Eimerioza – pasożytnicza choroba jelit wywołana przez kokcydia

Eimerioza, znana również jako kokcydioza, to groźna choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego, wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Eimeria. Występuje powszechnie u wielu gatunków zwierząt gospodarskich, w tym ptaków, królików i bydła, powodując znaczne straty ekonomiczne w hodowlach. Choroba atakuje głównie młode zwierzęta, prowadząc do zaburzeń trawienia, osłabienia, a w cięższych przypadkach – do śmierci.

Czynnik chorobotwórczy i cykl rozwojowy

Pasożytami wywołującymi eimeriozę są pierwotniaki z rodzaju Eimeria, które zasiedlają nabłonek jelitowy. Każdy gatunek Eimeria jest silnie specyficzny względem gospodarza – np. Eimeria tenella u kurcząt, Eimeria magna u królików czy Eimeria bovis i Eimeria zuernii u bydła.

Cykl rozwojowy kokcydiów obejmuje formy bezpłciowe i płciowe. Zarażenie następuje przez spożycie sporulowanych oocyst (jaj pasożyta), które wraz z kałem trafiają do środowiska. Po połknięciu oocyst, pasożyt namnaża się w jelitach, uszkadzając komórki nabłonkowe i wywołując stan zapalny.

Objawy kliniczne

Objawy zależą od gatunku zwierzęcia, intensywności inwazji oraz odporności osobnika. Do najczęstszych objawów należą:

• biegunka (często krwista u ptaków i cieląt),
• apatia i osowiałość,
• utrata apetytu,
• spadek masy ciała i zahamowanie wzrostu,
• wypadanie odbytu (u królików),
• wzrost śmiertelności – zwłaszcza u młodych osobników.

U kur i brojlerów zakażenia mogą przebiegać bardzo gwałtownie i prowadzić do dużych strat w stadzie. U królików często występuje powiększenie wątroby i przewlekła biegunka. U cieląt objawy pojawiają się zwykle w wieku 3–8 tygodni i mogą przybrać formę ostrej enteropatii.

Rozpoznanie

Rozpoznanie eimeriozy opiera się na:

• obserwacji objawów klinicznych i historii stada,
• badaniu kału – wykrycie oocyst metodą flotacji,
• w razie potrzeby – sekcji padłych zwierząt, która ujawnia zmiany zapalne i martwicze w jelitach.

Ważne jest różnicowanie eimeriozy z innymi chorobami powodującymi biegunkę, takimi jak salmonelloza, kolibakterioza czy kryptosporydioza.

Leczenie

Leczenie polega na:

• stosowaniu kokcydiostatyków (np. toltrazuril, amprolium, sulfonamidy),
• nawadnianiu i uzupełnianiu elektrolitów,
• poprawie warunków zoohigienicznych i ograniczeniu stresu.

Najlepsze efekty uzyskuje się przy wczesnym rozpoczęciu leczenia. W niektórych przypadkach, zwłaszcza w hodowli kur i królików, stosuje się profilaktyczne leczenie całych grup.

Profilaktyka

Zapobieganie eimeriozie wymaga:

• higieny pomieszczeń – regularnego usuwania odchodów i dezynfekcji,
• stosowania kokcydiostatyków w paszy lub wodzie pitnej, zwłaszcza w intensywnych systemach produkcji,
• unikania nadmiernego zagęszczenia zwierząt,
• dobrej wentylacji i utrzymania suchych ściółek,
• stosowania szczepionek (dostępnych głównie w drobiarstwie).

Znaczenie gospodarcze

Eimerioza to choroba o dużym znaczeniu ekonomicznym – powoduje spadki produkcyjności, wysoką śmiertelność młodych zwierząt oraz konieczność stosowania leczenia, co zwiększa koszty produkcji. W hodowlach przemysłowych regularne kontrole, bioasekuracja i programy profilaktyczne są kluczowe dla ograniczenia strat.