Pierwsza pomoc przy ranach kłutych – co robić krok po kroku

Rany kłute są szczególnym rodzajem urazów, które powstają na skutek wniknięcia ostrego, wąskiego przedmiotu w ciało. Najczęściej są wynikiem przypadkowych skaleczeń (np. gwoździem, szkłem, drutem), ale mogą też wystąpić w wyniku przemocy lub wypadków w pracy. W przeciwieństwie do ran ciętych, w których mamy do czynienia z szerokim otwarciem skóry, rany kłute mają niewielki otwór wejściowy, ale mogą sięgać głęboko, powodując poważne obrażenia wewnętrzne.

Rodzaje ran kłutych

Rany kłute różnią się między sobą w zależności od:

• głębokości – płytkie lub głębokie, mogą sięgać do mięśni, narządów lub kości
• rodzaju przedmiotu – igły, gwoździe, szkło, pręty metalowe, noże
• czystości narzędzia – sterylne (np. igła iniekcyjna) lub skażone (np. zardzewiały gwóźdź)
• miejsca ciała – np. kończyny, klatka piersiowa, jama brzuszna

Te czynniki wpływają na ocenę ryzyka i dalsze postępowanie.

Zagrożenia wynikające z ran kłutych

Chociaż rana może wydawać się mała, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Oto najczęstsze powikłania:

Krwotok wewnętrzny – w szczególności w przypadku ran głębokich w okolicy jamy brzusznej, klatki piersiowej lub szyi.

Uszkodzenie narządów – np. płuc, wątroby, jelit, nerwów czy naczyń krwionośnych.

Zakażenia bakteryjne – m.in. tężec, zgorzel gazowa (Clostridium), zakażenia paciorkowcami i gronkowcami.

Zatrzymanie przedmiotu w ranie – fragmenty szkła, drzazgi, metal mogą pozostać wewnątrz i prowadzić do powikłań.

Wstrząs – może wystąpić przy silnym bólu, dużym krwotoku lub w wyniku urazu narządów wewnętrznych.

Szczegółowe postępowanie w pierwszej pomocy

1. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia
   Upewnij się, że nic nie zagraża Twojemu bezpieczeństwu. Jeśli to możliwe, załóż rękawiczki ochronne.
2. Ocena rany
   Sprawdź, czy rana krwawi, czy znajduje się w niej ciało obce i czy poszkodowany jest przytomny.
3. Nie usuwaj ciała obcego
   Jeśli przedmiot znajduje się w ranie, absolutnie go nie wyciągaj. Zabezpiecz go przed ruchem – można to zrobić, stosując opatrunki po bokach i mocując je bandażem.
4. Zatamuj krwawienie (jeśli nie ma przedmiotu w ranie)
   Przyłóż jałowy opatrunek i uciskaj ranę. Jeśli to rana kończyny, unieś ją lekko, aby zmniejszyć krwawienie.
5. Zadbaj o komfort poszkodowanego
   Pomóż mu usiąść lub się położyć, rozmawiaj spokojnie, obserwuj jego stan.
6. Wezwij pogotowie ratunkowe – numer 112 lub 999
   Poinformuj, że rana może być głęboka, możliwe jest ciało obce w ranie lub ryzyko tężca.
7. Nie podawaj niczego do jedzenia i picia
   W przypadku konieczności operacji osoba nie powinna być karmiona ani pojona.

Błędy, których należy unikać

• Próba samodzielnego wyciągania przedmiotu z rany
• Płukanie głębokiej rany dużą ilością wody
• Zaklejanie głębokiej rany plastrem
• Ignorowanie bólu i objawów wewnętrznego krwawienia
• Zaniechanie kontaktu z lekarzem po skaleczeniu brudnym przedmiotem

Znaczenie pomocy lekarskiej

• Rana kłuta, nawet jeśli nie wygląda poważnie, wymaga konsultacji z lekarzem. W placówce medycznej mogą zostać podjęte następujące działania:
• podanie szczepionki przeciwtężcowej
• podanie antybiotyków
• chirurgiczne oczyszczenie rany
• badania obrazowe (np. USG, RTG) w celu wykrycia ewentualnych ciał obcych lub uszkodzeń
• hospitalizacja, jeśli rana była głęboka i zagrażała życiu

Rany kłute są zdradliwe, ponieważ ich rozmiar zewnętrzny nie odzwierciedla często stopnia zagrożenia wewnętrznego. Niezależnie od miejsca i głębokości, każda rana tego typu wymaga rozwagi, szybkiego działania i oceny medycznej. Pamiętaj – nie wyciągaj wbitych przedmiotów, zatamuj krwawienie, wezwij pomoc i zabezpiecz poszkodowanego do czasu przyjazdu ratowników. Odpowiednia pierwsza pomoc może uratować zdrowie, a nawet życie.