Znaczenie kolonoskopii we wczesnym wykrywaniu i zapobieganiu nowotworom
Strona sklepu AdMed s.c. NIP: 618-21-29-121 zawiera również produkty wyrobów medycznych przeznaczonych tylko dla profesjonalistów. Czy w momencie zakupu wyrobów medycznych potwierdzasz, że jesteś profesjonalistą z branży medycznej lub farmaceutycznej?
Potwierdzam
Kolonoskopia odgrywa kluczową rolę w prewencji raka jelita grubego, który często rozwija się bezobjawowo przez długi okres czasu. Wczesne wykrycie tego nowotworu zapewnia prawie 100% szansę na wyleczenie, dlatego regularne badania są zalecane. Najskuteczniejszą metodą diagnozy raka jelita w początkowej fazie jest kolonoskopia. Choć samo badanie może być niekomfortowe i wymagać dokładnego przygotowania, zrozumienie jego celu może pomóc w łagodzeniu doświadczanych trudności.
Na czym polega kolonoskopia?
Kolonoskopia jest procedurą medyczną, która umożliwia inspekcję jelita grubego za pomocą elastycznego narzędzia o średnicy zbliżonej do palca wskazującego, zakończonego kamerą. Przewód ten ma długość od 130 do 200 cm.
Aby zapewnić klarowną widoczność jelita grubego, czasami konieczne jest delikatne rozprężenie jego ścian za pomocą małej ilości powietrza wstrzykiwanego do wnętrza. Procedura ta pozwala na lepsze oświetlenie jelita oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Iloraz wstrzykniętego powietrza zależy od stopnia oczyszczenia jelita.
Kolonoskop posiada także kanały umożliwiające płukanie obiektywu, odsysanie płynnej zawartości z jelita oraz wprowadzanie dodatkowych narzędzi. Obraz z kamery jest natychmiastowo wyświetlany na monitorze, umożliwiając lekarzowi ocenę stanu ścian jelita. Lekarz może również pobrać próbkę tkanki w przypadku wykrycia podejrzanych zmian do badań histopatologicznych, a także usunąć polipy jelita grubego.
Dodatkowo, za pomocą endoskopu można wprowadzić do przewodu pokarmowego małe narzędzia i przeprowadzać nimi operacje. Służą one do wykonywania biopsji, czyli pobierania próbek podejrzanych zmian, które są następnie analizowane w laboratorium w celu określenia ich charakteru i rozwiania wątpliwości. Dzięki temu można odróżnić na przykład raka jelita grubego od innych schorzeń.
Narzędzia te mogą również być wykorzystywane do wykonania różnych zabiegów, takich jak:
- usuwanie polipów (zwane polipektomią),
- usuwanie ciał obcych,
- zatamowanie krwawień poprzez założenie klipsów hemostatycznych lub podanie leku bezpośrednio do miejsca krwawienia,
- poszerzanie zwężeń przewodu pokarmowego,
- zmniejszanie masy guza w nowotworach nieoperacyjnych, aby przywrócić drożność jelita.
Procedura, podczas której wykonywane są tego rodzaju działania, nazywana jest kolonoskopią terapeutyczną. Jeśli celem badania jest głównie ocena stanu jelita grubego lub rozpoznanie choroby, mówimy o kolonoskopii diagnostycznej.
Wskazania i przeciwwskazania do badania
Kolonoskopia stanowi kluczowe badanie przesiewowe w wykrywaniu raka jelita grubego, który pod względem śmiertelności zajmuje drugie miejsce po raku płuc (u kobiet ex aequo z rakiem piersi). Ten wysoki poziom śmiertelności wynika głównie z faktu, że rak jelita grubego może rozwijać się bezobjawowo nawet przez 10 lat, zazwyczaj diagnozowany jest zbyt późno. Dzięki kolonoskopii możliwe jest wczesne wykrycie, co daje niemal stuprocentową szansę na całkowite wyleczenie. Zaleca się, aby pierwsze badanie profilaktyczne kolonoskopii przeprowadzić po osiągnięciu 50. roku życia, a jeśli w rodzinie pacjenta występowały przypadki raka jelita grubego, już około 40. roku życia. Po usunięciu podejrzanych zmian zaleca się kolejną kolonoskopię po upływie 1-3 lat, w zależności od charakteru i liczby zmian. Jeśli wyniki są prawidłowe, kolejne badanie można odłożyć nawet o 10 lat.
Kolonoskopia jest również wykonywana niezależnie od wieku lub daty ostatniego badania, aby ustalić przyczynę różnych nieprawidłowości, takich jak:
- przewlekłe lub naprzemienne zaparcia i biegunki,
- nieregularne lub bolesne wypróżnienia,
- zmiany w wyglądzie stolca, takie jak bardzo wąskie, ołówkowate, czarne lub zbitki,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- uciążliwe bóle brzucha,
- utrata masy ciała pomimo braku zwiększonej aktywności fizycznej lub zmiany diety,
- krwawienia z odbytu, krew w stolcu lub dodatni wynik testu na obecność krwi utajonej w kale,
- u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub innymi przewlekłymi chorobami zapalnymi,
- z wykrytymi uchyłkami jelita grubego,
- po leczeniu zachowawczym lub zabiegowym, lub w trakcie terapii,
W przypadku ostrej zapalnej choroby jelit należy zrezygnować z wykonania kolonoskopii. Podobnie jest w przypadku niedrożności jelitowej lub perforacji jelita, czyli przerwania ciągłości jego ścian. Nie zaleca się również przeprowadzania badania w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Do innych przeciwwskazań należą:
- ostre rozdęcie okrężnicy, znane jako megacolon,
- ostre zaburzenia oddechowe,
- zator płucny,
- duży tętniak aorty,
- niedawno przebyty zawał serca,
- ostre niewydolność serca,
- niedawno przeprowadzony zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej lub miednicy mniejszej,
- zaburzenia krzepnięcia krwi, zwłaszcza gdy konieczne jest usunięcie polipa lub wykonanie biopsji.
Odpowiednie przygotowanie do badania
Siedem dni przed planowaną kolonoskopią, pacjent powinien przestać przyjmować preparaty żelaza oraz unikać spożywania owoców z pestką, pieczywa z ziarnami, musli, siemienia, maku i podobnych produktów. Zaleca się również unikanie spożywania buraków czerwonych, ponieważ mogą one zakłócić naturalny kolor śluzówki jelita. Osoby z cukrzycą powinny skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia spersonalizowanego planu postępowania.
Trzy dni przed badaniem, pacjent powinien przejść na dietę płynną, eliminując z jadłospisu pieczywo, mięso oraz ziemniaki. Zaleca się spożywanie głównie jogurtów, płynnych zup, lekkostrawnych produktów oraz picie dużej ilości wody niegazowanej.
W dzień poprzedzający badanie, warto wziąć wolne w pracy. Lekarz wystawiający skierowanie na badanie przepisze specjalny lek przeczyszczający, który należy stosować zgodnie z zalecanymi dawkami przez cały dzień. Po jego zażyciu, zaleca się pozostanie w pobliżu toalety. Ponadto, zaleca się picie dużej ilości płynów, około 3 litrów dziennie. W dniu badania, pacjent powinien pozostać na czczo, dozwolone jest jedynie picie niegazowanej wody.
Procedura przygotowania do kolonoskopii ma na celu oczyszczenie jelit, co umożliwia skuteczne przeprowadzenie badania oraz minimalizuje dyskomfort pacjenta. Po otrzymaniu skierowania na badanie, należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami lekarza dotyczącymi przygotowania do badania. Otrzymamy również receptę na preparat przeczyszczający.
Kolonoskopia krok po kroku
Kolonoskopia może być przeprowadzana przy użyciu znieczulenia miejscowego lub podczas narkozy. Chociaż samo badanie nie jest bolesne, pacjenci często je odbierają jako bardzo nieprzyjemne. Przed rozpoczęciem procedury pacjent ubiera specjalną odzież. Na początku lekarz dokładnie ocenia okolicę odbytu w poszukiwaniu ewentualnych ropni lub guzków krwawniczych, a następnie nakłada na nią środek znieczulający. Badanie rozpoczyna się wstępnym badaniem per rectum za pomocą palca. Zanim kolonoskop zostanie wprowadzony do odbytu, pacjent musi założyć specjalną nieprzezroczystą odzież ułatwiającą dostęp do obszarów ciała z tyłu oraz przyjąć pozycję boczną z kolanami podciągniętymi w kierunku klatki piersiowej.
Podczas właściwej kolonoskopii, cienki i giętki kolonoskop zakończony kamerą jest wprowadzany przez odbyt do jelita. Może towarzyszyć temu niekomfortowe uczucie. Wydostające się gazy lub płyny są naturalną reakcją organizmu, gdyż powietrze jest wprowadzane do jelita w celu lepszej wizualizacji jego ścian. Pacjenci, którzy mają trudności z tolerowaniem badania, mogą poprosić o znieczulenie ogólne. W przypadku trudności z wprowadzeniem kolonoskopu do końca jelita grubego, lekarz może zdecydować się na inne badanie dodatkowe.
Po przeprowadzonej narkozie, pacjent powinien odpocząć przez co najmniej trzy godziny, a w dniu badania nie powinien prowadzić pojazdów. Po kolonoskopii zaleca się również nie wstrzymywać gazów, co przyspiesza ustąpienie wzdęcia brzucha i dolegliwości bólowych.
Podczas kolonoskopii często pobiera się wycinki śluzówki do analizy histopatologicznej oraz przeprowadza różne procedury terapeutyczne, takie jak usuwanie polipów, poszerzanie zwężeń jelitowych, zatamywanie krwawień oraz redukcja masy guza w nieoperacyjnych nowotworach. Wyniki badania są zwykle dostępne bezpośrednio po jego zakończeniu, chociaż jeśli konieczna jest analiza histopatologiczna wycinka tkanki, może to zająć do trzech tygodni.
Alternatywa dla tradycyjnej kolonoskopii
W przypadku niechęci bądź niemożności poddania się kolonoskopii, istnieją inne dostępne badania diagnostyczne, takie jak endoskopia kapsułkowa lub tzw. wirtualna kolonoskopia przy użyciu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. W przypadku endoskopii kapsułkowej pacjent połyka kapsułkę wyposażoną w kamerę, która przechodzi przez układ pokarmowy, przekazując obrazy z wnętrza do urządzenia rejestrującego, które jest noszone na pasku. Natomiast wirtualna kolonoskopia polega na wprowadzeniu krótkiej rurki do odbytu, która jest pompowana powietrzem do jelita w celu rozprężenia jego ścianek i uzyskania bardziej wyraźnego obrazu. Choć te alternatywne metody są mniej inwazyjne niż tradycyjna kolonoskopia i często są lepiej tolerowane przez pacjentów, nie umożliwiają one pobrania próbek do dalszej analizy w przypadku istnienia podejrzeń o zmiany patologiczne. Dlatego ich wartość diagnostyczna jest ograniczona. Jeśli w trakcie tych badań zostaną zauważone polipy lub inne podejrzane zmiany, konieczne będzie wykonanie tradycyjnej kolonoskopii w celu potwierdzenia diagnozy.
Na czym polega kolonoskopia?
Kolonoskopia jest procedurą medyczną, która umożliwia inspekcję jelita grubego za pomocą elastycznego narzędzia o średnicy zbliżonej do palca wskazującego, zakończonego kamerą. Przewód ten ma długość od 130 do 200 cm.
Aby zapewnić klarowną widoczność jelita grubego, czasami konieczne jest delikatne rozprężenie jego ścian za pomocą małej ilości powietrza wstrzykiwanego do wnętrza. Procedura ta pozwala na lepsze oświetlenie jelita oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Iloraz wstrzykniętego powietrza zależy od stopnia oczyszczenia jelita.
Kolonoskop posiada także kanały umożliwiające płukanie obiektywu, odsysanie płynnej zawartości z jelita oraz wprowadzanie dodatkowych narzędzi. Obraz z kamery jest natychmiastowo wyświetlany na monitorze, umożliwiając lekarzowi ocenę stanu ścian jelita. Lekarz może również pobrać próbkę tkanki w przypadku wykrycia podejrzanych zmian do badań histopatologicznych, a także usunąć polipy jelita grubego.
Dodatkowo, za pomocą endoskopu można wprowadzić do przewodu pokarmowego małe narzędzia i przeprowadzać nimi operacje. Służą one do wykonywania biopsji, czyli pobierania próbek podejrzanych zmian, które są następnie analizowane w laboratorium w celu określenia ich charakteru i rozwiania wątpliwości. Dzięki temu można odróżnić na przykład raka jelita grubego od innych schorzeń.
Narzędzia te mogą również być wykorzystywane do wykonania różnych zabiegów, takich jak:
- usuwanie polipów (zwane polipektomią),
- usuwanie ciał obcych,
- zatamowanie krwawień poprzez założenie klipsów hemostatycznych lub podanie leku bezpośrednio do miejsca krwawienia,
- poszerzanie zwężeń przewodu pokarmowego,
- zmniejszanie masy guza w nowotworach nieoperacyjnych, aby przywrócić drożność jelita.
Procedura, podczas której wykonywane są tego rodzaju działania, nazywana jest kolonoskopią terapeutyczną. Jeśli celem badania jest głównie ocena stanu jelita grubego lub rozpoznanie choroby, mówimy o kolonoskopii diagnostycznej.
Wskazania i przeciwwskazania do badania
Kolonoskopia stanowi kluczowe badanie przesiewowe w wykrywaniu raka jelita grubego, który pod względem śmiertelności zajmuje drugie miejsce po raku płuc (u kobiet ex aequo z rakiem piersi). Ten wysoki poziom śmiertelności wynika głównie z faktu, że rak jelita grubego może rozwijać się bezobjawowo nawet przez 10 lat, zazwyczaj diagnozowany jest zbyt późno. Dzięki kolonoskopii możliwe jest wczesne wykrycie, co daje niemal stuprocentową szansę na całkowite wyleczenie. Zaleca się, aby pierwsze badanie profilaktyczne kolonoskopii przeprowadzić po osiągnięciu 50. roku życia, a jeśli w rodzinie pacjenta występowały przypadki raka jelita grubego, już około 40. roku życia. Po usunięciu podejrzanych zmian zaleca się kolejną kolonoskopię po upływie 1-3 lat, w zależności od charakteru i liczby zmian. Jeśli wyniki są prawidłowe, kolejne badanie można odłożyć nawet o 10 lat.
Kolonoskopia jest również wykonywana niezależnie od wieku lub daty ostatniego badania, aby ustalić przyczynę różnych nieprawidłowości, takich jak:
- przewlekłe lub naprzemienne zaparcia i biegunki,
- nieregularne lub bolesne wypróżnienia,
- zmiany w wyglądzie stolca, takie jak bardzo wąskie, ołówkowate, czarne lub zbitki,
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- uciążliwe bóle brzucha,
- utrata masy ciała pomimo braku zwiększonej aktywności fizycznej lub zmiany diety,
- krwawienia z odbytu, krew w stolcu lub dodatni wynik testu na obecność krwi utajonej w kale,
- u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego lub innymi przewlekłymi chorobami zapalnymi,
- z wykrytymi uchyłkami jelita grubego,
- po leczeniu zachowawczym lub zabiegowym, lub w trakcie terapii,
W przypadku ostrej zapalnej choroby jelit należy zrezygnować z wykonania kolonoskopii. Podobnie jest w przypadku niedrożności jelitowej lub perforacji jelita, czyli przerwania ciągłości jego ścian. Nie zaleca się również przeprowadzania badania w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Do innych przeciwwskazań należą:
- ostre rozdęcie okrężnicy, znane jako megacolon,
- ostre zaburzenia oddechowe,
- zator płucny,
- duży tętniak aorty,
- niedawno przebyty zawał serca,
- ostre niewydolność serca,
- niedawno przeprowadzony zabieg chirurgiczny w obrębie jamy brzusznej lub miednicy mniejszej,
- zaburzenia krzepnięcia krwi, zwłaszcza gdy konieczne jest usunięcie polipa lub wykonanie biopsji.
Odpowiednie przygotowanie do badania
Siedem dni przed planowaną kolonoskopią, pacjent powinien przestać przyjmować preparaty żelaza oraz unikać spożywania owoców z pestką, pieczywa z ziarnami, musli, siemienia, maku i podobnych produktów. Zaleca się również unikanie spożywania buraków czerwonych, ponieważ mogą one zakłócić naturalny kolor śluzówki jelita. Osoby z cukrzycą powinny skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia spersonalizowanego planu postępowania.
Trzy dni przed badaniem, pacjent powinien przejść na dietę płynną, eliminując z jadłospisu pieczywo, mięso oraz ziemniaki. Zaleca się spożywanie głównie jogurtów, płynnych zup, lekkostrawnych produktów oraz picie dużej ilości wody niegazowanej.
W dzień poprzedzający badanie, warto wziąć wolne w pracy. Lekarz wystawiający skierowanie na badanie przepisze specjalny lek przeczyszczający, który należy stosować zgodnie z zalecanymi dawkami przez cały dzień. Po jego zażyciu, zaleca się pozostanie w pobliżu toalety. Ponadto, zaleca się picie dużej ilości płynów, około 3 litrów dziennie. W dniu badania, pacjent powinien pozostać na czczo, dozwolone jest jedynie picie niegazowanej wody.
Procedura przygotowania do kolonoskopii ma na celu oczyszczenie jelit, co umożliwia skuteczne przeprowadzenie badania oraz minimalizuje dyskomfort pacjenta. Po otrzymaniu skierowania na badanie, należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami lekarza dotyczącymi przygotowania do badania. Otrzymamy również receptę na preparat przeczyszczający.
Kolonoskopia krok po kroku
Kolonoskopia może być przeprowadzana przy użyciu znieczulenia miejscowego lub podczas narkozy. Chociaż samo badanie nie jest bolesne, pacjenci często je odbierają jako bardzo nieprzyjemne. Przed rozpoczęciem procedury pacjent ubiera specjalną odzież. Na początku lekarz dokładnie ocenia okolicę odbytu w poszukiwaniu ewentualnych ropni lub guzków krwawniczych, a następnie nakłada na nią środek znieczulający. Badanie rozpoczyna się wstępnym badaniem per rectum za pomocą palca. Zanim kolonoskop zostanie wprowadzony do odbytu, pacjent musi założyć specjalną nieprzezroczystą odzież ułatwiającą dostęp do obszarów ciała z tyłu oraz przyjąć pozycję boczną z kolanami podciągniętymi w kierunku klatki piersiowej.
Podczas właściwej kolonoskopii, cienki i giętki kolonoskop zakończony kamerą jest wprowadzany przez odbyt do jelita. Może towarzyszyć temu niekomfortowe uczucie. Wydostające się gazy lub płyny są naturalną reakcją organizmu, gdyż powietrze jest wprowadzane do jelita w celu lepszej wizualizacji jego ścian. Pacjenci, którzy mają trudności z tolerowaniem badania, mogą poprosić o znieczulenie ogólne. W przypadku trudności z wprowadzeniem kolonoskopu do końca jelita grubego, lekarz może zdecydować się na inne badanie dodatkowe.
Po przeprowadzonej narkozie, pacjent powinien odpocząć przez co najmniej trzy godziny, a w dniu badania nie powinien prowadzić pojazdów. Po kolonoskopii zaleca się również nie wstrzymywać gazów, co przyspiesza ustąpienie wzdęcia brzucha i dolegliwości bólowych.
Podczas kolonoskopii często pobiera się wycinki śluzówki do analizy histopatologicznej oraz przeprowadza różne procedury terapeutyczne, takie jak usuwanie polipów, poszerzanie zwężeń jelitowych, zatamywanie krwawień oraz redukcja masy guza w nieoperacyjnych nowotworach. Wyniki badania są zwykle dostępne bezpośrednio po jego zakończeniu, chociaż jeśli konieczna jest analiza histopatologiczna wycinka tkanki, może to zająć do trzech tygodni.
Alternatywa dla tradycyjnej kolonoskopii
W przypadku niechęci bądź niemożności poddania się kolonoskopii, istnieją inne dostępne badania diagnostyczne, takie jak endoskopia kapsułkowa lub tzw. wirtualna kolonoskopia przy użyciu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. W przypadku endoskopii kapsułkowej pacjent połyka kapsułkę wyposażoną w kamerę, która przechodzi przez układ pokarmowy, przekazując obrazy z wnętrza do urządzenia rejestrującego, które jest noszone na pasku. Natomiast wirtualna kolonoskopia polega na wprowadzeniu krótkiej rurki do odbytu, która jest pompowana powietrzem do jelita w celu rozprężenia jego ścianek i uzyskania bardziej wyraźnego obrazu. Choć te alternatywne metody są mniej inwazyjne niż tradycyjna kolonoskopia i często są lepiej tolerowane przez pacjentów, nie umożliwiają one pobrania próbek do dalszej analizy w przypadku istnienia podejrzeń o zmiany patologiczne. Dlatego ich wartość diagnostyczna jest ograniczona. Jeśli w trakcie tych badań zostaną zauważone polipy lub inne podejrzane zmiany, konieczne będzie wykonanie tradycyjnej kolonoskopii w celu potwierdzenia diagnozy.
Validate your login