Dawca szpiku - czy mogę nim zostać?
Tags
szpiku separator pobieranie krwi dawca czy białaczka
Nikt nie jest w stanie przygotować się na taką diagnozę jak rak krwi. Jednak w Polce co roku przybywa 6 tysięcy osób z taką diagnozą. Na całym świecie co minutę, dwie osoby dowiadują się, że potrzebują przeszczepu szpiku. Bywa on ostatnią nadzieją dla osób nie tylko zmagającymi się z białaczką, ale także ze schorzeniami metabolicznymi. W niektórych przypadkach udaje się znaleźć dawcę wśród krewnych osoby chorej, jednak dla większości osób trzeba szukać pomocy u ludzi niespokrewnionych. Jeżeli zastanawiasz się czy możesz być potencjalnym dawcą, ten artykuł powinien pomóc rozwiać wątpliwości.


Kiedy potrzebny jest przeszczep szpiku?


Szpik człowieka jest tkanką, która odpowiada za wytwarzanie komórkowych składników krwi i zawiera macierzyste komórki krwiotwórcze. Z tych komórek powstają m.in krwinki czerwone, leukocyty oraz płytki krwi. Dzieje się tak gdy jesteśmy zdrowi, jednak gdy z powody choroby szpik ulegnie uszkodzeniu zachodzi potrzeba odbudowy go przez wprowadzenie do organizmy nowych komórek krwiotwórczych, czyli przeszczepieniu szpiku lub komórek macierzystych, które pobierane są z krwi obwodowej, lub pępowinowej.


Kto może zostać dawcą?


Znajdywaniem i dopasowywaniem dawców i biorców zajmują się odpowiednie fundacje. Można także skontaktować się z najbliższym Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.  Jeżeli nie jesteś obciążony żadnymi chorobami genetycznymi, ani przewlekłymi schorzeniami, oraz mieścisz się w przedziale wiekowym od 18-go, do 55 roku życia, oraz ważysz powyżej 50 kg (wskażnik BMI nie może przekraczać 40), to możesz zostać potencjalnym dawcą szpiku. Tylko około 25 procent chorych znajdzie dawcę wśród rodziny, dlatego warto rozważyć kwestię takiej pomocy.  Niewątpliwie jako dawcy preferowani są ludzie młodsi, ponieważ często na zgodność dawca/biorca czeka się kilka, a nawet kilkanaście lat.


Jestem na TAK! Jak zostać dawcą?


Procedura stacjonarna trwa około 30 minut. Możesz to zrobić w pobliskim Centrum Krwiodawstwa, bez konieczności wcześniejszego umawiania się. Niezbędny będzie oczywiście dokument ze zdjęciem. Zostaniemy skierowani na badanie lekarskie, po którym jeżeli nie będzie przeciwskazań, zostanie pobrana krew. Warto przed pobraniem krwi zjeść lekki posiłek. Zazwyczaj są pobieranie dwie próbki (około 12ml) do badań tzw. antygenów HLA (zgodności tkankowej). Jedna próbka jest poddawana badaniu zgodności antygenów, druga przechowywana jako próbka archiwizacyjna. Wyniki i dane są umieszczane w polskim Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinej, oraz zgłoszone do bazy światowej BMDW (Bone Marrow Donor Worldwide).
Rejestracji można także dokonać internetowo, poprzez zgłoszenie się przez stronę wybranej fundacji, np. DKMS. Takie zgłoszenie ma dwa etapy. Na początku wymagane jest wypełnienie ankiety o naszym stanie zdrowia, oraz pobranie materiału do badania zgodności. Materiały do pobrania są przesyłane do nas całkowicie bezpłatnie. Naszym zadaniem jest pobranie wymazu z wewnętrznej części policzka i odesłanie go pod wskazany adres fundacji. Na podstawie wyniku badania zgodności tkankowej fundacja łączy Dawców i Pacjentów. Po dostarczeniu ankiety i próbki, zostaniemy wpisani do świadowego rejestru dawców. Teraz pozostaje oczekiwanie na kogoś kto potrzebuje od nas pomocy.  Takiej rejestracji można też często dokonać podczas wszelkich wyjazdowych „akcji” Kwiodawczych.
Jeżeli zgłosiłeś się już jako dawca, pamiętaj że przy zmianie jakichkolwiek danych, typu adres, numer telefonu, warto je aktualizować!


Kiedy udaje się zostać dawcą?


Gdy otrzymamy informacje, że nasze dane antygenowe są zgodne z jakimś biorcą dostaniemy zaproszenie na ponowne badania. W wypadku potwierdzenia zgodności i braku zastrzeżeń co do stanu zdrowia dawcy zostaniemy poproszeni o zgodę na pobranie szpiku. Procedura pobierania odbywa się w najbliższym miejscu zamieszkania dawcy ośrodku transplantacyjnym.  Przed oddaniem szpiku przejdziemy szczegółowe badania. Istotną kwestią jest to, że od tego momentu osoba, której potencjalnie mamy oddać szpik jest przygotowywana do tego niego. Dlatego tak ważne jest nie wycofywanie się na tym etapie, ponieważ może to zagrażać życiu chorego.


Kto nie może być dawcą?


Są choroby, które już przy wypełnianiu wstępnej ankiety dyskwalifikują potencjalnego dawcę. Cukrzycy nie oddadzą szpiku (chyba, że była to cukrzyca ciążowa, która minęła). Dawcą nie może także być:
  • osoba chora ma astmę, alergię, nadciśnienie (wyjątek to gdy choroby te są dobrze kontrolowane, i leczone)
  • osoba z nadczynnością tarczycy, zakażona wirusami zapalenia wątroby typu B i C, z chorobami autoimmunologicznymi
  • osoby zakażone wirusem HIV
  • osoby z chorobami nowotworowymi, po zawale serca, udarze, zakrzepicy żył
  • osoby z kamicą nerkową nawrotową, reumatoidalnym zapaleniem stawów, łuszczycą
  • osoby ze zdiagnozowanymi i hospitalizowanymi chorobami psychicznymi
  • osoby uzależnione od alkoholu, narkotyków, wszelkich leków
  • nie spełniające warunku odpowiedniego wieku, wagi, wskaźnika BMI

Zawsze decyzję o zakwalifikowaniu danej osoby do zostania potencjalnym dawcą podejmuje lekarz. Wszystko rozpatrywane jest indywidualnie.


Jak wygląda pobranie szpiku?


Istnieją dwie metody pobrania szpiku:

  1. W znacznej większości przypadków, bo nawet 90 % jest on pobierany z krwi obwodowej. Kilka dni przed takim pobraniem otrzymamy zastrzyki podskórne pomagające zwiększyć ilość komórek macierzystych w naszej krwi. Podczas przyjmowania ich możemy odczuwać objawy grypo-podobne. W trakcie samej procedury oddawania krwi, w obie ręce zostaną wbite wenflony - z jednego krew wypływa, trafia do maszyny ( tzw. Separatora, który oddziela różne składniki krwi za pomocą metody aferezy), która wytrąca krwiotwórcze komórki macierzyste, a drugim dojściem krew po oddzieleniu, wróci do naszego organizmu. Będzie to trwało kilka godzin.
  2. Co prawda tylko 10 % przypadków kończy się tego typu poborem szpiku, ale jednak się zdarza. Jest to pobór z kości biodrowej, nie z rdzenia kręgowego, czy kręgosłupa!!! Odbywa się on przy ogólnym znieczuleniu. Ewentualne nieprzyjemności mogą być związane tylko z działaniem na nas narkozy. Taka „operacja” trwa około godziny. Po pobraniu komórki kwiotwórcze zostaną przetransportowane przez specjalnego kuriera (karetką lub helikopterem medycznym) do ośrodka w którym przebywa osoba oczekująca na nasz szpik. Samo „podanie” szpiku biorcy jest porównywalne do podawania kroplówki.
 
Bycie Dawcą jest całkowicie anonimowe, jednak jeżeli i dawca, i biorca wyrażą taką chęć to w Polsce po 2 latach możemy poznać osobę której pomogliśmy.