Różyca świń – groźna choroba zakaźna o znaczeniu epizootycznym i zoonotycznym

Różyca świń (Erysipelothrix rhusiopathiae infectio suum), znana również jako erysipeloid świń, to bakteryjna choroba zakaźna występująca głównie u trzody chlewnej. Może mieć przebieg ostry, podostry lub przewlekły. Ze względu na możliwość przenoszenia się na ludzi (zoonoza), ma również znaczenie dla zdrowia publicznego. Różyca jest jedną z ważniejszych chorób gospodarczych w hodowli świń, prowadząc do strat ekonomicznych oraz zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności.

Czynnik chorobotwórczy

Chorobę wywołuje bakteria Erysipelothrix rhusiopathiae, Gram-dodatnia pałeczka, odporna na działanie czynników środowiskowych. Bakteria może przeżyć przez wiele tygodni w glebie, wodzie, oborniku, ściółce oraz w wydalinach chorych zwierząt. Rezerwuarem są zarówno zwierzęta chore, jak i bezobjawowi nosiciele. Patogen wydalany jest z:

•  kałem,
• moczem,
• wydzieliną z nosa, a zakażenie następuje zwykle drogą pokarmową lub przez uszkodzoną skórę.

Czynniki sprzyjające zachorowaniu

Do rozwoju choroby przyczyniają się:

• stres,
• złe warunki zoohigieniczne,
• obniżona odporność zwierząt,
• błędy żywieniowe,
• duże zagęszczenie,
• intensywna produkcja.

Szczególnie narażone są tuczniki i lochy w wieku produkcyjnym.

Postacie kliniczne

• Ostra posocznicowa – charakteryzuje się wysoką gorączką (do 42°C), apatią, brakiem apetytu, zaczerwienieniem skóry oraz pojawieniem się typowych romboidalnych plam (tzw. płytek różycowych). Może dojść do nagłej śmierci.
• Podostra – objawy są łagodniejsze, a zmiany skórne mniej wyraźne.
• Przewlekła – pojawia się zapalenie stawów (kulawizny), zapalenie wsierdzia (endokardioza), a także zgrubienia i deformacje stawów. Zwierzęta tracą na masie i wydajności.

Rozpoznanie

Diagnoza opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych oraz badaniach laboratoryjnych. Materiał do badań stanowią krew, narządy wewnętrzne i wycinki tkanek. Wykonuje się badania bakteriologiczne (posiew), histopatologiczne i molekularne (PCR). Różycę należy różnicować z:

•  pomorem świń,
• salmonellozą,
• streptokokozą i innymi chorobami przebiegającymi z gorączką i zmianami skórnymi.

Leczenie

Najskuteczniejszym antybiotykiem jest penicylina. W przypadkach mniej wrażliwych szczepów stosuje się tetracykliny lub inne antybiotyki zgodne z antybiogramem. Leczenie należy wdrożyć możliwie jak najszybciej. W postaci przewlekłej rokowanie jest ostrożne, a leczenie często nieskuteczne – zwierzęta są eliminowane z hodowli.

Profilaktyka

Podstawą zapobiegania różycy są:

• regularne szczepienia ochronne,
• zachowanie wysokiego poziomu higieny,
• dezynfekcja pomieszczeń, sprzętu i odzieży,
• unikanie stresu i przegęszczenia,
• kontrola jakości pasz i wody.

Szczepienia stosuje się rutynowo w dużych stadach, zwykle od 8. tygodnia życia, z dawkami przypominającymi co 6 miesięcy lub według schematu producenta.

Znaczenie zoonotyczne

Różyca świń jest chorobą odzwierzęcą. Ludzie mogą się nią zarazić, najczęściej przez skaleczoną skórę, np. podczas pracy w rzeźni, obróbki mięsa lub pracy ze zwierzętami. U ludzi choroba przebiega najczęściej jako miejscowe zapalenie skóry (erysipeloid), powodujące obrzęk, zaczerwienienie i ból. W cięższych przypadkach może dojść do zapalenia stawów, a nawet wsierdzia.

Różyca świń to niebezpieczna choroba bakteryjna o znaczeniu zarówno weterynaryjnym, jak i sanitarnym. Odpowiednio prowadzona profilaktyka, w tym szczepienia i higiena, jest kluczowa w jej zwalczaniu. Wczesne rozpoznanie i leczenie mogą znacznie ograniczyć straty w produkcji trzody chlewnej i zminimalizować ryzyko zakażenia ludzi.