Diuretyki - co to takiego?

Diuretyki to grupa leków stosowanych w celu zwiększenia wydalania wody i elektrolitów przez nerki. Ich działanie polega głównie na hamowaniu wchłaniania zwrotnego sodu (Na⁺) w różnych częściach nefronu, co prowadzi do zwiększonej diurezy. Leki te odgrywają kluczową rolę w leczeniu wielu chorób układu sercowo-naczyniowego, nerek i układu oddechowego. Mimo szerokiego zastosowania, ich stosowanie wymaga ostrożności ze względu na ryzyko poważnych zaburzeń elektrolitowych i odwodnienia.

Mechanizm działania i cechy charakterystyczne

1. Diuretyki pętlowe

* Silne działanie moczopędne
* Hamują kotransporter Na⁺/K⁺/2Cl⁻ w ramieniu wstępującym pętli Henlego
* Szybki początek działania (po podaniu i.v. – kilka minut)
* Stosowane w: obrzękach, niewydolności serca, nadciśnieniu tętniczym (HTN) opornym na leczenie, ostrej niewydolności nerek

2. Tiazydy i leki tiazydopodobne

* Działają w dystalnym kanaliku krętym (hamują transporter Na⁺/Cl⁻)
* Umiarkowana siła działania
* Stosowane głównie w leczeniu nadciśnienia tętniczego i łagodnych obrzęków
* Mają także działanie wazodylatacyjne

3. Diuretyki oszczędzające potas

* Dzielą się na:

  * Antagoniści aldosteronu (spironolakton, eplerenon)
  * Blokery kanałów sodowych (amiloryd, triamteren)
  * Zapobiegają utracie potasu przez nerki
  * Stosowane m.in. w niewydolności serca, hiperaldosteronizmie, marskości wątroby z wodobrzuszem

4. Diuretyki osmotyczne

* Nie wchłaniają się w kanalikach, zwiększają ciśnienie osmotyczne moczu
* Głównie stosowane w obrzęku mózgu, ostrej niewydolności nerek (zachowanie diurezy)

5. Inhibitory anhydrazy węglanowej

* Rzadko stosowane jako diuretyki
* Powodują utratę wodorowęglanów
* Wykorzystywane m.in. w jaskrze, chorobie wysokościowej, alkalozie metabolicznej

Zastosowania kliniczne diuretyków

*Nadciśnienie tętnicze - Tiazydy, indapamid, chlortalidon                            
* Niewydolność serca - Diuretyki pętlowe (furosemid), spironolakton                
* Obrzęki (np. w zespole nerczycowym)  - Pętlowe, oszczędzające potas                                
* Marskość wątroby z wodobrzuszem - Spironolakton ± furosemid                                   
* Ostra niewydolność nerek - Furosemid (kontrowersyjne – poprawa diurezy, nie przeżycia) 
* Obrzęk mózgu - Mannitol                                                    
* Jaskra - Acetazolamid                                                

Działania niepożądane diuretyków

1. Zaburzenia elektrolitowe

* Hipokaliemia (pętlowe, tiazydy)
* Hiponatremia
* Hiperkalcemia (tiazydy)
* Hipokalcemia (pętlowe)
* Hipomagnezemia

2. Zaburzenia metaboliczne

* Hiperurykemia → dna moczanowa
* Hiperglikemia
* Zaburzenia lipidowe (tiazydy – ↑ LDL, TG)

3. Objawy ogólnoustrojowe

* Odwodnienie, hipotensja ortostatyczna
* Niewydolność nerek (przy nadmiernej diurezie)
* Ototoksyczność (furosemid w dużych dawkach i.v.)

4. Specyficzne działania niepożądane

* Spironolakton: ginekomastia, zaburzenia miesiączkowania
* Mannitol: przeciwwskazany w niewydolności serca – może nasilić obrzęki

Przeciwwskazania do stosowania diuretyków

* Ciężka hiponatremia lub hipokaliemia
* Bezmocz (przy braku odpowiedzi na diuretyki)
* Alergia na sulfonamidy (przy niektórych diuretykach)
* Ciąża – niektóre diuretyki niezalecane (np. spironolakton)
* Ostra niewydolność krążenia (uwaga na odwodnienie i hipowolemię)

Monitorowanie leczenia

Podczas stosowania diuretyków należy regularnie kontrolować:

* Elektrolity (Na⁺, K⁺, Mg²⁺)
* Kreatyninę i eGFR
* Ciśnienie tętnicze
* Masę ciała i bilans płynów (szczególnie u pacjentów z niewydolnością serca)
* U osób przyjmujących spironolakton – poziom potasu i kreatyniny (ryzyko hiperkaliemii)

Diuretyki są jedną z najczęściej stosowanych grup leków w medycynie, szczególnie w leczeniu chorób układu krążenia, nerek i schorzeń przebiegających z obrzękami. Ich skuteczność jest dobrze udokumentowana, jednak wiążą się z istotnym ryzykiem działań niepożądanych, szczególnie przy przewlekłym stosowaniu. Optymalne leczenie diuretyczne powinno być dostosowane indywidualnie, z uwzględnieniem chorób współistniejących, parametrów biochemicznych oraz efektów klinicznych.