Transfuzja – czym jest i jakie są wskazania do jej wykonania

Transfuzja to zabieg polegający na przetoczeniu krwi lub jej składników. Celem transfuzji jest uzupełnienie utraconych składników krwi w organizmie.

Co to jest transfuzja krwi?
Podczas transfuzji krwi pacjentowi podaje się krew lub składniki krwi pochodzące od innych osób lub jego własną krew. W pierwszym przypadku transfuzja nazywana jest homologiczną transfuzją krwi, w drugim  przypadku - autologiczną transfuzją krwi..

Krew przetaczana pacjentowi (o ile nie jest to jego własna krew) musi zostać dokładnie przebadana pod kątem chorób zakaźnych i czystości, a także zgodności grup krwi dawcy i biorcy. Test zgodności polega na szybkim przetoczeniu niewielkiej ilości krwi lub produktu krwiopochodnego, a następnie powolnym przepływie przez około 30 minut. Podczas testu zgodności należy uważnie monitorować stan pacjenta. Wynik próby zgodności krwi dawcy oraz biorcy jest ważny przez 48 godzin.

Metoda transfuzji krwi zależy od tego, ile krwi stracił pacjent i w jakich okolicznościach. Jeśli pacjent stracił dużo krwi, konieczna jest tak zwana masywna transfuzja. W tym celu do żyły obwodowej biorcy wprowadza się cewnik. Metodę tę stosuje się również w przypadku konieczności kilkudniowej transfuzji krwi. 
W innych przypadkach krew jest przetaczana do żyły w dłoni za pomocą wlewu dożylnego. W tym celu do żyły w ręce wprowadza się wenflon połączony rurką medyczną z workiem wypełnionym krwią. Jeśli pacjent potrzebuje tylko określonych składników krwi, można je podać w pojedynczym wstrzyknięciu dożylnym. 
Podczas procedury transfuzji krwi stan pacjenta powinien być monitorowany przez cały czas.


Kiedy wykonuje się transfuzję krwi?
Transfuzję krwi wykonuje się wyłącznie w uzasadnionych przypadkach i na zalecenie lekarza.
Jest ona wykonywana:

• w przypadku niedoboru krwi lub skrajnie niskiego poziomu jej składników (np. po krwotokach będących następstwem wypadku),
• podczas zabiegów chirurgicznych powodujących dużą utratę krwi lub jej składników,
• w zaburzeniach krzepnięcia,
• po rozległych oparzeniach,
• po doznanych urazach,
• podczas leczenia pacjentów z chorobami onkologicznymi (np. po trwającej lub zakończonej chemioterapii),
• po przeszczepach.

Zabieg transfuzji krwi najczęściej wykonuje się podczas operacji, gdy pacjent traci dużo krwi. Transfuzja jest również często konieczna po wypadkach. Również niedokrwistość (anemia) oraz nabyte i wrodzone skazy krwotoczne są wskazaniami do transfuzji krwi.
Niektórzy pacjenci mają niedobór lub utratę tylko jednego składnika krwi, takiego jak płytki krwi lub osocze. W tym przypadku również wskazana jest transfuzja krwi, ale polega ona na podaniu tylko brakującego składnika.


Jakie wyniki daje transfuzja krwi i jak długo trwa zabieg?
Czas potrzebny na transfuzję krwi zależy od konkretnego przypadku. W przypadku niektórych pacjentów konieczna jest kilkudniowa transfuzja krwi. Z reguły jednak pełna rekonstytucyjna transfuzja krwi (CRT) i podanie koncentratu krwinek czerwonych (RBC) trwa około 4 godzin. Płytki krwi przetacza się przez 20-30 minut, a osocze przez 30-60 minut.


Czy transfuzja krwi jest bezpieczna?
Transfuzja krwi zawsze wiąże się z ryzykiem. Pierwsza grupa powikłań po transfuzji krwi związana jest z niezgodnością grup krwi dawcy i biorcy. Krew grupy 0 może być podana każdemu biorcy, niezależnie od jego grupy krwi - grupa 0 nie posiada antygenów A i B, więc osoba z tą grupą krwi jest uniwersalnym dawcą.  
Z kolei osoba z grupą krwi AB jest uniwersalnym biorcą - może otrzymać dowolną grupę krwi.  Osoba z grupą krwi A może otrzymać krew 0 lub A, podczas gdy osoba z grupą krwi B powinna otrzymać krew 0 lub B.

Zgodność Rh ma mniejsze znaczenie, ale powinna być brana pod uwagę.
Jeśli przeciwciała przeciwko antygenom dawcy są obecne we krwi biorcy (dzieje się tak na przykład, gdy biorca z grupą krwi A otrzymuje krew z grupą krwi B), po transfuzji krwi pojawiają się komplikacje - komórki krwi dawcy są niszczone przez organizm biorcy.

Powikłania po transfuzji krwi dzielą się na wczesne (występujące do 24 godzin po transfuzji krwi) i późne (występujące między 3 a 21 dniem po transfuzji). Powikłania po transfuzji krwi mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie - te ostatnie zwykle występują już w trakcie transfuzji.

• Łagodne wczesne powikłania transfuzji krwi obejmują alergie na białka osocza lub składniki dodawane do produktów krwiopochodnych w celu zapobiegania krzepnięciu przetoczonej krwi oraz pokrzywkę.
• Umiarkowane wczesne powikłania transfuzji krwi obejmują infekcje bakteryjne i gorączkowe reakcje niehemolityczne spowodowane obecnością przeciwciał przeciwko antygenom krwinek białych lub płytek krwi.
• Ciężkie powikłania transfuzji krwi obejmują hiperkaliemię spowodowaną zbyt dużą ilością potasu w przechowywanym produkcie, hipokalcemię, która występuje przy masywnej transfuzji krwi - zapasy wapnia zlokalizowane w kościach nie są aktywowane na czas i dochodzi do dysfunkcji serca i krzepnięcia. Poważne powikłania obejmują również przeciążenie układu krążenia, wstrząs septyczny, wstrząs anafilaktyczny, ostrą niewydolność oddechową oraz zakrzepy krwi i zatory.
• Późne powikłania występujące po transfuzji krwi obejmują zakażenia HIV i wirusem zapalenia wątroby typu B i C, malarię, kiłę i CMV, które można znaleźć w niedokładnie przebadanych produktach krwiopochodnych. Może również wystąpić przeciążenie żelazem i opóźniona reakcja hemolityczna.