Każdego dnia produkujemy około 1–1,5 litra śliny – dlaczego jest tak ważna?

Choć jej nie zauważamy i rzadko o niej myślimy, ślina jest jednym z najważniejszych płynów w organizmie człowieka. W ciągu doby produkujemy jej średnio 1-1,5 litra, a w niektórych sytuacjach (np. podczas jedzenia, pobudzenia nerwowego czy zapachu potraw) nawet więcej. Mimo że wydaje się czymś banalnym, pełni kluczowe funkcje dla zdrowia jamy ustnej, trawienia i ochrony organizmu.

1. Skąd bierze się ślina?

Ślina powstaje dzięki pracy trzech głównych par gruczołów ślinowych:

- ślinianki przyuszne

- ślinianki podżuchwowe

- ślinianki podjęzykowe

- oraz setek małych gruczołów rozsianych w błonie śluzowej jamy ustnej

Proces wydzielania kontrolowany jest przez układ nerwowy autonomiczny - dzięki temu ilość i skład śliny zmieniają się w zależności od potrzeb organizmu.

2. Co znajduje się w ślinie?

Choć w ponad 99% składa się z wody, jej pozostały ułamek odpowiada za niezwykłe właściwości:

- enzymy trawienne (np. amylaza ślinowa, lipaza językowa)

- śluz ułatwiający połykanie

- immunoglobuliny (np. IgA) wspierające odporność

- lizozym i laktoferyna – naturalne substancje przeciwbakteryjne

- jony wapnia i fosforanów – wzmacniają szkliwo

- białka buforowe – regulują pH w jamie ustnej

Dzięki temu ślina jest jednocześnie płynem trawiennym, ochronnym, nawilżającym i antybakteryjnym.

3. Dlaczego produkujemy aż 1–1,5 litra śliny dziennie?

1. Rozpoczyna proces trawienia

Już w ustach zaczyna się rozkład skrobi dzięki amylazie ślinowej. Pierwsze etapy trawienia nie zachodzą więc w żołądku, lecz właśnie w jamie ustnej.

2. Chroni zęby przed próchnicą

Ślina neutralizuje kwasy, wypłukuje resztki jedzenia i dostarcza minerałów potrzebnych do remineralizacji szkliwa.

3. Ułatwia mówienie i połykanie

Bez odpowiedniego nawilżenia język i śluzówka nie mogłyby pracować prawidłowo. Suchość jamy ustnej znacznie utrudnia mowę.

4. Wspiera odporność

Zawiera przeciwciała i enzymy niszczące bakterie, wirusy i grzyby - działa jak pierwsza linia obrony przed infekcjami.

5. Oczyszcza jamę ustną

Stały przepływ śliny zapobiega gromadzeniu się bakterii i resztek pokarmowych. Bez niej szybko pojawiałby się nieświeży oddech i stany zapalne.

4. Co wpływa na produkcję śliny?

Wydzielanie śliny może wzrosnąć lub zmniejszyć się w zależności od:

Zwiększenie produkcji:

- jedzenia lub myślenia o jedzeniu

- zapachu potraw

- kwaśnych i ostrych smaków

- pobudzenia nerwowego (reakcja przywspółczulna)

Zmniejszenie produkcji:

- odwodnienia

- stresu i lęku

- palenia papierosów

- oddychania przez usta

- wielu leków (np. przeciwhistaminowych, psychotropowych)

- chorób autoimmunologicznych (np. zespół Sjögrena)

- starzenia się organizmu

Niedobór śliny - kserostomia - może prowadzić do próchnicy, zakażeń, problemów z połykaniem i smakiem.

5. Ślina jako narzędzie diagnostyczne

W medycynie rośnie zainteresowanie wykorzystaniem śliny jako łatwego i nieinwazyjnego materiału do badań. W ślinie można wykryć m.in.:

- hormony (np. kortyzol)

- markery stresu

- wirusy (np. wirus grypy, SARS-CoV-2)

- DNA bakteryjne

- biomarkery chorób metabolicznych

Dzięki temu ślina staje się coraz ważniejszym narzędziem diagnostycznym.

Wnioski

Choć często nie zwracamy na nią uwagi, ślina jest niezbędna dla zdrowia. Jej codzienna produkcja na poziomie 1–1,5 litra umożliwia:

- prawidłowe trawienie

- ochronę szkliwa

- walkę z bakteriami

- utrzymanie równowagi pH

- komfort mówienia i połykania

Dbając o nawodnienie, dietę i higienę jamy ustnej, wspieramy nie tylko pracę ślinianek, ale i ogólne zdrowie organizmu.