Jak rozpoznać przedwczesne pęknięcie wód płodowych u kobiet w ciąży?
Tags
wody płodowe przedwczesne poród pęknięcie ciąża
Środowiskiem, w którym następuje rozwój płodu i gdzie jest on chroniony przed infekcjami, jest pęcherz płodowy ukształtowany z błon płodowych. Pęcherz wypełniony jest płynem owodniowym, który ma wpływ na rozwój i wzrost dziecka, amortyzując wstrząsy, chroniąc przed urazami i wahaniami temperatury. Umożliwia on również transportowanie z organizmu matki substancji odżywczych, przemianę materii oraz rozwijanie się płuc dziecka. Niekiedy dochodzi jednak do rozerwania pęcherza, co może nieść komplikacje porodowe oraz mieć poważne konsekwencje zdrowotne zarówno dla nienarodzonego dziecka jak i matki.


Objawy i rozpoznanie pęknięcia wód płodowych

Przedwczesne pęknięcie wód płodowych (ang. premature rupture of membranes - PROM) następuje kiedy dochodzi do wypłynięcia płynu owodniowego z kanału szyjki macicy jeszcze zanim zacznie się akcja porodowa. Terminowe pęknięcie wód płodowych ma miejsce w ciągu 18 godzin przed porodem, a jeśli dochodzi do tego wcześniej, mówi się o przypadku PROM. Przedwczesne sączenie się wód płodowych diagnozuje się badaniem przezpochwowym przy użyciu wziernika ginekologicznego. Wywiad medyczny może stwierdzić wyciek przezroczystych lub bladoróżowych wód płodowych, zabarwionych na zielono lub z domieszką krwi, co może świadczyć o dodatkowych powodach pęknięcia pęcherza płodowego jak np. o rozwoju zakażenia czy urazie.
Aby w pełni rozwiać wątpliwości czy wypływający płyn jest wodami płodowymi, a nie np. upławami, wykonuje się badanie pH wydzieliny oraz pochwy, która ma lekko kwaśne pH, a płyn owodniowy zasadowy odczyn, co pokazuje właściwe zabarwienie paska testu. Należy pamiętać, że podobne pH może też być wywołane przez infekcję bakteryjną, a niekoniecznie pęknięcie pęcherza płodowego. Innymi objawami wystąpienia PROM jest zwiększona temperatura i tętno matki lub wykrycie przyspieszonego bicia serca dziecka.


Przyczyny następowania pęknięć wód płodowych

Przedwczesne pęknięcie błon płodowych odpowiada za komplikacje u około 3% ciąż oraz w 30%-40% powoduje przedwczesne porody, które są przyczyną zachorowalności i śmiertelności dzieci. Jeśli dojdzie do wycieku wód płodowych przed 37 tygodniem ciąży, może nastąpić ryzyko zbyt niskiej masy ciała u noworodka oraz powikłań w postaci zaburzeń wzrostu lub upośledzenie rozwoju płuc.


Czynniki ryzyka wystąpienia PROM:

  • nieleczone infekcje bakteryjne dróg rodnych, które doprowadzają do uszkodzeń worka płodowego chroniącego dziecko,
  • palenie papierosów przez ciężarną powodujące niedobór produkcji kolagenu (główny budulec błon płodowych) oraz zaburzenia ciągłości błon płodowych,
  • niski status socjalno-ekonomiczny ciężarnej,
  • choroby przenoszone drogą płciową,
  • przedwczesne porody w poprzednich ciążach spowodowane uwarunkowaniami genetycznymi kobiety (różnice w genach produkujących białka kolagenowe),
  • zagrożenie przedwczesnym porodem w obecnej ciąży,
  • wystąpienie ciąży mnogiej powodującej rozciągnięcie worka owodniowego i ścian macicy,
  • wady w rozwoju płodu lub macicy matki,
  • urazy mechaniczne np. wypadek samochodowy


Diagnostyka i postępowanie w przypadku wystąpienia pęknięć błon płodowych

Jeżeli lekarz na wczesnym rozpoznaniu stanu zdrowia dziecka wykryje prawdopodobieństwo pęknięcia wód płodowych, w większości przypadków zaleca ciężarnej udanie się na oddział szpitalny. Jeśli PROM nastąpi po 37 tygodniu ciąży, najczęściej w ciągu 24 godzin przychodzą samoczynne skurcze macicy oraz rozpoczyna się akcja porodowa. W przypadku braku występowania skurczów oraz innych przeciwwskazań, przeprowadza się indukcję porodu. Polega ona na stymulowaniu czynności skurczowych i wywołanie porodu przy użyciu leków takich jak prostaglandyny czy oksytocyna, co redukuje możliwość wzrostu zakażeń u noworodka.
Nie jest zalecane przeczekanie w warunkach domowych, gdyż powoduje to ryzyko poważnych komplikacji w czasie okołoporodowym (możliwość pojawienia się krwotoku) oraz wystąpienie zapalenia błon płodowych i łożyska. Może ono wywołać zaniżoną masę ciała noworodka, niedorozwój płuc, deformacje ciała, a nawet śmierć. Należy o tym pamiętać zwłaszcza jeśli do pęknięcia błon płodowych dojdzie przed 26 tygodniem ciąży, gdyż wtedy szansa na urodzenie zdrowego i żywego dziecka wynosi 25%-40%. Płód oraz czynności życiowe matki powinny być wtedy stale monitorowane (badaniami KTG i USG celem oceny objętości wód płodowych), a opieka medyczna powinna polegać na wstrzymaniu skurczów macicy jak najdłużej, aby podtrzymać ciążę i doprowadzić do naturalnego porodu.

Oprócz testów paskowych pH wód płodowych, wykonuje się również testy lokalizujące występowanie białka łączącego typu 1 insulinopodobnego czynnika wzrostu (ang. IGFBP-1 - insulin like growth factor binding protein 1). Stężenie białka IGFBP-1 jest większe w płynie owodniowym niż w surowicy krwi o kilkaset razy, co powoduje bardzo duże prawdopodobieństwo wykrycia pęknięć błon płodowych.
Aby zdiagnozować wyciek wód płodowych, przeprowadzane są również badania mikroskopowe próbek wydzieliny. Zaobserwowanie pod mikroskopem wyróżniających się kryształów o kształcie liści paproci w próbce może odzwierciedlać sączenie się płynu owodniowego.

Często przeprowadzanym badaniem jest też kontrola AFI (indeksu płynu owodniowego), która wskazuje objętość wód płodowych w pęcherzu płodowym. Wartości testu są właściwe jeśli wahają się między 5-20, ale istnieją też przypadki gdy AFI wskazuje 1 lub mniej. Stosuje się wtedy metodę amnioinfuzji czyli zwiększenia ilości płynu owodniowego poprzez uzupełnienie ubytku fizjologicznym roztworem soli. Zdarza się, choć następuje to rzadko, że dzięki temu pęcherz płodowy ulega zasklepieniu, a wyciek ustępuje.

Diagnoza i pielęgnowanie kobiety, u której stwierdzono pęknięcie wód płodowych wymaga szerokiej opieki specjalistycznej oraz sporej cierpliwości i wyrzeczeń od przyszłej mamy, gdyż wiąże się to z ciągłym leżeniem w łóżku na oddziale patologii ciąży.