Leczenie choroby Parkinsona – nowe kierunki badań

Choroba Parkinsona (PD) to postępujące schorzenie neurodegeneracyjne, które dotyka głównie osób starszych i prowadzi do zaburzeń ruchowych, takich jak drżenie spoczynkowe, sztywność mięśni, spowolnienie ruchowe (bradykinezja) oraz zaburzenia równowagi. Choć od odkrycia choroby minęło ponad 200 lat, nadal nie dysponujemy terapią, która pozwalałaby na jej całkowite wyleczenie. Leczenie objawowe z zastosowaniem lewodopy i agonistów dopaminy poprawia jakość życia pacjentów, jednak w dłuższej perspektywie traci skuteczność. Dlatego świat nauki intensywnie poszukuje nowych strategii terapeutycznych, które nie tylko złagodzą objawy, ale być może także spowolnią lub zatrzymają postęp choroby.

Rozwój choroby Parkinsona wiąże się z degeneracją neuronów dopaminergicznych w istocie czarnej (substantia nigra) oraz odkładaniem się nieprawidłowych agregatów białkowych – przede wszystkim alfa-synukleiny, która tworzy ciała Lewy’ego. Nowe terapie koncentrują się nie tylko na przywracaniu poziomu dopaminy, ale też na:

- zapobieganiu neurodegeneracji,

- modulowaniu procesów zapalnych w mózgu,

- oczyszczaniu patologicznych białek,

- wspieraniu mechanizmów regeneracyjnych.

Jednym z głównych kierunków badań są terapie celowane na agregaty alfa-synukleiny, uznawane za kluczowy czynnik w rozwoju choroby.

- Immunoterapia: Trwają badania nad szczepionkami i przeciwciałami monoklonalnymi (np. prasinezumab, cinpanemab), które mają neutralizować toksyczną alfa-synukleinę i ułatwiać jej usuwanie przez układ odpornościowy.

- Inhibitory agregacji białek: Poszukiwane są małocząsteczkowe związki hamujące agregację alfa-synukleiny lub wspomagające jej rozkład w lizosomach (np. ambroxol).

Wprowadzanie lub modyfikacja genów w komórkach nerwowych to jeden z najbardziej obiecujących kierunków:

- AAV-GAD (terapia genowa z użyciem wirusów AAV): zwiększa produkcję dekarboksylazy kwasu glutaminowego w jądrze niskowzgórzowym, co poprawia równowagę neurotransmisji.

- LRRK2 i GBA: u pacjentów z mutacjami w tych genach prowadzone są badania nad lekami blokującymi kinazę LRRK2 lub poprawiającymi funkcję enzymu glukocerebrozydazy, co może wpłynąć na spowolnienie neurodegeneracji.

Terapie komórkowe i regeneracyjne:
- Komórki macierzyste: prowadzone są badania nad przeszczepami neuronów dopaminergicznych pochodzących z pluripotencjalnych komórek macierzystych (iPSC). Celem jest odbudowa uszkodzonych szlaków dopaminowych.

- Stymulacja neurogenezy: badane są czynniki wzrostu, takie jak BDNF (brain-derived neurotrophic factor), które mogą wspierać regenerację neuronów.

Coraz więcej dowodów wskazuje na udział osi jelito–mózg w patogenezie choroby Parkinsona. Zaburzenia mikroflory jelitowej mogą wpływać na stan zapalny, barierę krew–mózg i metabolizm leków.

- Probiotyki i prebiotyki: badane są jako potencjalne narzędzia wspomagające leczenie.

- Przeszczepy mikrobioty (FMT): wciąż eksperymentalne, ale wykazują pewien potencjał w redukcji objawów nie tylko gastrycznych, ale i neurologicznych.

Nowoczesne technologie: głęboka stymulacja mózgu i BCI:
Głęboka stymulacja mózgu (DBS): stale się rozwija, a nowe generacje urządzeń oferują personalizowane algorytmy i dwukierunkową komunikację z mózgiem.

Interfejsy mózg-komputer (BCI): mogą w przyszłości wspierać kontrolę ruchu u pacjentów z zaawansowaną chorobą.

Leki modyfikujące przebieg choroby (DMT):
Trwają intensywne prace nad pierwszymi lekami modyfikującymi przebieg choroby Parkinsona (disease-modifying therapies). Choć dotąd żaden nie uzyskał rejestracji, kilka obiecujących kandydatów (np. leki na bazie GLP-1, jak eksenatyd) jest w fazie zaawansowanych badań klinicznych.

W leczeniu choroby Parkinsona trwa dynamiczny rozwój – od immunoterapii, przez terapie genowe i komórkowe, aż po nowoczesne technologie neuromodulacyjne. Obecne leczenie nadal koncentruje się głównie na objawach, ale wiele badań daje nadzieję na spowolnienie lub zatrzymanie procesu neurodegeneracji w najbliższych latach. Kluczowa będzie dalsza walidacja wyników badań klinicznych i personalizacja terapii, dopasowana do podtypu choroby i profilu genetycznego pacjenta.