Efekt placebo i jego znaczenie dla medycyny
Tags
placebo efekt
Placebo jest każdym leczeniem, które nie ma aktywnych właściwości. Wiele badań potwierdza, że osoby przyjmujące placebo zamiast właściwego, aktywnego leczenia zgłaszają często poprawę samopoczucia i zmniejszenie objawów choroby. Okazuje się, że już sama wiara w leczenie może wystarczyć aby zmienić przebieg choroby u niektórych osób. To naprawdę niesamowite. Leczenie za pomocą umysłu jest możliwe. To potężne narzędzie, jednak trzeba dać mu szansę.


Co to właściwie jest Placebo?


Tłumacząc z łaciny oznacza: „poproszę”. Efekt ten występuję wtedy, kiedy zdrowie fizyczne oraz psychiczne pacjenta poprawia się po przyjęciu tzw. placebo - „atrapy” leczenia. Może to być pigułka cukru, zastrzyk z solą fizjologiczną, a czasami nawet fałszywy zabieg chirurgiczny. Wywołuje go samo przekonanie danej osoby do korzyści leczenia i samo oczekiwanie przez nią, że dana terapia poprawi samopoczucie, mimo, iż sama w sobie nie ma żadnych właściwości.  Placebo stosuje się do leczenia wszelkiego rodzaju bólu, migren, astmy oskrzelowej, depresji, nadczynności tarczycy, a nawet powikłań po szczepieniach. 


Placebo a charakter pacjenta

Udowodniono, że jeżeli osoba jest podatna na sugestie to placebo (jak i np. hipnoza) może mieć na nią większy wpływ. Optymiści ze swoim podejściem nie tylko do życia, ale i właśnie do leczenia pozwolą na działanie tego efektu. Z pesymistami może być zupełnie odwrotna sytuacja. Czyli podejście i wiara pacjenta ma tu kluczowe znaczenie.


Badania kliniczne


Efekt ten jest używany przy wprowadzaniu nowych leków. Zapewne mieliście okazje widzieć w filmach sceny pokazujące takie sytuacje. Placebo to naprawdę ważna część badań klinicznych. Służy przede wszystkim do tego aby potwierdzić skuteczność nowego leczenia. Jednak ze względów etycznych osoby, które biorą udział w tych badaniach są poinformowane, że jest szansa, że otrzymają „atrapę” leczenia. Oczywiście nie wiadomo która grupa osób je otrzyma. Zdarza się, że nawet lekarze przeprowadzający takie badania nie wiedzą, którzy pacjenci dostają wlaściwy lek, a którzy placebo. Według statystyk jedna na trzy osoby odczuje poprawę zdrowia mimo przyjmowania "udawanego leczenia".


Czy działa?


Do tej pory nie wiadomo dokładnie jak działa ten efekt. Niektóre teorie twierdzą, że można go wyjaśnić poprzez:

• samoograniczające się zaburzenia -wiele chorób jak np. zwykłe przeziębienie - same ustapią. Nie ważne czy użyjemy leków właściwych czy placebo to okazuje się, że koniec objawów może się okazać przypadkiem. 
• remisja - przy cięższych chorobach jak np. stwardnienie rozsiane, toczeń obserwuje się tzw. remisje, czyli w skrócie  choroba przychodzi i odchodzi. Podczas ew. terapii placebo ewentualne wyleczenie może się okazać przypadkiem.
• zmiana zachowania - placebo może zwiększyć motywację danej osoby do lepszego dbania o siebie. Poprawa diety, regularne ćwiczenia lub odpoczynek mogą być odpowiedzialne za złagodzenie objawów.
• zmiana percepcji - interpretacja objawów przez osobę może się zmienić wraz z oczekiwaniem poprawy samopoczucia. Na przykład, ostry ból może być interpretowany jako nieprzyjemne mrowienie.
• zmniejszony niepokój - przyjmowanie placebo i oczekiwanie, że poczuje się lepiej może być kojące i zmniejszyć poziom substancji chemicznych stresu, które produkuje organizm, takich jak adrenalina.
• substancje chemiczne w mózgu - placebo może spowodować uwolnienie naturalnych środków przeciwbólowych organizmu, substancji chemicznych w mózgu znanych jako endorfiny.
• zmieniony stan mózgu - badania wskazują, że mózg reaguje na wyobrażoną scenę w taki sam sposób, jak na rzeczywistą, zwizualizowaną scenę. Placebo może pomóc mózgowi przypomnieć sobie czas przed wystąpieniem objawów, a następnie wywołać zmiany w organizmie. Teoria ta nosi nazwę "zapamiętanego dobrego samopoczucia".

Placebo a nocebo


Nocebo to przeciwieństwo, czyli gdy pacjenci negatywnie podejdą do danego leczenia lub terapii to mogą odczuwać skutki uboczne, mimo, iż żaden lek nie był im podawany. Były przypadki, że pacjenci, którzy usłyszeli ile czasu życia im zostało (np. przy diagnozie raka lub innej ciężkiej choroby) umierali po określonym czasie. Sekcja wykazywała jednak, że nowotowór nie był przyczyną zgonu. Głównym powodem w takich przypadkach jest negatywne, destrukcyjne nastawienie pacjenta. Często efekt ten jest spotykany u ludzi z depresją.


Gdzie jeszcze się go wykorzystuje?


Najczęściej w homeopatii do leczenia przeziębienia lub grypy. Niektóre leki zawierają powiem tylko cukier i laktoze, a jednak pozytywnie wpływają na uleczenie pacjenta. Co ciekawe i dla niektórych z nas nowe, to okazuje się, że efekt placebo stosuje się też do antykoncepcji hormonalnej. Celem tego jest właściwie utrzymanie nawyku przyjmowania tabletek codziennie, a tabletki takie różnią się wyglądem od tych zawierających hormon gwarantujący ochronę. Przy tabletkach ze schematem 21+7 – siedem z nich będzie tabletkami placebo.


Czy to zgodne z prawem i etyką lekarską?


W medycynie jest ono opisane w dyrektywach Deklaracji Helsinskiej, Unii Europejskiej oraz Światowej Organizacji Zdrowia. Wynika z nich, że żaden lekarz nie ma prawa wykorzystać tego efektu bezpodstawnie, a tylko w przypadku gdy aktualna, już stosowana metoda leczenia nie działa, lub jest eksperymentalna.

Podsumowując: jeżeli efektem „udawanego leczenia” będzie poprawa zdrowia pacjenta to warto dać szanse naszemu umysłowi i wspomnianemu efektowi placebo.