Halucynacje – zaburzenia postrzegania (objaw, nie choroba sama w sobie)

Halucynacje to jedno z najbardziej fascynujących, a zarazem niepokojących zjawisk w psychologii i psychiatrii. Często kojarzone są z chorobami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, jednak w rzeczywistości same w sobie nie są chorobą, lecz objawem zaburzeń postrzegania. Mogą występować w różnych stanach psychicznych, neurologicznych, a nawet fizjologicznych, stanowiąc ważny sygnał, że w funkcjonowaniu mózgu lub percepcji coś uległo zakłóceniu.

Czym są halucynacje?

Halucynacje (z łac. hallucinatio – marzenie, urojenie) to fałszywe spostrzeżenia zmysłowe, które pojawiają się bez realnego bodźca zewnętrznego. Osoba ich doświadczająca jest przekonana o ich rzeczywistości, co odróżnia halucynacje od wyobrażeń czy marzeń sennych.

Innymi słowy, osoba z halucynacjami widzi, słyszy, czuje, wącha lub odczuwa coś, co w rzeczywistości nie istnieje, choć dla niej jest to jak najbardziej realne.

Rodzaje halucynacji

Halucynacje można podzielić w zależności od zmysłu, którego dotyczą:

• Halucynacje słuchowe – najczęstsze; osoba słyszy głosy, dźwięki, muzykę lub rozmowy, których nikt inny nie słyszy. Typowe dla schizofrenii.
• Halucynacje wzrokowe – polegają na widzeniu nieistniejących osób, zwierząt, przedmiotów lub kształtów. Często występują w stanach otępiennych, przy zatruciach lub po zażyciu substancji psychoaktywnych.
• Halucynacje węchowe i smakowe – rzadsze; osoba może odczuwać zapachy lub smaki, które nie mają rzeczywistego źródła. Czasami towarzyszą padaczce skroniowej.
• Halucynacje dotykowe (cenestetyczne) – wrażenia dotyku, ruchu lub obecności czegoś na lub pod skórą (np. uczucie pełzających insektów – tzw. „zoopsje”).
• Halucynacje proprioceptywne i równowagi – złudne poczucie ruchu ciała, pływania, kołysania lub zmiany pozycji.

Przyczyny występowania halucynacji

Halucynacje mogą mieć różnorodne podłoże, zarówno psychiczne, jak i biologiczne. Do najczęstszych należą:

• Choroby psychiczne, np. schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, ciężka depresja z objawami psychotycznymi.
• Zaburzenia neurologiczne, takie jak padaczka, choroba Parkinsona, otępienia (np. Alzheimer), migrena.
• Zatrucia i substancje psychoaktywne – alkohol, narkotyki (LSD, amfetamina, kokaina), leki psychotropowe.
• Zaburzenia metaboliczne i organiczne, np. gorączka, niedotlenienie, hipoglikemia.
• Stany ekstremalnego stresu lub deprywacji sensorycznej – długotrwała izolacja, brak snu, silny lęk mogą prowadzić do halucynacji nawet u osób zdrowych psychicznie.

Halucynacje a iluzje – ważne rozróżnienie

Warto odróżnić halucynacje od iluzji (złudzeń).

• W iluzjach istnieje rzeczywisty bodziec, który jest błędnie zinterpretowany (np. cień uznany za postać).
• W halucynacjach bodziec zewnętrzny nie istnieje wcale, a mimo to osoba jest przekonana o jego realności.

Znaczenie kliniczne

Wystąpienie halucynacji jest zawsze sygnałem ostrzegawczym. Nie zawsze oznacza chorobę psychiczną, ale wymaga diagnostyki w celu ustalenia przyczyny. Lekarz psychiatra lub neurolog analizuje okoliczności ich pojawienia się, rodzaj halucynacji i objawy towarzyszące. Leczenie polega przede wszystkim na usunięciu przyczyny – może to być terapia farmakologiczna (np. neuroleptyki), leczenie choroby somatycznej lub wsparcie psychoterapeutyczne.

Halucynacje są objawem zaburzeń postrzegania, a nie samodzielną jednostką chorobową. Mogą występować w wielu różnych kontekstach – od poważnych chorób psychicznych, przez uszkodzenia mózgu, aż po stany przejściowe u osób zdrowych. Kluczowe jest ich rozpoznanie i zrozumienie, ponieważ stanowią one istotny wskaźnik nieprawidłowego funkcjonowania układu nerwowego lub psychicznego.