skutecznosc_dezynfekcja_alkohol_covid_admed


Pandemia COVID-19 wywołała szereg zmian regulacyjnych dotyczących środków do higienicznej i chirurgicznej dezynfekcji rąk:

1. Wytyczne WHO w tym zakresie proponują określone formulacje i jednoznacznie określają rekomendowane stężenie alkoholi w takich preparatach: etanol - min. 80%, izopropanol - min. 75% (por. WHO Guidelines on HandHygiene in HealthCare, 12.1.1).

2. W dokumencie z 19.03.2020 wydanym przez WHO zliberalizowano wymogi z wytycznych i zarekomendowano w kontekście SARS-CoV-2 środki zawierające min. 70% etanolu. (por. Infectionprevention and controlduringhealthcarewhen COVID-19 issuspected, 3.1). WHO konsekwentnie uważa etanol za skuteczniejszy w zakresie skuteczności wirusobójczej od izopropanolu. Powodem liberalizacji były narastające problemy podażowe na światowych rynkach, wywołane przez wzrastające zapotrzebowanie na środki dezynfekcyjne praktycznie na całym świecie.

3. Pogłębiające się problemy podażowe doprowadziły do dalszych ustępstw w zakresie wymaganych stężeń alkoholi i dopuszczenia do stosowania środków opartych na 60%-wym alkoholu (etanolu lub izopropanolu). Takie stanowisko przyjęło także Ministerstwo Zdrowia RP.

4. Zliberalizowane zalecenia formulacyjne miały na celu umożliwienie szerokiego dostępu do środków dezynfekcyjnych dla celów profilaktyki transmisji wirusa w społeczeństwie i niestety nie wprowadzono niezbędnego, jak się wydaje, w świetle dostępnych wyników badań rozróżnienia między środkami przeznaczonymi dla szpitali a tymi, które mogą być stosowane do dezynfekcji rąk w warunkach pozaszpitalnych.

5. Tymczasem, WHO w swoich wytycznych jednoznacznie wskazuje, że stężenie 1alkoholu ma bezpośredni związek ze skutecznością w taki sposób, że  im jest ono wyższe, tym preparat dezynfekcyjny jest bardziej skuteczny. (por. WHO Guidelines on HandHygiene in HealthCare, 11.13). Dotyczy to produktów w płynie, a w jeszcze większym stopniu  - produktów w żelu. (por. Barbut F et al. Comparison of the antibacterialefficacy and acceptability of analcohol-basedhandrinse with twoalcohol-basedhandgelsduringroutinepatientcare. Journal of HospitalInfection, 2007, 66:167–173).

6. Dla skuteczności środków do dezynfekcji istotne znaczenia ma także wybór humektantu, ponieważ, jak stanowi dostępna nam literatura naukowa, gliceryna może negatywnie oddziaływać na skuteczność alkoholowych środków do dezynfekcji - szczególnie ich przedłużony efekt działania - stając się pożywką dla bakterii. (por. Suchomel M, Rotter M, Weinlich M, Kundi M. Glycerolsignificantlydecreases the 3-hours efficacy of alcohol-basedsurgicalhandrubs. J Hosp Infect.2013;83:284–7; Suchomel, M., Weinlich, M. &Kundi, M. Influence of glycerol and analternativehumectant on the immediate and 3-hours bactericidalefficacies of twoisopropanol-basedantiseptics in laboratoryexperiments in vivo according to EN 12791. AntimicrobResistInfect Control 6 : 72, 2017).

7. Jednocześnie WHO zaleca minimalizację zawartości gliceryny, aby ograniczać niekorzystną lepkość środka do dezynfekcji (por. WHO Guidelines on HandHygiene in HealthCare, 12.1.2.6).

8. Skuteczność bakteriobójcza jest w warunkach szpitalnych niezwykle istotna ze względu na obecność szczepów wielolekoopornych stanowiących przynajmniej równie istotne zagrożenie dla zdrowia i życia jak koronawirus. Na potwierdzenie tej tezy można chociażby przytoczyć dane statystyczne, z których wynika, że gronkowiec złocisty ciągle jest przyczyną zgonu bardzo wielu pacjentów. (por. S.Shah, Epidemia. Od dżumy przez HIV po ebolę, Kraków 2019, s. 19).

9. Jeżeli zatem w jednym preparacie połączą się skutki niskiego stężenia alkoholu i dodatku gliceryny - jego skuteczność, szczególnie w warunkach szpitalnych, może pozostawiać wiele do życzenia.

10. Dodatkowo - nawet w kontekście COVID-19 - dysponujemy jedynie wynikami badań, w których użyto stężeń zgodnych z wytycznymi WHO, czyli: etanol - 80%, izopronanol - 75%, potwierdzając ich skuteczność bójczą względem SARS-CoV-2 (por. Kratzel et al (2020), “Inactivation of severeacute respiratory syndromecoronavirus 2 by WHO-recommendedhandrubformulations and alcohols”. EmergInfectDis[ datecited: 16.04.2020 ].

11. Problemy podażowe oprócz liberalizacji w zakresie dopuszczalnych stężeń - doprowadziły także do bardziej liberalnego podejścia w zakresie wymogów dotyczących certyfikacji substratów używanych przy produkcji, pozwalając na wykorzystywanie w produkcji także alkoholi, które nie spełniają określonych wymogów certyfikacyjnych. Z takiego rozwiązania skorzystała część producentów.

12. W świetle wymienionych wyżej przejawów liberalizacji warto pamiętać, że o ile dezynfekcja w warunkach gospodarstwa domowego rzeczywiście może odbywać się na nieco mniej restrykcyjnych pod względem wyboru środków zasadach, o tyle warunki szpitalne jako obarczone dużym ryzykiem powinny raczej uwzględniać te wymagania, za którymi przemawiają wyniki przeprowadzonych badań naukowych, czyli: 1) stężenie alkoholu: etanol = min. 80%, izopropanol = min. 75%; 2) produkty oparte na certyfikowanych substratach - szczególnie na alkoholach z certyfikowanych źródeł, spełniających wysokie wymagania adekwatne dla potrzeb rynku szpitalnego 3) odpowiednie humektanty = takie, które zadbają o kondycję skóry przy częstej dezynfekcji i nie wpłyną negatywnie na skuteczność środka (gliceryna w tym kontekście nie jest wyborem optymalnym).