Pionizacja pacjenta i reedukacja chodu, czyli powrót do samodzielności
Tags
reedukcja pionizacja chodu
Wyprostowana pozycja ciała i chód na dwóch nogach są podstawowymi cechami taksonomicznymi człowieka. Dzięki pionowej postawie ciała, większość układów i organów ludzkiego organizmu może prawidłowo funkcjonować np. układ krążenia jest naturalnie przystosowany do pracy w ustawieniu pionowym. Utrzymanie wyprostowanej postawy jest też bardzo ważnym elementem nauki, reedukacji i rozwoju chodu. W przypadku osób po długim unieruchomieniu będącym następstwem np. operacji lub urazów po wypadkach, pionizacja ciała i reedukacja chodu są niezbędnymi elementami fizjoterapii pozwalającymi odzyskać sprawność ruchową.


Kiedy należy wdrożyć pionizację i reedukację chodu?

Unieruchomienie ciała może zależeć od wielu czynników, ale zawsze jest kwestią wymagającą indywidualnego podejścia do ponownej pionizacji pacjenta. Strata możliwości poruszania się jest bardzo często nie do zaakceptowania przez chorego. Następstwem utrzymania pionowej postawy jest ponowna nauka chodu, która wymaga ogromu cierpliwości i wytrzymałości fizycznej od pacjenta, ale niezaprzeczalnie ma wpływ na samodzielność życiową, komfort i jakość życia. Okres powracania do formy zależy od indywidualnych możliwości fizycznych pacjenta, od typu kontuzji, intensywności uszkodzenia struktur, ale też w dużej mierze od wieku. Pionizacja i reedukacja chodu są stosowane w rehabilitacji ortopedycznej (po uszkodzeniach kręgosłupa lub nóg, po długotrwałym unieruchomieniu) oraz neurologicznej (choroby i zaburzenia neurologiczne).


Do najczęstszych czynników mających wpływ na utratę możliwości chodzenia należą:

  • wylew krwi do mózgu (udar)
  • porażenia czterokończynowe i połowiczne
  • uszkodzenia rdzenia kręgowego i/lub nerwów
  • urazy kończyn dolnych i miednicy
  • długotrwałe leżenie w łóżku (np. podczas śpiączki)

Etapy rehabilitacji osób unieruchomionych

Pionizacja

Pionizacja to wstęp do ponownej nauki chodzenia. W przypadku osób po urazach i przewlekle chorych i przez to unieruchomionych, pionową postawę ciała odzyskuje się najpierw w sposób bierny (np. przy użyciu stołów pionizacyjnych z ruchomymi podgłówkami), a następnie, zależnie od wydolności fizycznej pacjenta, w sposób czynny (uzyskanie stosownej siły mięśni nóg i tułowia poprzez ćwiczenia ze świadomym udziałem osoby pionizowanej). Wzmacniają one elastyczność więzadeł, poprawiają ruchomość stawów oraz zwiększają moc mięśni. Bardzo istotne jest też przeprowadzanie ćwiczeń oddechowych.

Etapowa pionizacja jest niezwykle ważna, gdyż w pierwszej kolejności pomaga ona na ponowne uregulowanie działania układów organizmu (oddechowego, krążenia, nerwowego). Są one przystosowane do poprawnego działania w pozycji pionowej ciała i stopniowo muszą być ponownie „przyzwyczajone” do zmiany ułożenia z leżącego na stojący. Podobnie jest też ze stanem psychicznym osoby rehabilitowanej.

Pierwszym etapem pionizacji jest unoszenie głowy chorego, co osiąga się przy pomocy zagłówka w stole pionizacyjnym (podnoszenie co kilka stopni wzwyż) lub dzięki wałkom i poduszkom podkładanym pod głowę i stopniowo unoszącym ją wyżej. Następnie stosuje się ćwiczenia przenoszące pacjenta z pozycji leżącej do siedzącej i powoli przedłuża się czas siedzenia.
Jeżeli ta pozycja jest dobrze tolerowana przez chorego, wdraża się etap opuszczenia nóg z łóżka, kiedy niezbędna jest stabilna postawa tułowia. Z początku, pacjenta podpiera się przy pomocy poduszek i wałków rehabilitacyjnych, a gdy siła mięśni wzrośnie i będzie w stanie utrzymać siad bez podpory, stosuje się próby przesadzania z łóżka na wózek inwalidzki lub fotel. Ten etap wymaga stałej asekuracji i czujności ze strony rehabilitantów, gdyż należy monitorować oddech i samopoczucie pacjenta (mogą pojawić się zawroty głowy, nudności, uczucie niepokoju, bladość i omdlenia).
Kolejna faza jest jedną z najważniejszych – uzyskanie pozycji stojącej. Również wymaga asysty ze strony personelu medycznego, ale przede wszystkim dąży się do samodzielnego utrzymania pionowej postawy przez pacjenta. Etap końcowy pionizacji to odzyskanie niezależnego chodu dwunożnego, początkowo przy pomocy takiego sprzętu jak balkoniki, kule ortopedyczne czy trójnogi.


Reedukacja chodu

Ostatnia faza pionizacji pacjenta płynnie przechodzi w etap ponownej nauki chodzenia. Przygotowanie do ponownego poruszania się polega na wzmocnieniu mięśni poprzez ćwiczenia w pozycji leżącej jak i siedzącej. Praca odbywa się w obrębie mięśni kończyn dolnych, w partiach odpowiadających za stabilną równowagę ciała oraz w obrębie barków i rąk, które potem mają za zadanie odciążyć mięśnie nóg pacjenta w trakcie poruszania się o kulach czy balkoniku. W tej fazie często stosuje się również zabiegi pomocnicze jak np. elektroterapię.

Właściwa reedukacja następuje gdy pacjent porusza się o własnych siłach. Do ćwiczeń tej umiejętności często stosuje się poręcze oraz tory do nauki chodzenia. Nie każdy pacjent będzie w stanie chodzić w późniejszym czasie bez asekuracji przyrządów pomocniczych, co w dużej mierze zależy od wieku oraz rozległości choroby organizmu. Rehabilitant dąży wtedy do tego, aby proces chodzenia był jak najmniej obciążający dla pacjenta i aby jak najbardziej przypominał chód fizjologiczny.

Aby ograniczenia te nie były źródłem dalszych kontuzji, specjalista uczy pacjenta poruszania się po powierzchniach płaskich o różnej twardości oraz odpowiednich technik upadania i podnoszenia się. Ćwiczenie tych zdolności w bezpiecznych warunkach jest bardzo pomocne dla pacjenta w przypadku radzenia sobie z nieodzownymi upadkami i zapobiegania nowym urazom. W finalnej fazie reedukacji,  pacjenta stawia się przed kolejnymi wyzwaniami doskonalącymi chód. Przy zastosowaniu schodów z poręczami, pochylni, czy torów rehabilitacyjnych pacjent w miarę możliwości pokonuje kolejne przeszkody i wzmacnia mięśnie.


Ponowna nauka chodu to długotrwały proces i trudne wyzwanie zarówno dla wytrzymałości fizycznej jak i psychicznej pacjenta. Od rehabilitanta jest też wymagana spora doza zaangażowania, motywowania i wdrożenia indywidualnego planu, który skutecznie pomoże choremu odzyskać sprawność i samodzielność. Najważniejsza jest tutaj współpraca i urozmaicone ćwiczenia przy pomocy dodatkowych sprzętów, co zachęci pacjenta do terapii i pomoże przetrwać trudny okres powrotu do normalności.