Przeszczep kału: nowoczesna terapia

Na czym polega przeszczep kału? 
Sposób aplikacji
Wskazania do takiego przeszczepu
Kto może być dawcą do przeszczepu kału?
Jak przebiega przeszczep kału?
Czy przeszczep kału jest skuteczny?








Na czym polega przeszczep kału?


Przeszczep kału, znany również jako przeszczep mikrobioty jelitowej (FMT, z ang. fecal microbiota transplantation), to procedura medyczna polegająca na wprowadzeniu kału zdrowego dawcy do przewodu pokarmowego pacjenta. Celem tego zabiegu jest przywrócenie zdrowej flory bakteryjnej w jelitach chorego.

Jak to działa?
Przygotowanie dawcy i biorcy:

Dawca, zazwyczaj osoba bliska pacjentowi lub ktoś spoza rodziny, ale spełniający kryteria zdrowotne, przechodzi szczegółowe badania, aby wykluczyć obecność chorób zakaźnych oraz innych przeciwwskazań.
Biorca często przygotowuje się do zabiegu poprzez oczyszczenie jelit, podobnie jak przed kolonoskopią.

Pobranie i przygotowanie próbki:
Kał dawcy jest zbierany, a następnie mieszany z solą fizjologiczną i filtrowany, aby uzyskać zawiesinę bogatą w bakterie.

Podanie próbki:

Przygotowana zawiesina może być podana pacjentowi na kilka sposobów:
Kolonoskopia: bezpośrednio do jelita grubego.
Wlewka doodbytnicza: podobna do lewatywy.
Sondy nosowo-żołądkowe lub nosowo-dwunastnicze: prowadzą próbkę przez nos do jelita cienkiego lub żołądka.
Kapsułki doustne: specjalnie przygotowane kapsułki, które rozpuszczają się w jelitach.



Sposób aplikacji


Przeszczep kału (FMT) można podać pacjentowi na kilka różnych sposobów, w zależności od stanu pacjenta i konkretnej sytuacji klinicznej. Oto najczęściej stosowane metody aplikacji FMT:
1. Kolonoskopia

• Opis: Próbka zawiesiny kału jest wprowadzana bezpośrednio do jelita grubego za pomocą kolonoskopu.
• Zalety: Pozwala na precyzyjne umieszczenie mikrobioty w jelicie grubym, co może zwiększyć skuteczność zabiegu.
• Wady: Wymaga przygotowania jelit, jest bardziej inwazyjna i wiąże się z ryzykiem powikłań związanych z kolonoskopią.

2. Lewatywa

Opis: Próbka kału jest wprowadzana do jelita grubego za pomocą lewatywy.
Zalety: Jest mniej inwazyjna niż kolonoskopia i może być wykonana w warunkach ambulatoryjnych.
Wady: Może być mniej precyzyjna w umieszczaniu mikrobioty w jelicie grubym.

3. Sondy nosowo-żołądkowe lub nosowo-dwunastnicze

Opis: Próbka zawiesiny kału jest wprowadzana przez nos do żołądka lub jelita cienkiego za pomocą sondy.
Zalety: Może być stosowana, gdy konieczne jest podanie mikrobioty do górnych partii przewodu pokarmowego.
Wady: Jest mniej komfortowa dla pacjenta i może wiązać się z ryzykiem aspiracji.

4. Kapsułki doustne

Opis: Próbka kału jest umieszczana w specjalnych kapsułkach, które pacjent połyka.
Zalety: Jest nieinwazyjna i łatwa do podania, minimalizuje ryzyko kontaktu mikrobioty z kwasem żołądkowym.
Wady: Skuteczność może być niższa w porównaniu z metodami bezpośredniego podania do jelita grubego.




Wskazania do takiego przeszczepu



Wskazania do przeszczepu kału są głównie związane z przywracaniem zdrowej flory bakteryjnej jelit w przypadkach, gdy konwencjonalne leczenie nie przynosi rezultatów. Oto najważniejsze z nich:

1. Nawracające infekcje Clostridioides difficile (C. difficile)

Główne wskazanie: Przeszczep kału jest najczęściej stosowany w leczeniu nawracających infekcji C. difficile, szczególnie u pacjentów, u których standardowa terapia antybiotykowa (np. metronidazol, wankomycyna, fidaksomycyna) okazała się nieskuteczna lub infekcja nawraca po zakończeniu leczenia antybiotykami.


2. Zaburzenia czynnościowe jelit

Zespół jelita drażliwego (IBS): Istnieją badania sugerujące, że przeszczep kału może pomagać w łagodzeniu objawów IBS, takich jak bóle brzucha, wzdęcia i zmiany rytmu wypróżnień.

3. Zapalne choroby jelit
Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (CU): Chociaż przeszczep kału nie jest jeszcze standardowym leczeniem dla tych chorób, badania sugerują, że może on pomóc w osiągnięciu remisji u niektórych pacjentów.

4. Zaburzenia metaboliczne
Otyłość i zespół metaboliczny: Przeszczep kału jest badany jako potencjalne leczenie wspomagające w przypadkach otyłości i zespołu metabolicznego, choć jest to jeszcze na etapie badań eksperymentalnych.

5. Zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne
Autyzm i depresja: Wstępne badania sugerują, że mikrobiota jelitowa może odgrywać rolę w zdrowiu psychicznym i neurologicznym. Przeszczep kału jest badany jako możliwe wsparcie w leczeniu tych zaburzeń, chociaż dowody są na razie ograniczone.

6. Inne potencjalne wskazania
Nieswoiste zapalenie jelit: Czasami przeszczep kału jest stosowany w leczeniu innych nieswoistych zapaleń jelit, zwłaszcza gdy standardowe metody leczenia nie przynoszą efektów.
Celiakia: Chociaż przeszczep kału nie jest standardowym leczeniem, badania trwają nad jego potencjalnym zastosowaniem u pacjentów z celiakią oporną na dietę bezglutenową.
Zakażenia oporne na antybiotyki: W niektórych przypadkach ciężkich zakażeń opornych na leczenie antybiotykami przeszczep kału może być rozważany jako opcja terapeutyczna.



Kto może być dawcą do przeszczepu kału?

Dawcą do przeszczepu kału może być każda zdrowa osoba, która spełnia określone kryteria zdrowotne i przechodzi odpowiednie badania przesiewowe. Celem jest zapewnienie, że przeszczepiona mikrobiota jest wolna od patogenów i innych czynników ryzyka dla biorcy. Oto szczegółowe wymagania dotyczące dawcy kału:

Kryteria zdrowotne dla dawcy

Ogólne zdrowie: Dawca powinien być ogólnie zdrowy, bez obecności przewlekłych chorób, które mogą wpływać na mikrobiotę jelitową.
Brak chorób przewlekłych: Dawca nie powinien mieć historii chorób zapalnych jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zespołu jelita drażliwego, czy innych chorób przewodu pokarmowego.
Brak chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane itp.
Brak infekcji: Dawca musi być wolny od infekcji, w tym zakażeń wirusowych (np. HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C), bakteryjnych (np. salmonella, E. coli), pasożytniczych i grzybiczych.
Brak czynników ryzyka zakażeń przenoszonych drogą płciową: Dawca nie powinien mieć historii ryzykownych zachowań seksualnych, które mogłyby zwiększyć ryzyko zakażeń przenoszonych drogą płciową.
Brak antybiotykoterapii w ostatnim czasie: Dawca nie powinien stosować antybiotyków przez co najmniej 3-6 miesięcy przed oddaniem kału, aby zapewnić stabilność i zdrowie jego mikrobioty jelitowej.
Brak stosowania innych leków wpływających na mikrobiotę jelitową: Dawca nie powinien przyjmować leków, które mogą zaburzać równowagę mikrobioty jelitowej, takich jak immunosupresory.


Badania przesiewowe dla dawcy


Wywiad medyczny: Szczegółowy wywiad medyczny, aby wykluczyć przeciwwskazania i ocenić ogólny stan zdrowia dawcy.
Badania laboratoryjne: Badania krwi: w celu wykrycia infekcji wirusowych (HIV, HBV, HCV), bakteryjnych i pasożytniczych.
Badania kału: w celu wykluczenia obecności patogenów, takich jak Clostridium difficile, salmonella, campylobacter, shigella, oraz pasożytów i innych mikroorganizmów chorobotwórczych.

Preferencje dotyczące dawcy

Bliski związek z biorcą: Często preferowani są dawcy z bliskiego otoczenia pacjenta, np. członkowie rodziny, przyjaciele, którzy mogą mieć podobną mikrobiotę jelitową.
Anonimowi dawcy: W niektórych przypadkach stosuje się próbki od anonimowych dawców, którzy spełniają wszystkie powyższe kryteria zdrowotne i przeszli odpowiednie badania przesiewowe. W niektórych placówkach medycznych istnieją banki kału, które przechowują próbki od zdrowych, przebadanych dawców.


Jak przebiega przeszczep kału?


Przeszczep kału, znany także jako przeszczep mikrobioty jelitowej (FMT), to procedura, która polega na wprowadzeniu zdrowej mikrobioty jelitowej od dawcy do przewodu pokarmowego biorcy. Proces ten można podzielić na kilka etapów, od przygotowania dawcy i biorcy, przez przygotowanie próbki, aż po sam zabieg. Oto jak przebiega przeszczep kału:

1. Przygotowanie dawcy i biorcy

Dawca
Wybór dawcy: Dawca musi spełniać surowe kryteria zdrowotne i przejść szczegółowe badania przesiewowe, które wykluczają obecność chorób zakaźnych, przewlekłych i innych przeciwwskazań.
Badania: Przeprowadza się badania krwi i kału, aby upewnić się, że dawca nie jest nosicielem patogenów i ma zdrową mikrobiotę jelitową.
Biorca
Ocena medyczna: Biorca jest dokładnie badany, aby ocenić wskazania do przeszczepu kału i wykluczyć przeciwwskazania.
Przygotowanie jelit: Często biorca przechodzi proces przygotowania jelit, który może obejmować stosowanie środków przeczyszczających (podobnie jak przed kolonoskopią), aby oczyścić jelita i stworzyć optymalne warunki do zasiedlenia nowej mikrobioty.


2. Pobranie i przygotowanie próbki kału

Pobranie próbki: Dawca oddaje próbkę kału w sterylnych warunkach.
Przygotowanie zawiesiny: Próbka kału jest mieszana z solą fizjologiczną lub innym odpowiednim roztworem i filtrowana, aby uzyskać płynną zawiesinę zawierającą zdrowe bakterie jelitowe.

3. Podanie próbki

Próbkę mikrobioty jelitowej można podać biorcy na kilka sposobów:

a) Kolonoskopia
Procedura: Próbka jest wprowadzana bezpośrednio do jelita grubego za pomocą kolonoskopu. Jest to metoda często stosowana, ponieważ pozwala na dokładne umieszczenie mikrobioty w jelicie grubym.
b) Lewatywa
Procedura: Próbka jest wprowadzana do jelita grubego za pomocą lewatywy. Jest to mniej inwazyjna metoda niż kolonoskopia, ale może być mniej precyzyjna.
c) Sondy nosowo-żołądkowe lub nosowo-dwunastnicze
Procedura: Próbka jest wprowadzana przez nos i dalej do jelita cienkiego lub żołądka za pomocą sondy. Metoda ta jest stosowana, gdy trzeba dostarczyć mikrobiotę do górnych partii przewodu pokarmowego.
d) Kapsułki doustne
Procedura: Próbka mikrobioty jest umieszczana w specjalnych kapsułkach, które pacjent połyka. Kapsułki są zaprojektowane tak, aby rozpuszczać się dopiero w jelitach, minimalizując ryzyko kontaktu mikrobioty z kwasem żołądkowym.


4. Opieka po zabiegu

Monitorowanie: Po przeszczepie pacjent jest monitorowany pod kątem ewentualnych działań niepożądanych, takich jak reakcje alergiczne, infekcje czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Kontrole: Regularne kontrole i badania są wykonywane, aby ocenić skuteczność przeszczepu i monitorować stan zdrowia biorcy.


Czy przeszczep kału jest skuteczny?