Kot wrogiem ciężarnej? – Toksoplazmoza w natarciu.

Toxoplasma gondii jest pierwotniakiem szeroko rozpowszechniony na świecie. Toksoplazmoza w szczególności w ciąży, jest problemem, z którym zmagają się przyszłe mamy. Żywicielem pośrednim jest człowiek oraz wiele zwierząt. Żywicielami ostatecznymi są koty domowe i dzikie.

Toksoplazmoza - zarażenie

Człowiek zaraża się przez oocysty wydalone z kałem przez koty. Oocysty te występują w glebie zanieczyszczając warzywa i owoce. Zakażenie następuje także po zjedzeniu surowego lub niedogotowanego mięsa.

Płód infekuje się przez łożysko. Najczęstszą drogą zakażenia toksoplazmozą w naszej szerokości geograficznej jest spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa wieprzowego. Pierwotniak rozprzestrzenia się po wniknięciu do organizmu przez krew i chłonkę. Pasożyty się namnażają i rozwija się parazytemia trwająca około 2 tygodnie.

Zazwyczaj zdrowe osoby, wskutek powstania specyficznych przeciwciał, samoistnie wygaszają infekcję w organizmie. Część cyst może jednak ulec otorbieniu i przebywać w różnych narządach w stanie uśpienia przez wiele lat. W surowicy utrzymują się przeciwciała świadczące o przebytej infekcji pierwotniakowej. Cysty które są uśpione nie ulegają powtórnej aktywacji – nie mniej jednak osoby z silną immunosupresją (czyli znaczącym spadkiem odporności, np. w przebiegu AIDS) mogą zachorować.

Objawy toksoplazmozy

Na początku występują niecharakterystyczne objawy, podobne do grypowych. Samoistnie zanikają po jakimś czasie. Bardzo rzadko występuje ciężkie objawy w postaci podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych i powiększenia śledziony.

Zakłada się że do zakażenia toksoplazmozą płodu dochodzi tylko wtedy, kiedy kobieta ciężarna choruje w ciąży po raz pierwszy i nie wytworzyła jeszcze odporności. Pierwotniaki gromadzą się w łożysku i właśnie przez nie zakaża się płód. Aż u 50% nieleczonych matek dochodzi do zakażenia płodu. Ryzyko zakażenia płodu wzrasta wraz z czasem trwania ciąży.

Zagrożenie płodu

Zakażenie miedzy 10. a 24. tygodniem ciąży jest najbardziej niebezpieczne dla płodu. Wówczas dochodzi do poronienia lub porodu przedwczesnego. U zakażonych noworodków może wystąpić małoocze lub brak gałki ocznej, ślepota, głuchota a także wady układu nerwowego. Zakażenie toksoplazmozą w późniejszych etapach ciąży nie wywołuje już tak daleko idących powikłań. Śmiertelność w przypadku toksoplazmozy wrodzonej wynosi około 15%.

Czy da się uniknąć toksoplazmozy?

Zazwyczaj pierwsze oznaczenie przeciwciał przeciwko toksoplazmie wykonuje się już w ciąży. Istnieje ryzyko zarażenia u kobiet, które nie posiadają przeciwciał w klasie IgG. Zaleca się wówczas powtórne oznaczenie poziomu przeciwciał. Pacjentka nie wymaga leczenia lub musi otrzymywać antybiotyk – spiromycynę, w zależności od uzyskanych wyników. Spiromycyna działa bezpośrednio w rezerwuarze pierwotniaka osiągając wysokie poziomy w tkankach, a szczególnie w łożysku. Lek znacząco zmniejsza ilość pierwotniaków mogących przeniknąć do płodu. Diagnostyka, a także ewentualne leczenie toksoplazmozy powinny być podjęte tak szybko, jak tylko się da.

Najlepszym rozwiązaniem byłoby, gdyby kobieta planująca ciążę wykonała wcześniej oznaczenie poziomu przeciwciał IgG i IgM przeciwko toksoplazmozie. Wtedy lekarz zna jej wyjściowy status serologiczny i powtórne badanie w ciąży może być odniesione do tego wyniku.

Profilaktyka

Staranne mycie owoców i warzyw, pieczenie, gotowanie i smażenie mięsa oraz nie spożywanie mięsa surowego to najważniejsze zalecenia w profilaktyce toksoplasmozy. Istotna jest również odpowiednia higiena. Po przygotowaniu mięsa i pozostałych składników posiłku należy dokładnie umyć ręce, zanim dotknie się nimi np. ust czy oczu - są to, bowiem drogi najszybszego zakażenia. Te same zasady obowiązują również podczas pracy w ogrodzie czy przy wymianie kuwety dla kota domowego. Należy również pamiętać, że źródłem zakażenia może stać się również piaskownica. Drastyczne decyzje nie są konieczne, jednak należy bezwzględnie przestrzegać zasad higieny. Kobiety pragnące zajść w ciążę powinny się do tego natomiast odpowiednio przygotować, miedzy innymi – wykonując badania.