Mastektomia prewencyjna - dla kogo?
Tags
rekonstrukcja piersi nowotwór mastektomia geny

 

Mastektomia prewencyjna zwana również profilaktyczną to zabieg usunięcia piersi aby zapobiec rozwojowi choroby nowotworowej. Zabieg ten wykonuje się u pacjentek u których wykryto bardzo wysokie ryzyko rozwoju raka piersi. Kwalifikacja pacjentki do zabiegu wymaga bardzo szczegółowej indywidualnej analizy wskazań, korzyści i ryzyka związanego z operacją.

Mastektomia prewencyjna, zyskała medialną popularność dzięki Angelinie Jolie, która poddała się tej operacji i nagłośniła problem. Temat ryzyka zachorowania na raka piersi, uwarunkowań rodzinnych tego nowotworu a także związanych z nim obciążeń genetycznych stały się powszechniej znane. Na kanwie medialnego boom opublikowano wyniki wielu badań naukowych, świadczących o skuteczności oraz zasadności wykonania mastektomii prewencyjnej u określonych grup pacjentek. W Polsce w oparciu o te dane zabieg został w 2019 roku włączony do procedur finansowanych przez NFZ.
Mastektomia prewencyjna - czym jest?
To zabieg operacyjny, w trakcie którego usuwa się jeden lub oba gruczoły piersiowe. Wykonuje się go w celu profilaktyki rozwoju raka piersi. Zadaniem mastektomii prewencyjnej jest znacząco zmniejszyć ryzyko raka piersi u pacjentek znajdujących się w grupie najwyższego ryzyka rozwoju tego nowotworu.
Zabieg wykonuje się po zdiagnozowaniu czynników zwiększających ryzyko zachorowania u danej pacjentki i dogłębnej analizie przypadku, zanim zdiagnozowany zostanie nowotwór. Mastektomii prewencyjnej nie należy mylić z terapeutyczną, wykonywaną po rozpoznaniu u pacjentki raka piersi.

Mastektomia prewencyjna jak się ma do ryzyka rozwoju raka piersi.
Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. Wiele czynników wpływa na rozwoju raka piersi – otyłość, wczesne występowanie pierwszej miesiączki czy późna menopauza lub starszy wiek, to tylko niektóre z nich.
Profilaktyka raka piersi powinna obejmować zdrowy styl życia, nie spożywanie alkoholu, niepalenie, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, a także aktywność fizyczną.
W niektórych przypadkach raka piersi to nie wystarcza. Główną rolę odgrywają czynniki niemożliwe do wyeliminowania. Mowa tu o czynnikach genetycznych, które stanowią 5 - 10% wszystkich przypadków choroby.
Rak piersi wynikający z obciążenia genetycznego występuje w kilku pokoleniach kobiet w tej samej rodzinie. Przypadki raka piersi zpodłożem genetycznym mogą dotykać już stosunkowo młodszych kobiet, częściej dotyczą również obu piersi. Odpowiadają za to mutacje genów BRCA1 i BRCA2. Zwiększają one również ryzyko zachorowania na raka jajnika.
Obecność raka piersi w rodzinie, a w szczególności występowanie przed 50. rokiem życia, charakter wieloogniskowy lub obustronny guza, także rak jajnika u członka rodziny, jest wskazaniem do wykonania badań genetycznych. W Polsce najczęściej poszukuje się mutacji genu BRCA1, rzadziej BRCA2.
Na podstawie wyników badań genetycznych i wywiadu rodzinnego, pacjentka może zostać zakwalifikowana do grupy ryzyka rozwoju raka piersi. Mastektomię prewencyjną rozważa się u pacjentek należących do grupy najwyższego ryzyka. Wytyczne włączają do tej grupy wszystkie kobiety z potwierdzoną mutacją BRCA1 lub BRCA2.
Nie wszystkie geny zwiększające ryzyko raka piersi zostały już dobrze poznane. Dlatego niektóre pacjentki z ujemnym wynikiem mutacji BRCA1 lub BRCA2 znajdują się i tak w grupie najwyższego ryzyka zachorowania na raka piersi. Należą do nich pacjentki z wysoce obciążonym wywiadem rodzinnym.
Wystąpienie co najmniej 3 przypadków raka piersi w najbliższej rodzinie (babka, matka, siostra, ciotka), przypadki występowania raka piersi i raka jajnika. Spełnienie minimum jednego z tych kryteriów wiąże się ponad dziesięciokrotnym zwiększeniem ryzyka zachorowania na raka piersi.

Mastektomia prewencyjna - wskazania
Mastektomia prewencyjna jest zabiegiem chirurgicznym, obarczonym ryzykiem powstania powikłań zdrowotnych. Kwalifikacja do zabiegu wymaga indywidualnego rozpatrzenia wskazań u każdej pacjentki. Wziąć należy pod uwagę nie tylko obecność czynników ryzyka raka piersi ale również ogólny stan zdrowia i preferencje pacjentki.
Obustronna mastektomia prewencyjna jest refundowana w Polsce u pacjentek znajdujących się w grupie najwyższego ryzyka rozwoju raka piersi. Do tej grupy należą pacjentki z potwierdzoną mutacją BRCA1 lub BRCA2 (łącznie około 100 000 kobiet), a także pacjentki z bardzo obciążonym wywiadem rodzinnym.

Mastektomia prewencyjna - przebieg
Kwalifikacją do zabiegu zazwyczaj zajmują się poradnie onkologiczne. Procedura może trwać nawet kilka miesięcy. Należy udokumentować wskazania do zabiegu (np. przedstawić wyniki badań genetycznych potwierdzających obecność mutacji BRCA1 lub BRCA2). Konieczne jest również posiadanie aktualnego badania rezonansowego piersi (maksymalnie sprzed 12 miesięcy).
Kolejno przeprowadzana jest konsultacja chirurgiczna, ustalany jest zakres zabiegu oraz kwestia ewentualna rekonstrukcja piersi. W przypadku braku przeciwwskazań zdrowotnych, ustalany jest termin operacji. Pacjentka zakwalifikowana do zabiegu musi podpisać świadomą zgodę na jego przeprowadzenie.
W zależności od potrzeb, zabieg mastektomii prewencyjnej może zostać połączony z jednoczesną rekonstrukcją piersi. Rekonstrukcja gruczołów piersiowych po profilaktycznej mastektomii należy do świadczeń refundowanych przez NFZ. Zabieg wykonywany jest z użyciem specjalnych protez oraz siatek, podtrzymujących implanty we właściwym położeniu.
Mastektomia prewencyjna uważany jest za stosunkowo bezpieczny zabieg, niemniej niesie za sobą pewne ryzyko powikłań. Najczęściej spotykane to ból, krwawienie oraz zakażenia rany pooperacyjnej.
Zabieg może również wpłynąć na pogorszenie stanu psychicznego pacjentki, dlatego ważne jest wsparcie psychologiczne.

Mastektomia prewencyjna - skuteczność
Zabieg zmniejsza ryzyko wystąpienia raka piersi aż o 90-95%. Nie daje pełnej, 100% gwarancji uniknięcia nowotworu.
Pacjentki będące nosicielkami mutacji BRCA1 lub BRCA2, oprócz zwiększonego ryzyka raka piersi, mogą również zachorować na raka jajnika. U części pacjentek wykonuje się również profilaktyczne usunięcie jajników i jajowodów.
Udowodniono skuteczność takiego postępowania również w profilaktyce raka piersi. Skuteczność ta jest jednak relatywnie mniejsza w porównaniu z mastektomią prewencyjną. Obustronne usunięcie przydatków u nosicielek mutacji BRCA1 lub BRCA2 zmniejsza ryzyko zachorowania raka piersi o 50%.