Zapewnienie dostępu naczyniowego oferuje szeroki zakres opcji terapeutycznych, ale wiąże się z ryzykiem rozwoju infekcji. Z tego powodu ważna jest profilaktyka i stosowanie systemów zamkniętych. Poważne ryzyko stwarza zjawisko okluzji, dlatego standardem hospitalizacji staje się stosowanie bezigłowych zastawek dostępu naczyniowego, które - przy zachowaniu procedur pielęgniarskich - dają najwyższą skuteczność pod względem bezpieczeństwa.
Infuzje ciągłe i przerywane oraz systemy bezigłowe
Do prowadzenia infuzji przerywanych (w tym wstrzyknięć leków) należy stosować zamknięte systemy bezigłowe (NCs - Needleless Connectors). Infuzja przerywana, która jest częściej stosowana w Polsce, oznacza, że butelki z płynem są wymieniane na dystalnym końcu zestawu do przetoczeń lub zestaw jest odłączany od cewnika naczyniowego. Systemy bezigłowe nie są wymagane w przypadku infuzji ciągłej, ale mogą być stosowane, jeśli pozwala na to sytuacja.
Zawory bezigłowe
Zawory bezigłowe są niezbędnymi elementami linii infuzyjnej do terapii dożylnych. Są one używane na wielu oddziałach szpitalnych, głównie na oddziałach intensywnej terapii i onkologii. Co ważne, badania pokazują, że zastosowanie klasycznego, mechanicznego zaworu może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia infekcji odcewnikowej krwiobiegu.
Łączniki bezigłowe
Łącznik bezigłowy jest elementem linii infuzyjnej (do podawania leków i płynów infuzyjnych), powszechnie stosowanym w terapiach dożylnych w celu zabezpieczenia linii naczyniowej pacjenta.
Łączniki bezigłowe składają się z membrany i obudowy; zwykle mają końcówkę typu luer. Łącznik bezigłowy z blokadą typu Luer jest używany do wstrzyknięć i/lub zestawów do podawania z wejściem cewnika naczyniowego.
Ze względu na ciśnienie generowane podczas rozłączania rozróżnia się następujące typy:
- zawory z dodatnim ciśnieniem - wypychają krew z końcówki cewnika w momencie odłączenia,
- zawory z podciśnieniem - zasysają krew do światła cewnika w momencie odłączenia,
- zawory bezciśnieniowe - nie powodują przemieszczania się płynu w końcówce cewnika.
Zastosowanie systemu bezigłowego pozwala zwiększyć bezpieczeństwo podawania płynów i zmniejsza zanieczyszczenie miejsca dostępu mikroorganizmami. Ponadto bezigłowe łączniki zmniejszają ryzyko zakłuć personelu i ułatwiają obsługę kaniuli poprzez zapobieganie wypływowi krwi.
Systemy bezigłowe ograniczają szybkość infuzji (nie powinny być stosowane podczas wymaganej szybkiej infuzji) i mogą wpływać na powikłania związane z transfuzją krwi i produktów krwiopochodnych (ich stosowanie należy rozważyć, biorąc pod uwagę głównie dopuszczalny czas infuzji poszczególnych produktów, ale także możliwość hemolizy).
Ograniczenie przepływu zwiększa się wraz ze wzrostem średnicy kaniuli. Każda kaniula i cewnik, wraz ze standardowym przedłużeniem, muszą być wypełnione 0,9% NaCl, gdy infuzja nie jest prowadzona („blokada solą fizjologiczną”). Zaleca się stosowanie metody nadciśnienia, tj. odłączenie strzykawki/zamknięcie linii na końcu bolusa 0,9% NaCl, aby zminimalizować ryzyko cofnięcia się krwi do światła cewnika.
Wiele czynników może wpływać na cofanie się krwi z naczyń do cewnika/kaniuli i do linii infuzyjnej:
- ruch pacjenta,
- rodzaj używanej strzykawki,
- oddychanie,
- kaszel pacjenta.
Dezynfekcja aktywna i pasywna
Wszystkie bezigłowe porty i łączniki muszą być wprowadzane przy użyciu techniki ANTT, a każde ich użycie musi być poprzedzone dezynfekcją.
Dezynfekcja pasywna
Dezynfekcja pasywna, tj. przykręcenie nasączonej środkiem dezynfekującym zatyczki do bezigłowego złącza, jest prostsza i szybsza. Po odkręceniu zatyczki (zwykle minimum 1 minutę po wprowadzeniu) port jest gotowy do użycia (należy pamiętać, aby go nie dotykać), a zatyczka jest gotowa do wyrzucenia (jest również jednorazowa). Po wstrzyknięciu lub infuzji należy założyć nową zatyczkę.
Aktywna dezynfekcja wymaga większego zaangażowania, ale zalecany sposób dezynfekcji przed każdym użyciem portu lub łącznika bezigłowego jest nadal prosty, szybki i nie zajmuje dużo czasu. Dezynfekcja polega na przetarciu portu/złącza gazikiem nasączonym środkiem dezynfekującym (gotowym lub przygotowanym samodzielnie) przez 15 sekund.
Aktywna dezynfekcja
Polega na przecieraniu portu przez 15 sekund gazikiem nasączonym środkiem dezynfekującym.
Praktyczne zarządzanie
Systemy bezigłowe są szczególnie wskazane dla pacjentów, którzy otrzymują przerywany wlew roztworów i leków. Łączniki bezigłowe występują w postaci pojedynczych zatyczek zamykających światło cewnika lub końcówek zintegrowanych z rurką przedłużającą.
Po zakończeniu procedury wprowadzania cewnika do światła naczynia, końcówka cewnika powinna zostać zabezpieczona łącznikiem bezigłowym, w miarę możliwości ze zintegrowanym drenem przedłużającym (odsunięcie portu wejściowego od światła kaniuli zmniejsza częstość infekcji i ryzyko mechanicznego podrażnienia żył spowodowanego nadmiernym ruchem kaniuli).
Jeśli system bezigłowy nie został założony podczas umieszczania cewnika w naczyniu, należy go założyć podczas kolejnej manipulacji cewnikiem zamiast zatyczki zabezpieczającej.
Przed użyciem łącznika bezigłowego należy przygotować go do podłączenia strzykawki/rurki infuzyjnej:
- przeprowadzić aktywną dezynfekcję, energicznie, mechanicznie przecierając łącznik przez 15 sekund za pomocą wacika;
- mechanicznie przez 15 sekund za pomocą wacika zawierającego 70% alkohol izopropylowy lub chlorheksydynę na bazie alkoholu odpowiednią do stosowania z wyrobami medycznymi;
- lub przeprowadzić dezynfekcję pasywną poprzez nałożenie jednorazowej zatyczki zawierającej środek dezynfekujący (np. 70% alkohol izopropylowy, alkohol jodowany).
Po odłączeniu strzykawki/rurki infuzyjnej należy zabezpieczyć złącze bezigłowe za pomocą zatyczki do dezynfekcji pasywnej lub, jeśli zatyczka do dezynfekcji pasywnej nie jest dostępna, pozostawić złącze bezigłowe bez zatyczki luer-lock.
System bezigłowy należy wymieniać zgodnie z zaleceniami producenta (np. co 7 dni; zwykle nie częściej niż co 96 godzin).
Zasady prawidłowego stosowania systemów bezigłowych
W przypadku infuzji ciągłej stosowanie łączników bezigłowych jako dodatkowego elementu pomiędzy cewnikiem naczyniowym a zestawem infuzyjnym nie jest znane. Należy upewnić się, że wszystkie złącza typu luer są zabezpieczone, aby zapobiec niezamierzonemu rozłączeniu i wyciekom w systemie infuzyjnym. Należy unikać stosowania łączników bezigłowych do transfuzji czerwonych krwinek (RBC) i gdy wymagana jest ciągła infuzja roztworów krystaloidów o wysokim przepływie (zmniejszają one szybkość infuzji).
Validate your login