Bezład Friedreicha

Bezład Friedreicha to rzadka, dziedziczna choroba neurologiczna o charakterze postępującym, należąca do grupy ataksji rdzeniowo-móżdżkowych. Jest spowodowana mutacją w genie FXN na chromosomie 9, która prowadzi do zmniejszonej produkcji białka frataksyny, niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania mitochondriów. Choroba ta powoduje uszkodzenie układu nerwowego oraz innych narządów.

 

Główne cechy bezładu Friedreicha:


Objawy neurologiczne:

 

  • Ataksja (bezład ruchowy): problemy z koordynacją ruchową, szczególnie kończyn dolnych.
  • Dyzartria: trudności w mówieniu.
  • Drżenie i niestabilność postawy.
  • Osłabienie i zanik mięśni kończyn.
  • Utrata odruchów ścięgnistych (np. odruchu kolanowego).
  • Zaburzenia czucia wibracji i propriocepcji (świadomości pozycji ciała).


Objawy kardiologiczne:

  • Kardiomiopatia przerostowa (powiększenie mięśnia sercowego).
  • Arytmie (zaburzenia rytmu serca).


Objawy metaboliczne:

  • Cukrzyca lub insulinooporność występują u części pacjentów.


Inne objawy:

  • Skrzywienie kręgosłupa (skolioza).
  • Deformacje stóp (np. stopa wydrążona).
  • Upośledzenie wzroku i słuchu w bardziej zaawansowanych stadiach.


Przyczyny i dziedziczenie:

  • Bezład Friedreicha jest dziedziczony w sposób autosomalny recesywny, co oznacza, że oboje rodzice muszą być nosicielami wadliwego genu. Główną przyczyną jest mutacja polegająca na powieleniu trójkowego nukleotydu GAA w genie FXN, co zmniejsza produkcję frataksyny. Niedobór tego białka prowadzi do dysfunkcji mitochondriów i uszkodzenia komórek nerwowych, zwłaszcza w rdzeniu kręgowym, móżdżku i nerwach obwodowych.

Diagnostyka:


Badania neurologiczne:

  • Ocena ataksji, odruchów ścięgnistych i czucia.

Badania genetyczne:

  • Potwierdzenie mutacji w genie FXN.


Badania obrazowe:

  • Rezonans magnetyczny (MRI) mózgu i rdzenia kręgowego.


Badania kardiologiczne:

  • EKG i echokardiografia w celu oceny serca.


Badania metaboliczne:

  • Testy na obecność cukrzycy.


Leczenie:

Rehabilitacja fizyczna:

  • Fizjoterapia i ćwiczenia poprawiające równowagę i siłę mięśniową.


Farmakoterapia:

  • Leczenie objawów sercowych (np. beta-blokery, inhibitory ACE).
  • Leki przeciwcukrzycowe, jeśli występuje cukrzyca.


Wsparcie ortopedyczne:

  • Leczenie skoliozy i deformacji stóp (np. wkładki ortopedyczne, operacje).


Eksperymentalne terapie:

  • Badania nad terapiami genowymi i lekami wspierającymi funkcje mitochondrialne (np. idebenon, ewentualnie nowe substancje).