Nietolerancje i alergie pokarmowe – co je różni?

W czasach, gdy rozwój pożywienia na skalę przemysłową nigdy nie był tak intensywny, bardzo dużo osób cierpi na różnego rodzaju alergie pokarmowe. Słowo alergia często stosowane jest przy określaniu, że jakiś konkretny pokarm lub grupa pokarmów nam nie służy i wywołuje niepożądane objawy utrudniające życie. Jednak jest to błędne nazewnictwo, ponieważ często to nie alergia a nietolerancja pokarmowa wywołuje grupę objawów dolnego lub górnego odcinka przewodu pokarmowego. Obecnie nadwrażliwość pokarmowa obejmuje około 20% populacji w krajach rozwiniętych, więc jest to problem dość powszechny. Jak odróżnić alergię od nietolerancji i jak je leczyć?

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa jest nieprawidłową reakcją systemu immunologicznego w organizmie na dostarczany z dietą pokarm. U jej podstaw leżą mechanizmy immunologiczne, w tym alergię IgE-zależną oraz IgE-niezależną. Przeciwciała z tej klasy odpowiadają za udział w procesie chorobowym limfocytów T. Alergie pokarmowe pojawiają się w różnym wieku jednak grupą najbardziej narażoną na nie są niemowlęta i małe dzieci, co spowodowane jest niedojrzałością układu pokarmowego. Podejrzewa się, że spowodowane jest to niedoborem diaminooksydazy, która odpowiada za rozkład histaminy.

Objawy alergii IgE-zależnej występują w bardzo krótkim czasie po spożyciu określonych pokarmów, od kilku minut do 2 godzin. Najgroźniejszą postacią jest wstrząs anafilaktyczny, który w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do śmierci. W takim wypadku bardzo ważne jest określenie pokarmu, który doprowadza do takiej reakcji i wykluczenie go z diety.

U dzieci alergia IgE-zależna występuje najczęściej po spożyciu następujących produktów: krowie mleko, pszenica, orzeszki ziemne, jajka, orzechy, soja, skorupiaki i ryby. Z kolei u osób dorosłych objawy alergii IgE-zależnej pojawiają się po spożyciu orzechów, owoców morza, ryb i owoców.

Jakie są objawy alergii pokarmowej?

Alergia pokarmowa nie jest łatwa do zdiagnozowania, ponieważ objawy nie są specyficzne. Do podstawowych objawów zaliczamy:

• Pokrzywka skórna,
• Obrzęk na skórze,
• Atopowe zapalenie sóry,
• Nieżyt nosa,
• Refluks przełykowy,
• Bóle nadbrzusza,
• Biegunki,
• Wymioty bezpośrednio po posiłku,
• Bóle głowy,
• Zaburzenia snu.

Jak leczy się alergię pokarmową?

Leczenie alergii pokarmowej oparte jest w głównej mierze na eliminacji z diety składników uczulających. Stosowane jest także odczulanie, którego celem jest uzyskanie braku reakcji układu immunologicznego na występowanie alergenu w diecie.

Czym jest nietolerancja pokarmowa?

Nietolerancje pokarmowe, podobnie jak alergie pokarmowe, objawiają się występowaniem niepożądanych objawów po spożyciu określonych produktów. W tym przypadku reakcje te także mogą się wiązać z nieprawidłową reakcją układu immunologicznego, tym razem spowodowane są uaktywnieniem przeciwciał IgG. Jednak to co różni alergię od nietolerancji to czas wystąpienia reakcji organizmu. W wypadku nietolerancji objawy po spożyciu nietolerowanego składnika pojawiają się z dużym opóźnieniem, czyli od kilku do nawet kilkudziesięciu godzin.

Mechanizmy, które leżą u podstaw nietolerancji pokarmowej są złożone i jak dotąd nie udało się ich do końca poznać. U pacjentów z występującym zespołem jelita nadwrażliwego, po spożyciu niektórych produktów pokarmowych, występuje zwiększone stężenie przeciwciał IgG w surowicy krwi. Prawdopodobną przyczyną nietolerancji pokarmowej IgG-zależnej jest brak ciągłości bariery jelitowej, co wynika z błędnej odpowiedzi układu immunologicznej na niektóre białka występujące w pożywieniu. Do rozszczelnienia jelit może dojść także w wyniku antybiotykoterapii czy zatrucia pokarmowego. Gdy naturalna bariera jelitowa ulega zniszczeniu, do krwi przedostają się alergeny. Po kontakcie z nimi układ immunologiczny zaczyna wytwarzać przeciwciała IgG jako obronę przed niepożądanymi, obcymi substancjami. Wysoki poziom IgG z kolei wywołuje stan zapalny a człowiek zaczyna odczuwać pierwsze symptomy nietolerancji.

Nietolerancje pokarmowe mogą się ujawniać w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozuje się je w przedziale wiekowym pomiędzy 30 a 50 rokiem życia. Głównym przykładem nietolerancji pokarmowej jest nietolerancja laktozy powodująca objawy ze strony przewodu pokarmowego. Do podstawowych objawów po spożyciu przetworów mlecznych należą wzdęcia, biegunka oraz bolesne skurcze brzucha, które są wynikiem uszkodzenia ścian jelit przez florę bakteryjną. Najmocniej uczula mleko, lody i masło, natomiast najmniej jogurty oraz twarde sery.

Według przeprowadzonych badań na nietolerancje pokarmowe cierpi około 45% populacji w krajach rozwiniętych, co oznacza że u co drugiej osoby ona występuje.

Objawy nietolerancji pokarmowej

Objawy nietolerancji pokarmowej są mało charakterystyczne i ustalenie co jest ich przyczyną bywa długotrwałe. Do podstawowych objawów nietolerancji pokarmowej należą:

• Wzdęcia
• Nadmierne gazy,
• Bóle brzucha,
• Bóle głowy,
• Bóle kości i stawów,
• Świąd skóry,
• Suchość i zaczerwienienie skóry,
• Częste infekcje.

Jak leczy się nietolerancję pokarmową?

Podobnie jak w przypadku alergii, nietolerancje pokarmowe leczy się metodą diety eliminacyjnej. Po kilku tygodniach (około 6), wykonuje się prowokację, poprzez ponowne wprowadzenie do jadłospisu wykluczonego składnika pokarmowego. Reakcje organizmu są dla lekarza punktem wyjścia do decyzji o zastosowaniu diety pacjenta.

Co różni alergię od nietolerancji pokarmowej?

Zarówno nietolerancja pokarmowa jak i alergia dają uciążliwe objawy, które występują cyklicznie po spożyciu określonych pokarmów. Jednak to co je różni to przede wszystkim:

1. Alergia może zagrażać życiu jeśli po spożyciu alergenu wystąpi silny wstrząs anafilaktyczny u osoby uczulonej. W przypadku nietolerancji pokarmowych nie ma bezpośredniego zagrożenia życia, natomiast przewlekła, nieleczona nietolerancja pokarmowa może być przyczyną licznych, czasem groźnych, schorzeń układu pokarmowego.
2. Czas wystąpienia objawów po spożyciu alergenu – w przypadku alergii jest to niemal natychmiastowe a maksymalny czas wystąpienia to 2 godziny po spożyciu pokarmu. Czas reakcji organizmu w przypadku nietolerancji pokarmowej jest znacznie wydłużony, co wiąże się z dużymi trudnościami w zdiagnozowaniu nietolerancji.