Dlaczego niektórzy ludzie nie czują bólu?

Ból jest jednym z najważniejszych sygnałów ochronnych ludzkiego organizmu. Informuje o uszkodzeniu tkanek, ostrzega przed dalszym urazem i uruchamia reakcje obronne.
Jednak istnieją osoby, które nie czują bólu wcale lub odczuwają go w bardzo ograniczonym stopniu. Choć może wydawać się to zaletą, w rzeczywistości jest to ciężkie zaburzenie, prowadzące do poważnych urazów, nieleczonych infekcji i skrócenia życia.

Przyczyn braku odczuwania bólu jest kilka – od rzadkich chorób genetycznych po uszkodzenia neurologiczne.

Wrodzona niewrażliwość na ból (CIP) – najrzadsza i najbardziej znana przyczyna

Czym jest CIP?

CIP (Congenital Insensitivity to Pain) to genetycznie uwarunkowana choroba, w której dziecko od urodzenia nie odczuwa bólu.
Nie występują wtedy:

* normalne reakcje na urazy,
* sygnały ostrzegawcze bólu,
* odruch wycofania kończyny.

To jedno z najrzadszych zaburzeń neurologicznych na świecie.

Główne mutacje genetyczne powodujące CIP

1. Mutacja w genie SCN9A

* To najczęstsza przyczyna CIP.
* Gen koduje kanał sodowy Nav1.7, kluczowy w przewodzeniu impulsów bólowych w nocyceptorach.
* Jego brak = brak transmisji sygnału bólowego do mózgu.

Osoby z tą mutacją odczuwają dotyk, temperaturę i ucisk, ale nie czują bólu.

2. Mutacja NTRK1 (dawniej TRKA)

* Prowadzi do tzw. HSAN IV – wrodzonej neuropatii czuciowej.
* Oprócz braku bólu pacjenci mają zaburzone pocenie się (anhidroza), przez co są narażeni na przegrzanie.

3. Mutacje PRDM12

* Prowadzą do zaburzeń rozwoju nocyceptorów w okresie prenatalnym.
* Skutkiem jest trwały brak czucia bólu przez całe życie.

Jak żyją osoby z CIP?

Choć brak bólu może brzmieć jak supermoc, konsekwencje są poważne:

* częste złamania i oparzenia, ponieważ nie czuć urazu,
* samouszkodzenia u małych dzieci (gryzienie języka, ust, palców),
* niezauważone infekcje,
* deformacje stawów (artropatia Charcota),
* ryzyko śmierci z przegrzania (przy mutacjach z anhydrozą).

Pacjenci wymagają całodobowej diagnostyki i obserwacji całego ciała.

Ograniczone odczuwanie bólu – powody medyczne

Nie tylko genetyka może prowadzić do osłabionej percepcji bólu. Często jest to efekt choroby lub uszkodzenia układu nerwowego.

1. Neuropatie obwodowe

Występują m.in. w:

* cukrzycy,
* alkoholizmie,
* niedoborach witaminy B12,
* chorobach autoimmunologicznych,
* zatruciach toksynami,
* stosowaniu niektórych leków (chemioterapia).

Uszkodzenie włókien czuciowych sprawia, że sygnał bólowy nie dociera do mózgu lub dociera z opóźnieniem.

2. Uszkodzenia rdzenia kręgowego

U pacjentów z przerwaniem przewodnictwa czuciowego:

* dotyk i ból mogą być zablokowane poniżej miejsca uszkodzenia,
* czynność ruchowa może być zachowana lub również utracona.

3. Choroby układu nerwowego

* stwardnienie rozsiane (SM),
* guzy mózgu i rdzenia,
* choroby neurodegeneracyjne,
* lepry (trąd),
* uszkodzenia nerwów po półpaścu.

W zależności od lokalizacji zmian mogą znosić ból częściowo lub całkowicie.

4. Zaburzenia psychiczne i dysocjacyjne

W niektórych stanach psychogennych odczuwanie bólu może być osłabione, np.:

* zaburzenia dysocjacyjne,
* histeria konwersyjna,
* ekstremalny stres psychiczny.

Nie oznacza to faktycznej utraty przewodnictwa – to zaburzenie percepcji bodźców przez mózg.

Ludzie o naturalnie wyższym progu bólu

Niektóre osoby nie są pozbawione bólu, ale odczuwają go znacznie słabiej. Wynika to z:

1. Różnic genetycznych

Przykład: mutacja w FAAH zwiększa produkcję endokannabinoidów, obniżając odczuwanie bólu.

2. Wpływu hormonów

Endorfiny, adrenalina i oksytocyna mogą znacząco osłabiać ból.

3. Adaptacji psychofizycznej

Sportowcy, osoby po wielu urazach, osoby trenujące techniki wytrzymałościowe uczą się „przełączać” uwagę lub tłumić sygnały bólowe.

4. Różnic kulturowych

Kultury o wysokiej ekspresji bólu vs kultury „stoickie”.

To jednak nie jest brak bólu — tylko wyższy próg jego percepcji.

Dlaczego ból jest tak ważny?

Osoby niewrażliwe na ból pokazują, jak kluczowy jest to mechanizm:

* chroni przed urazami,
* sygnalizuje stan zapalny lub infekcję,
* zmusza do odpoczynku,
* pozwala wykryć choroby (np. wyrostek robaczkowy, zawał).

Brak bólu to nie „dar”, ale ciężkie schorzenie medyczne.

Brak odczuwania bólu może wynikać z:

1. genetycznych mutacji powodujących wrodzoną niewrażliwość na ból (CIP) – najpoważniejsza forma,
2. neuropatii i uszkodzeń układu nerwowego,
3. zaburzeń psychogennych,
4. naturalnie wysokiego progu bólu,
5. wpływu hormonów, stresu i czynników kulturowych.

Wrodzona niewrażliwość na ból jest ekstremalnie rzadka, ale daje nauce unikalny wgląd w funkcjonowanie receptorów bólowych i kanałów jonowych.
Uczy również, że ból – choć nieprzyjemny – jest fundamentalnym narzędziem ochrony życia.