Nacięcie krocza podczas porodu – kiedy jest konieczne i co warto o nim wiedzieć?

Poród siłami natury to wydarzenie wyjątkowe, ale także ogromne wyzwanie dla ciała kobiety. Jednym z najbardziej dyskutowanych zagadnień związanych z porodem jest nacięcie krocza, czyli epizjotomia. Dla wielu przyszłych mam budzi ono lęk, niepewność i pytania: czy jest bolesne, czy zawsze jest potrzebne, jakie niesie konsekwencje i czy można go uniknąć? Współczesna medycyna coraz częściej odchodzi od rutynowego wykonywania nacięcia krocza, jednak wciąż bywają sytuacje, w których zabieg ten może uratować zdrowie matki lub dziecka.

Czym jest nacięcie krocza?

Nacięcie krocza (epizjotomia) to chirurgiczne przecięcie tkanek krocza – obszaru pomiędzy pochwą a odbytem – wykonywane w końcowej fazie porodu, najczęściej w momencie, gdy główka dziecka jest już widoczna. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym lub w ramach znieczulenia porodowego.

Celem nacięcia jest kontrolowane poszerzenie ujścia pochwy, aby ułatwić urodzenie dziecka i zapobiec niekontrolowanemu pęknięciu tkanek, które mogłoby objąć mięśnie lub zwieracz odbytu.

Krótka historia epizjotomii

Przez wiele lat nacięcie krocza było standardową procedurą położniczą, szczególnie u pierworódek. Uważano, że:

chroni przed ciężkimi pęknięciami,

skraca II okres porodu,

zapobiega problemom z nietrzymaniem moczu w przyszłości.

Dopiero liczne badania naukowe z końca XX i początku XXI wieku wykazały, że rutynowe nacinanie krocza nie przynosi spodziewanych korzyści, a wręcz może zwiększać ryzyko powikłań. W efekcie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz towarzystwa ginekologiczne zalecają obecnie ograniczenie epizjotomii do jasno uzasadnionych przypadków medycznych.

Kiedy nacięcie krocza jest konieczne?

Choć epizjotomia nie powinna być wykonywana rutynowo, istnieją sytuacje, w których jest uzasadniona i może być najlepszym rozwiązaniem:

1. Zagrożenie zdrowia lub życia dziecka

Jeśli zapis KTG wskazuje na niedotlenienie płodu i konieczne jest szybkie zakończenie porodu, nacięcie krocza może skrócić czas narodzin.

2. Poród zabiegowy

Przy użyciu próżnociągu (vacuum) lub kleszczy położniczych epizjotomia często ułatwia bezpieczne wydobycie dziecka.

3. Sztywne, niepoddające się krocze

U niektórych kobiet tkanki krocza są bardzo napięte i nie rozciągają się mimo prawidłowego przebiegu porodu.

4. Duża masa urodzeniowa dziecka

Przy podejrzeniu makrosomii (dużej masy płodu) nacięcie może zmniejszyć ryzyko rozległych pęknięć.

5. Nieprawidłowe ułożenie dziecka

Poród pośladkowy lub inne nietypowe pozycje mogą wymagać dodatkowej przestrzeni w kanale rodnym.

Rodzaje nacięcia krocza

W praktyce stosuje się dwa główne rodzaje epizjotomii:

• Nacięcie pośrodkowe – prowadzone w linii prostej w kierunku odbytu; rzadziej stosowane ze względu na większe ryzyko pęknięcia zwieracza.
• Nacięcie boczne lub boczno-środkowe – wykonywane pod kątem; najczęściej wybierane, ponieważ zmniejsza ryzyko uszkodzenia odbytu.
• Czy nacięcie krocza boli?
• Sam zabieg zazwyczaj nie jest odczuwany jako bolesny, ponieważ:
• krocze w II okresie porodu jest silnie rozciągnięte,
• stosuje się znieczulenie miejscowe lub zewnątrzoponowe.

Dyskomfort może pojawić się po porodzie – podczas gojenia rany, siedzenia czy oddawania moczu. Odpowiednia pielęgnacja oraz higiena znacząco zmniejszają dolegliwości bólowe.

Gojenie i możliwe powikłania

Proces gojenia nacięcia krocza trwa zwykle kilka tygodni. W tym czasie mogą wystąpić:

• ból i uczucie ciągnięcia,
• obrzęk,
• trudności z siedzeniem,
• dyskomfort podczas współżycia (przejściowy).
• Rzadziej dochodzi do powikłań, takich jak:
• zakażenie rany,
• rozejście szwów,
• blizna powodująca przewlekły ból.

Właściwa pielęgnacja, wietrzenie krocza oraz ćwiczenia mięśni dna miednicy znacząco poprawiają proces regeneracji.

Czy można uniknąć nacięcia krocza?

Choć nie ma stuprocentowej gwarancji, istnieją sposoby zmniejszające ryzyko epizjotomii:

• Masaż krocza w ciąży (od ok. 34. tygodnia),
• regularna aktywność fizyczna i ćwiczenia mięśni dna miednicy,
• poród w pozycjach wertykalnych,
• ciepłe okłady na krocze w II okresie porodu,
• spokojne, kontrolowane parcie zgodne z zaleceniami położnej.

Coraz większą rolę odgrywa również świadoma komunikacja z personelem medycznym i uwzględnienie preferencji rodzącej w planie porodu.

Epizjotomia a naturalne pęknięcie krocza

Wbrew dawnym przekonaniom, naturalne pęknięcia krocza często goją się szybciej i są mniej bolesne niż nacięcie chirurgiczne, zwłaszcza jeśli są niewielkie. Dlatego obecna praktyka położnicza zakłada ochronę krocza i pozwolenie na jego samoistne rozciąganie, o ile sytuacja kliniczna na to pozwala.

Nacięcie krocza podczas porodu to zabieg, który niegdyś był standardem, a dziś traktowany jest jako interwencja wykonywana tylko wtedy, gdy istnieją ku temu wyraźne wskazania medyczne. Wiedza, świadomość własnego ciała i dobra współpraca z zespołem położniczym pozwalają wielu kobietom uniknąć epizjotomii lub przynajmniej zrozumieć, dlaczego w danym przypadku była ona konieczna.

Poród to proces dynamiczny i nieprzewidywalny – najważniejszym celem zawsze pozostaje bezpieczeństwo matki i dziecka. Zrozumienie roli nacięcia krocza pomaga przyszłym mamom podejść do porodu z większym spokojem i poczuciem kontroli.