowicie ustępować. Mimo braku wyraźnych symptomów, tego rodzaju pęknięcia nie goją się samoistnie – z czasem mają tendencję do pogłębiania się i mogą doprowadzić do oderwania fragmentu łąkotki oraz dalszego uszkodzenia struktur stawu. Taki postęp zmian może mieć miejsce nawet podczas codziennych czynności, jak wstawanie z kucania.

Przewlekły ból kolana może być sygnałem postępującego uszkodzenia chrząstki stawowej i powinien skłonić do rozważenia artroskopowego leczenia uszkodzonej łąkotki, zanim zmiany staną się nieodwracalne.

Typy uszkodzeń łąkotek

Uszkodzenia łąkotek można sklasyfikować na podstawie przebiegu linii pęknięcia. Wśród najczęściej występujących typów wyróżnia się:

• pionowe podłużne (np. tzw. „rączka od wiaderka”),
• poprzeczne, inaczej promieniowe,
• poziome (horyzontalne), przypominające rozwarstwienie,
• skośne, np. typu „dziób papugi”,
• złożone, będące kombinacją różnych rodzajów pęknięć.

Równie istotnym sposobem klasyfikacji uszkodzeń łąkotek jest ocena ich morfologii w przekroju poprzecznym, którą można uwidocznić w badaniu rezonansem magnetycznym (MRI). Na tej podstawie wyróżnia się cztery stopnie uszkodzenia:

1. Uszkodzenie wewnętrzne – najczęstszy typ, który zwykle nie wymaga leczenia operacyjnego, chyba że towarzyszy mu wyraźny ból.

2. Rozszerzone uszkodzenie wewnętrzne – postępowanie podobne jak w typie 1.; leczenie zachowawcze stosuje się przy umiarkowanych objawach.

3. Uszkodzenie sięgające powierzchni stawowej łąkotki – często powoduje objawy bólowe, jednak bez blokady stawu. Jeśli nie zostanie odpowiednio zaopatrzone, może się pogłębiać, prowadząc do uszkodzenia chrząstki i przejścia w typ 4.

4. Zaawansowane uszkodzenie pełnościenne – wymaga szybkiej interwencji chirurgicznej (artroskopii) i podjęcia próby zszycia łąkotki. Rokowanie jest zdecydowanie lepsze przy leczeniu pęknięć 3 stopnia niż 4, ponieważ w wyższym stopniu zaawansowania naprawa staje się znacznie trudniejsza lub wręcz niemożliwa.

Diagnozowanie wad łąkotki

Proces diagnostyczny rozpoczyna się od dokładnie przeprowadzonego wywiadu, który obejmuje nie tylko okoliczności samego urazu, ale również historię zdrowotną pacjenta – wcześniejsze kontuzje, zabiegi operacyjne i interwencje medyczne. Duże znaczenie mają również informacje dotyczące stylu życia, w tym rodzaju wykonywanej pracy i poziomu aktywności fizycznej. Już na podstawie rozmowy z pacjentem można często wstępnie określić charakter i mechanizm powstałego urazu.

Następnie przeprowadza się manualne badanie stawu kolanowego, polegające na wykonaniu specjalistycznych testów klinicznych przez fizjoterapeutę lub ortopedę. Należą do nich testy oceniające stan łąkotek oraz więzadeł (np. testy łąkotkowe i więzadłowe). Pojawienie się bólu lub dodatni wynik testu wskazuje na uszkodzenie konkretnej struktury – np. łąkotki przyśrodkowej, bocznej lub więzadeł takich jak ACL, PCL, MCL czy LCL.

W celu dokładniejszej oceny rozległości urazu – zwłaszcza przed ewentualnym zabiegiem artroskopowego szycia łąkotki – wykonuje się badania obrazowe. Najczęściej zalecane są: USG stawu kolanowego lub, bardziej szczegółowe, rezonans magnetyczny (MRI), który pozwala na precyzyjne zobrazowanie uszkodzonych struktur wewnątrz stawu.

Przebieg zabiegu szycia łąkotki

Gdy leczenie operacyjne staje się konieczne, priorytetem jest wybór takiej metody, która pozwoli na maksymalne zachowanie łąkotki – w całości lub w możliwie największym stopniu. Współczesna ortopedia odchodzi od dawnych praktyk polegających na całkowitym usunięciu uszkodzonej łąkotki (tzw. meniscektomii), ponieważ brak tej struktury sprzyja szybkiemu rozwojowi zmian zwyrodnieniowych i przyspieszonemu zużyciu stawu kolanowego.

Zabieg szycia łąkotki przeprowadza się zazwyczaj w znieczuleniu przewodowym, rzadziej w ogólnym – pacjent najczęściej pozostaje przytomny i w kontakcie. Artroskopia polega na wprowadzeniu do stawu przez niewielkie nacięcia cienkich narzędzi oraz kamery, umożliwiającej precyzyjną ocenę wnętrza kolana i przeprowadzenie odpowiedniego leczenia. Decyzja o sposobie postępowania podejmowana jest po dokładnej inspekcji struktur stawowych. Lekarz dobiera technikę naprawy łąkotki na podstawie rodzaju uszkodzenia, jego lokalizacji oraz stanu innych elementów stawu. Ostateczny plan działania ustala się bezpośrednio podczas zabiegu, w oparciu o obraz rzeczywisty zastany w trakcie artroskopii. Kluczowe znaczenie ma tu zarówno doświadczenie chirurga, jak i wyposażenie sali operacyjnej, które umożliwia zastosowanie optymalnej strategii leczenia. Bardzo ważne jest dostosowanie kierunku zakładania szwów do konkretnej strefy uszkodzenia – w zależności od jej unaczynienia i możliwości regeneracyjnych.

Do dyspozycji lekarzy pozostaje szereg technik szycia łąkotki oraz metod dotarcia do miejsca uszkodzenia. Istnieją różne podejścia do doboru szwów – wchłanialnych lub niewchłanialnych – a także do wykorzystania specjalistycznych implantów, takich jak zszywki, kotwice czy inne systemy stabilizujące. Opinie na temat ich skuteczności i zasadności zastosowania bywają rozbieżne, co sprawia, że każda interwencja wymaga indywidualnego podejścia.

Celem zabiegu jest uzyskanie stabilnego połączenia przy jednoczesnym uwzględnieniu procesów biologicznego gojenia, tak aby łąkotka mogła się prawidłowo zintegrować z powierzchnią stawową. Szczególnie wymagające są przypadki, w których konieczna jest repozycja całkowicie oderwanego fragmentu – np. w uszkodzeniach typu „rączka od wiaderka”. W sytuacji, gdy uszkodzeniu łąkotki towarzyszy zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (ACL), zaleca się przeprowadzenie zarówno szycia łąkotki, jak i rekonstrukcji więzadła w ramach jednego zabiegu artroskopowego.

W najbardziej zaawansowanych przypadkach, gdy nie ma możliwości uratowania uszkodzonej łąkotki, podejmowana jest decyzja o jej usunięciu. Ubytek ten można jednak zrekompensować, stosując tzw. allograft – przeszczep łąkotki pochodzący od dawcy – lub za pomocą syntetycznego implantu pełniącego funkcję brakującej struktury.

Rekowalescencja i rehabilitacja po zabiegu szycia łąkotki

Po przeprowadzeniu zabiegu szycia łąkotki około 90% pacjentów wraca do swoich ulubionych aktywności sportowych w ciągu 3 do 12 miesięcy. W przypadku meniscektomii powrót do aktywności następuje szybciej – już po 4-6 miesiącach, jednak ten zabieg wiąże się z ryzykiem szybszego zużycia stawu. Już około 5 lat po meniscektomii, nawet u młodych osób, mogą pojawić się zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe. Natomiast po przeszczepie łąkotki lub zastosowaniu implantu okres powrotu do sportu wynosi przeciętnie od 8 do 14 miesięcy.

W przypadku planowanego zabiegu artroskopowego szycia łąkotki zaleca się wcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji. Przygotowanie stawu kolanowego przed operacją sprzyja szybszemu powrotowi do pełnej sprawności po zabiegu. Na tym etapie celem jest uzyskanie pełnego zakresu ruchu (ze szczególnym uwzględnieniem wyprostu), maksymalnej siły mięśniowej, odpowiedniej elastyczności oraz dobrej propriocepcji stawu i całej kończyny dolnej. Istotne jest również opanowanie techniki chodu o kulach oraz wzmocnienie obręczy barkowej i rąk w celu ich przygotowania do zwiększonego obciążenia.

Po zabiegu szycia łąkotki zasady postępowania na najbliższe sześć tygodni są każdorazowo ustalane indywidualnie przez operatora. Obejmują one m.in. dopuszczalny zakres ruchu kolana, stopień dozwolonego obciążenia, konieczność korzystania z kul łokciowych oraz stosowanie ortezy.Zbyt wczesne zginanie kolana lub wykonywanie ruchów rotacyjnych może spowodować uszkodzenie szwów i rozejście się miejsca zespolenia łąkotki. Pacjent zwykle opuszcza szpital w pierwszej dobie po artroskopii, otrzymując zalecenia do realizacji w warunkach domowych, takie jak:

• uniesienie kończyny operowanej powyżej poziomu biodra,
• wykonywanie ćwiczeń zakresu ruchu w stawie skokowym,
• stosowanie zimnych okładów na kolano przez 15 minut co 2 godziny,
• ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda.

Proces rehabilitacji powinien być prowadzony przez doświadczonego fizjoterapeutę przez około trzy miesiące. Zakres ruchu w stawie kolanowym oraz stopień obciążania operowanej kończyny są zwiększane stopniowo – po konsultacji z ortopedą i pod warunkiem braku dolegliwości bólowych. Program ćwiczeń powinien koncentrować się na prawidłowej aktywacji mięśni odpowiedzialnych za stabilizację stawu kolanowego. Jest to istotne, ponieważ łąkotka, nawet po pełnym zagojeniu, nie odzyskuje pierwotnej wytrzymałości, a dobrze funkcjonujące mięśnie mogą zminimalizować ryzyko przeciążeń i ponownych urazów.