Procedura zakładania i usuwania cewnika – krok po kroku

Cewnikowanie pęcherza moczowego to powszechnie stosowany zabieg medyczny polegający na wprowadzeniu cewnika (najczęściej cewnika Foleya) do pęcherza przez cewkę moczową w celu odprowadzenia moczu. Procedura ta wymaga zachowania sterylności oraz znajomości anatomii i techniki wykonania. Poniżej przedstawiono krok po kroku, jak prawidłowo założyć i usunąć cewnik u pacjenta.

1. Wskazania do cewnikowania
Zatrzymanie moczu (np. w wyniku przerostu prostaty)

Monitorowanie diurezy (np. u pacjentów w stanie krytycznym)

Przygotowanie do zabiegów operacyjnych

Opróżnienie pęcherza u pacjentów niezdolnych do samodzielnego oddawania moczu

Pielęgnacja ran w okolicy krocza i zapobieganie zakażeniom u leżących pacjentów

2. Zakładanie cewnika – krok po kroku
-Przygotowanie sprzętu
Cewnik Foleya (dobrany do płci i wieku pacjenta)

Jałowe rękawiczki

Jałowy zestaw do cewnikowania (gaziki, pojemnik, środek dezynfekujący)

Żel z lidokainą (lub inny lubrykant)

Strzykawka z solą fizjologiczną do napełnienia balonu

Jałowy worek do zbiórki moczu

Ochronne podkłady i przegrody

Maseczka, fartuch ochronny

-Przygotowanie pacjenta
Wyjaśnij pacjentowi cel i przebieg procedury.

Zapewnij intymność i komfort (zasłoń zasłonki, zakryj pacjenta prześcieradłem).

Ułóż pacjenta w odpowiedniej pozycji:

Kobieta: leżenie na plecach, nogi ugięte i odwiedzione.

Mężczyzna: leżenie na plecach, kończyny wyprostowane.

-Czynności aseptyczne
Umyj ręce i załóż jałowe rękawiczki.

Oczyść okolice cewki moczowej środkiem dezynfekującym.

Nałóż jałowe serwety.

-Wprowadzenie cewnika
Nasmaruj końcówkę cewnika żelem lidokainowym.

Wprowadź cewnik delikatnie do cewki moczowej:

U mężczyzn: unosząc członek ku górze i pod kątem prostym do brzucha.

U kobiet: przytrzymując wargi sromowe i lokalizując ujście cewki moczowej.

Wprowadzaj powoli, aż pojawi się mocz w cewniku.

Po pojawieniu się moczu, wprowadź jeszcze kilka centymetrów.

Napełnij balon za pomocą soli fizjologicznej (najczęściej 10 ml).

-Zabezpieczenie cewnika
Podłącz worek do zbiórki moczu.

Przymocuj cewnik do uda pacjenta za pomocą plastra (aby zapobiec przemieszczeniu).

Zanotuj datę i godzinę założenia cewnika.

3. Usuwanie cewnika – krok po kroku
-Przygotowanie
Sprawdź wskazania do usunięcia.

Upewnij się, że pacjent nie ma przeciwwskazań (np. zatrzymanie moczu, infekcja).

Zapewnij intymność i poinformuj pacjenta.

-Opróżnienie balonu
Użyj strzykawki do całkowitego opróżnienia balonu z płynu.

Nigdy nie próbuj wyciągać cewnika bez opróżnienia balonu – grozi to uszkodzeniem cewki moczowej.

-Delikatne wyciągnięcie cewnika
Delikatnie pociągnij cewnik – nie powinien napotykać oporu.

Sprawdź, czy cały cewnik został usunięty.

Wyrzuć sprzęt zgodnie z procedurą utylizacji odpadów medycznych.

-Obserwacja pacjenta
Poproś pacjenta, by w ciągu 6–8 godzin spróbował samodzielnie oddać mocz.

Monitoruj objawy: zatrzymanie moczu, pieczenie, dyskomfort.

W razie problemów zgłoś lekarzowi.

4. Zasady higieny i bezpieczeństwa
Przestrzegaj zasad aseptyki.

Oceniaj stan cewnika i okolicy cewki co najmniej raz dziennie.

Regularnie opróżniaj worek z moczem i unikaj jego przelania.

Zapobiegaj pociąganiu za cewnik lub jego przemieszczeniu.

5. Możliwe powikłania
Zakażenie dróg moczowych

Urazy mechaniczne cewki moczowej

Krwawienia

Odciski i podrażnienia skóry

Zastój moczu po usunięciu cewnika

Cewnikowanie to rutynowa, ale wymagająca precyzji procedura. Prawidłowe wykonanie zarówno zakładania, jak i usuwania cewnika minimalizuje ryzyko powikłań i poprawia komfort pacjenta. Kluczowe są odpowiednia technika, aseptyka i empatyczne podejście do pacjenta.