Asfiksja

Asfiksja, czyli uduszenie, to stan, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu do prawidłowego funkcjonowania. Może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów, a w skrajnych przypadkach – do śmierci. Brak tlenu przez zaledwie kilka minut może spowodować nieodwracalne zmiany w mózgu, dlatego szybka interwencja jest kluczowa.

Asfiksja to stan, w którym dochodzi do ograniczenia dostępu tlenu do organizmu. Może mieć różne przyczyny – od mechanicznych przeszkód w drogach oddechowych po zaburzenia metaboliczne.

Wyróżniamy kilka rodzajów asfiksji:

1. Asfiksja mechaniczna
Wynika z fizycznego zablokowania przepływu powietrza. Do jej przyczyn należą:

• Zadławienie – np. pokarmem lub ciałem obcym
• Utonięcie – w wyniku dostania się wody do płuc
• Zadzierzgnięcie (uduszenie przez ucisk na szyję) – np. powieszenie, duszenie rękami lub liną
• Skompresowanie klatki piersiowej – np. przygniecenie ciężkim przedmiotem

2. Asfiksja chemiczna
Występuje, gdy substancje chemiczne zakłócają transport tlenu w organizmie, np.:

• Zatrucie tlenkiem węgla (CO) – CO łączy się z hemoglobiną, uniemożliwiając transport tlenu
• Zatrucie cyjankiem – hamuje procesy oddychania komórkowego
• Zatrucie gazami duszącymi – np. amoniakiem, chlorem

3. Asfiksja perinatalna
Dotyczy noworodków i występuje podczas porodu lub tuż po nim. Może być spowodowana:

• Niedotlenieniem płodu
• Zamartwicą noworodka
• Przedwczesnym odklejeniem łożyska

4. Asfiksja metaboliczna
Jest skutkiem zaburzeń metabolicznych, np.:

• Ciężkiej kwasicy metabolicznej
• Zatrucia substancjami zaburzającymi procesy oddychania komórkowego

Asfiksja może mieć wiele przyczyn, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Czynniki mechaniczne:

• Zadławienie pokarmem, drobnymi przedmiotami
• Wstrząs anafilaktyczny prowadzący do obrzęku krtani
• Astma oskrzelowa i inne choroby układu oddechowego
• Utonięcie

Czynniki chemiczne:

• Zatrucie tlenkiem węgla
• Narażenie na gazy duszące (np. chlor, amoniak)

Czynniki neurologiczne:

• Udar mózgu
• Napad padaczkowy prowadzący do skurczu krtani

Asfiksja perinatalna:

• Powikłania w czasie porodu (np. owinięcie pępowiny wokół szyi)

Objawy zależą od czasu trwania niedotlenienia i jego przyczyny.

Objawy wczesne:

• Duszność
• Przyspieszony oddech lub nieregularne oddychanie
• Lęk, pobudzenie
• Sinica (niebieskie zabarwienie skóry i warg)

Objawy późne:

• Utrata przytomności
• Drgawki
• Zatrzymanie oddechu
• Brak reakcji na bodźce

W przypadku asfiksji noworodkowej mogą wystąpić:

• Brak oddechu po urodzeniu
• Osłabiona akcja serca
• Hipotonia (wiotkość mięśniowa)

Diagnostyka zależy od przyczyny i może obejmować:

• Badania gazometryczne krwi – określają poziom tlenu i dwutlenku węgla
• Pulsoksymetrię – mierzy natlenienie krwi
• RTG klatki piersiowej – sprawdza stan płuc
• Tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) – w przypadku podejrzenia udaru lub uszkodzenia mózgu
• W przypadku asfiksji noworodkowej stosuje się skale Apgar, które oceniają kondycję dziecka po urodzeniu.

Szybka interwencja jest kluczowa! Leczenie zależy od przyczyny.

Pierwsza pomoc w asfiksji mechanicznej

Zadławienie u dorosłych i dzieci powyżej 1. roku życia:

• Jeśli osoba kaszle – zachęcaj do dalszego kaszlu
• Jeśli nie może oddychać – wykonaj manewr Heimlicha (silne uciski nadbrzusza)
• W przypadku utraty przytomności – rozpocznij RKO (resuscytację krążeniowo-oddechową)

Zadławienie u niemowląt:

• Połóż dziecko na brzuchu na swojej ręce i wykonaj 5 uderzeń między łopatkami
• Jeśli to nie pomaga – wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej
• Postępowanie w przypadku zatrzymania oddechu:
• Udrożnienie dróg oddechowych – usunięcie ciała obcego, intubacja
• Podanie tlenu – tlenoterapia lub wentylacja mechaniczna
• RKO – jeśli doszło do zatrzymania krążenia
• Leczenie przyczynowe – np. leki rozszerzające oskrzela w astmie, leczenie przeciwobrzękowe w wstrząsie anafilaktycznym

Zapobieganie asfiksji

• Zapobieganie zadławieniu u dzieci – unikanie małych przedmiotów, cięcie pokarmów na małe kawałki
• Unikanie zatrucia tlenkiem węgla – instalacja czujników czadu w domu
• Nauka bezpiecznego pływania – unikanie kąpieli w nieznanych miejscach
• Unikanie niebezpiecznych substancji – ostrożność w kontakcie z chemikaliami

Asfiksja to stan zagrażający życiu, który wymaga natychmiastowej interwencji. Może być spowodowana zadławieniem, utonięciem, zatruciem lub chorobami układu oddechowego. Znajomość pierwszej pomocy może uratować życie!