Akupunktura - jak działa i w czym może pomóc?

Akupunktura to naturalna metoda terapeutyczna, która polega na nakłuwaniu ciała pacjenta cienkimi, specjalistycznymi igłami. Opiera się na założeniu, że określone punkty na skórze są powiązane z narządami wewnętrznymi, a ich odpowiednia stymulacja może pomóc w łagodzeniu różnych schorzeń. Ta technika, będąca częścią medycyny naturalnej, znalazła szerokie zastosowanie w leczeniu wielu dolegliwości.

Krótka historia akupunktury

Akupunktura to metoda terapeutyczna oparta na nakłuwaniu igłami określonych punktów na ciele. Wywodzi się głównie z tradycji krajów Dalekiego Wschodu. Do Europy została wprowadzona w XIII wieku przez Marco Polo, weneckiego podróżnika i kupca. Szersze zainteresowanie w zachodniej medycynie pojawiło się dopiero w XIX wieku za sprawą Williama Oslera. W Polsce akupunktura zyskała popularność w latach 70. XX wieku, początkowo stosowana głównie w leczeniu migren u dorosłych. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje akupunkturę za skuteczną metodę leczenia. Technika ta jest oficjalnie stosowana w krajach Europy, Ameryki oraz Australii. Najbardziej rozwinięta jest w Rosji i na Ukrainie, gdzie prowadzone są nad nią badania w instytutach medycznych. Ponadto, akupunktura jest tam wykładana na uniwersytetach oraz powszechnie wykorzystywana w szpitalach i klinikach. Pierwszy Międzynarodowy Kongres Akupunktury miał miejsce w 1972 roku w ówczesnej Czechosłowacji.

Kluczowe zagadnienia dotyczące akupunktury

Akupunktura jest często postrzegana jako praktyka o charakterze duchowym. Chińczycy wyjaśniają jej działanie, odwołując się do pojęć związanych z duchowością. Aby w pełni zrozumieć mechanizmy tej metody, należy poznać takie koncepcje jak Chi, Yin i Yang, zasada Pięciu Elementów, meridiany oraz punkty akupunkturowe. Choć akupunktura jest uznawana za technikę terapeutyczną, jej korzenie są silnie związane z wschodnią religią i filozofią.

Chi

Według specjalistów akupunktury w organizmie człowieka krąży życiowa energia, nazywana "Chi". W starożytnych chińskich tekstach opisywana jest jako siła niezbędna do prawidłowego funkcjonowania zarówno pojedynczej komórki, jak i całego organizmu. Zdaniem praktyków, choroba powoduje obniżenie poziomu Chi w ciele, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Nakłuwanie osłabionych energetycznie kanałów pomaga przywrócić równowagę tej energii, co wspiera proces zdrowienia.

Yin i Yang

„Yin” i „Yang” to dwie przeciwstawne, ale współzależne siły, które symbolizują różne procesy zachodzące w organizmie. Specjaliści od akupunktury podkreślają, że te energie pozostają ze sobą w harmonii i równowadze, a ich zaburzenie prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania narządów lub całego organizmu. Yang odnosi się do elementów i zjawisk o charakterze dodatnim, takich jak niebo, słońce, lato, ogień, ciepło czy pierwiastek męski. Z kolei Yin symbolizuje cechy o charakterze ujemnym, takie jak księżyc, ciemność, ziemia, woda czy pierwiastek żeński.

Reguła Pięciu Elementów

Teoria Yin i Yang jest ściśle powiązana z zasadą Pięciu Elementów, która zakłada, że podstawą istnienia świata są drzewo, ogień, ziemia, metal i woda. Elementy te wzajemnie na siebie oddziałują, tworząc relacje, w których jeden wspiera i pobudza kolejny do działania. Specjaliści akupunktury uważają, że funkcjonowanie ludzkiego organizmu jest wynikiem zmienności cykli Yin i Yang oraz dwóch cykli wynikających z reguły Pięciu Elementów.

Meridiany

Według chińskich przekonań meridiany to „kanały energetyczne” łączące określone punkty na powierzchni ciała z narządami wewnętrznymi. Tworzą one pary, które są połączone za pomocą gałązek łączących, zwanych Luo. Termin ten jest również stosowany w tradycyjnej medycynie, znanej i wykorzystywanej w Europie oraz Ameryce. Meridiany dzielą się na główne i dodatkowe, a ich struktura obejmuje zarówno gałęzie zewnętrzne, jak i wewnętrzne.

Na czym polega akupunktura?

Z perspektywy medycyny zachodniej, akupunktura działa poprzez aktywację układu nerwowego, co prowadzi do uwolnienia naturalnych substancji chemicznych w mózgu, takich jak endorfiny, które łagodzą ból i poprawiają nastrój. Ponadto, nakłuwanie skóry może poprawić krążenie krwi i wspomóc regenerację organizmu. 

Podstawą akupunktury jest nakłuwanie sterylnymi igłami punktów na powierzchni ciała. Każdy zabieg jest unikalny, dlatego lekarz musi dokładnie przygotować się do jego wykonania. Przed rozpoczęciem zabiegu terapeuta przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Pytania obejmują nie tylko objawy, które pacjent odczuwa, ale także jego styl życia, sytuację rodzinną, relacje społeczne i inne aspekty. Terapeuta sprawdza również tętno pacjenta, ocenia jego postawę, sposób oddychania oraz poruszania się. Ciekawostką jest to, że analizuje także język pacjenta, zwracając uwagę na jego kształt, kolor, naloty, bruzdy, obrzęki oraz wilgotność. W medycynie chińskiej badanie języka jest szczególnie ważne, ponieważ pozwala na zdiagnozowanie zarówno problemów fizycznych, jak i emocjonalnych, takich jak zaburzenia układu pokarmowego, oddechowego, lęki, depresję, a także problemy kardiologiczne. Cała kuracja zazwyczaj obejmuje od 10 do 15 zabiegów. Dla każdego pacjenta oraz dla każdej choroby opracowuje się indywidualny plan leczenia, w którym określa się, które punkty należy nakłuć. 

Ważnym elementem terapii jest również odpowiedni wybór igieł, prawidłowa dezynfekcja skóry, technika wprowadzania igieł oraz sposób ich stymulacji. Wybierając punkty do nakłucia, lekarz może skorzystać z odpowiedniego oprogramowania lub użyć punktoskopu oraz elektronicznego wykrywacza punktów akupunktury. Sam zabieg nakłuwania wymaga dużej ostrożności – pacjent w tym czasie leży. Głębokość wprowadzenia igieł zależy od rodzaju nakłuwanych punktów. Ponieważ punkty akupunkturowe są niewielkie i często znajdują się w pobliżu wrażliwych miejsc, takich jak oczy, uszy, płuca czy duże naczynia krwionośne, lekarz musi wykonać każdy ruch z dużą precyzją.

Podstawową metodą leczenia akupunkturą jest nakłuwanie, które ma na celu wywołanie silnego lub słabego bodźca, oddziałującego na punkty akupunkturowe. Intensywność bodźca zależy od takich czynników jak rodzaj choroby, jej zaawansowanie oraz wiek pacjenta. Siła bodźca jest uzależniona od głębokości nakłucia i czasu, przez jaki igła pozostaje w ciele. Inne metody stymulacji punktów akupunkturowych to: ucisk, masaż, ogrzewanie, chłodzenie, wstrzykiwanie wody destylowanej oraz stawianie baniek. Igły mogą być wkłuwane na różne sposoby – prostopadle, ukośnie, szybko, powoli, z fiksacją lub bez niej. Technika wkłuwania zależy również od miejsca na ciele – inaczej wykonuje się ją na klatce piersiowej, a inaczej na plecach czy udzie. Lekarz przeprowadzający zabieg musi posiadać duże doświadczenie, które zdobywa przez wiele lat pracy. Korzystanie z usług takiego specjalisty znacznie zmniejsza ryzyko uszkodzenia tkanek. 

Po odpowiednim czasie igły są usuwane, a pacjent może powoli wstać i wrócić do codziennych zajęć. Niektórzy pacjenci odczuwają ulgę zaraz po zabiegu, podczas gdy u innych poprawa następuje dopiero po kilku sesjach.

Na jakie schorzenia pomaga stosowanie akupunktury?

Akupunktura jest skuteczną metodą leczenia niektórych schorzeń, zwłaszcza tych wywołanych infekcją, urazem mechanicznym lub stresem. Stymulacja określonych obszarów skóry pacjenta za pomocą igieł poprawia przepływ krwi do narządu powiązanego z danym punktem, co mobilizuje system odpornościowy organizmu. Działa to także korzystnie na ukrwienie i dotlenienie narządów wewnętrznych, ogólnie wzmacniając kondycję organizmu.

Akupunktura może pomóc w leczeniu różnych dolegliwości, takich jak:

- ból mięśniowo-powięziowy,
- problemy z narządem ruchu,
- bóle kręgosłupa, stawu barkowego, kolanowego i biodrowego,
- zespół bolesnego karku,
- stany zapalne rozcięgna podeszwowego stóp,
- zespół cieśni nadgarstka,
- łokieć tenisisty i kolano biegacza,
- napięciowe bóle głowy,
- mobilizacja blizn pooperacyjnych,
- schorzenia ścięgien,
- objawy przypominające rwę kulszową,
- zaburzenia miesiączkowania,
- stres,
- bezsenność.

Akupunktura nie jest skuteczna w leczeniu chorób w zaawansowanym stadium ani w przypadku schorzeń przewlekłych. Jest mało efektywna lub nieskuteczna w terapii nowotworów, przewlekłego nadciśnienia tętniczego, chorób układu odpornościowego, takich jak AIDS, oraz w leczeniu niedosłuchu spowodowanego uszkodzeniem ucha środkowego. Należy zachować ostrożność w stosowaniu akupunktury w leczeniu chorób psychicznych – choć metoda ta może pomóc w leczeniu nerwic, nie jest skuteczna w przypadku nerwic lękowych, nerwic natręctw, depresji, różnych fobii czy schizofrenii.

Mechanizm działania akupunktury wciąż jest przedmiotem badań. Jednym z wyjaśnień jest zaangażowanie gruczołów wewnętrznego wydzielania. Badania wykazują, że zabieg akupunktury zwiększa poziom ACTH już 5 minut po nakłuciu. Wyższe stężenie ACTH prowadzi do wzrostu hormonów wydzielanych przez korę nadnerczy oraz obniżenia poziomu cholesterolu, lipidów i kwasu askorbinowego w nadnerczach. Naukowcy stwierdzili również, że na nakłucia akupunkturowe bardziej podatne są kobiety, i to aż dziesięciokrotnie.

Akupunktura może być również stosowana w leczeniu tarczycy, gdzie powoduje zmniejszenie objętości gruczołu przy jednoczesnym zwiększeniu jego aktywności funkcjonalnej. Ma także wpływ na nadnercza, co potwierdzają badania przeprowadzone zarówno na zwierzętach, jak i ludziach. Po kilku zabiegach stymulacji określonych punktów akupunkturowych następuje spadek liczby białych krwinek we krwi obwodowej. Badania biochemiczne wykazały, że akupunktura oraz elektroakupunktura stosowane terapeutycznie zwiększają produkcję hormonów nadnerczy. Mimo licznych badań dotyczących wpływu akupunktury na organizm, wciąż nie ma jednoznacznych informacji na temat jej oddziaływania na trzustkę. Chińczycy stosują akupunkturę także w leczeniu chorób zakaźnych, takich jak zimnica, róża, półpasiec, świnka czy wirusowe zapalenie wątroby, osiągając pozytywne rezultaty zgodnie z obserwacjami klinicznymi.,

Jak przygotować się do zabiegu?

Przed pierwszą wizytą warto zjeść lekki posiłek, aby uniknąć dyskomfortu związanego z głodem, ale nie należy przychodzić na zabieg bezpośrednio po obfitym jedzeniu. Zaleca się założenie wygodnych, luźnych ubrań, które umożliwią łatwy dostęp do części ciała, na których będą wykonywane nakłucia. Przed zabiegiem należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz wstrzymać się od spożywania alkoholu i kofeiny, ponieważ mogą one wpłynąć na odczucia podczas leczenia. Warto również poinformować terapeutę o wszelkich aktualnych dolegliwościach, przyjmowanych lekach oraz wcześniejszych doświadczeniach z akupunkturą, jeśli takie miały miejsce.

Czy nakłuwanie igłami jest bolesne?

Akupunktura zazwyczaj nie wiąże się z dużym bólem, choć odczucia mogą się różnić w zależności od osoby. Wprowadzenie cienkich igieł przez doświadczonego terapeutę często opisuje się jako delikatne ukłucie lub lekkie ukłucie komara. Niektórzy pacjenci mogą odczuwać niewielki dyskomfort, mrowienie, ciepło lub ciśnienie w miejscach nakłuwania. Te uczucia zwykle są krótkotrwałe i mogą być wręcz relaksujące. Na intensywność bólu wpływają czynniki takie jak wrażliwość na ból, stan zdrowia, technika terapeuty oraz lokalizacja punktów akupunkturowych. Niektóre punkty, zwłaszcza te w okolicach stawów czy na stopach, mogą być bardziej wrażliwe. Jeśli podczas zabiegu odczuwasz silny ból lub dyskomfort, warto poinformować o tym terapeutę, który może dostosować technikę lub miejsce nakłucia.

Przeciwwskazania do stosowania akupunktury

Leczenie bólu za pomocą akupunktury ma kilka przeciwwskazań, do których należą:

- hemofilia,
- poważne wyniszczenie organizmu,
- wiek niemowlęcy,
- zespół ostrego brzucha,
- ostre i przewlekłe choroby zakaźne,
- ostre stany zapalne,
- żółtaczka,
- utajone ogniska zapalne (wysokie OB),
- tętniak serca lub tętnic,
- nadciśnienie tętnicze,
- powikłania zakrzepowo-zatorowe,
- świeże lub niedawno przebyte zapalenie zakrzepowe żył,
- świeży zawał serca,
- stany krwotoczne,
- choroby układu oddechowego i krążenia w fazie dekompensacji,
- czynna gruźlica,
- sarkoidoza.