Enterowirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – przyczyny, objawy i leczenie

Enterowirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (EZOMR) to postać wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wywołana przez enterowirusy – grupę wirusów RNA należących do rodziny Picornaviridae. Choroba ta dotyczy błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy, prowadząc do ich stanu zapalnego. Choć zazwyczaj ma łagodny przebieg, może powodować poważne objawy neurologiczne, zwłaszcza u niemowląt, osób z obniżoną odpornością i starszych dorosłych.

Przyczyny i drogi zakażenia

Enterowirusy, takie jak echowirusy, wirusy Coxsackie A i B, a także enterowirusy 68–71, są głównymi sprawcami EZOMR. Do zakażenia dochodzi głównie drogą:

• fekalno-oralną – np. przez kontakt z zakażonymi odchodami,
• kropelkową – przez kontakt z wydzieliną z dróg oddechowych,
• kontakt bezpośredni – z osobą chorą lub nosicielem wirusa.

Choroba ma tendencję do występowania sezonowego – najczęściej w miesiącach letnich i wczesnojesiennych.

Objawy enterowirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

Objawy zazwyczaj pojawiają się nagle, 3–7 dni po ekspozycji na wirusa. Do najczęstszych należą:

U dorosłych i starszych dzieci:

• Gorączka (często wysoka),
• Silny ból głowy,
• Sztywność karku,
• Nudności i wymioty,
• Nadwrażliwość na światło (światłowstręt),
• Senność, uczucie zmęczenia,
• Objawy grypopodobne,
• Rzadziej: drgawki, zaburzenia świadomości.

U niemowląt:

• Drażliwość, trudności w karmieniu,
• Letarg lub przeciwnie – niepokój,
• Wymioty,
• Wypukłe ciemiączko (u niemowląt z niezarośniętym ciemiączkiem),
• Drgawki.

Diagnostyka

Rozpoznanie EZOMR opiera się na obrazie klinicznym oraz wynikach badań dodatkowych:

• Nakłucie lędźwiowe – analiza płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) wykazuje pleocytozę (wzrost liczby limfocytów), prawidłowy lub nieznacznie podwyższony poziom białka i prawidłowy poziom glukozy.
• PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy) – wykrywa materiał genetyczny wirusa w PMR i jest najczulszym testem diagnostycznym.
• Badania serologiczne – oznaczenie przeciwciał przeciwko enterowirusom.
• Badania obrazowe (np. MRI) – zazwyczaj nie są konieczne, chyba że istnieje podejrzenie powikłań.

Leczenie

Nie ma swoistego leczenia przeciwwirusowego dla większości przypadków EZOMR. Terapia jest objawowa i wspomagająca, i obejmuje:

• Nawadnianie (doustne lub dożylne),
• Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen),
• Odpoczynek i monitorowanie stanu neurologicznego.

W cięższych przypadkach, szczególnie u niemowląt i osób z obniżoną odpornością, hospitalizacja może być konieczna.

Rokowanie i powikłania

W większości przypadków rokowanie jest dobre – objawy ustępują w ciągu 7–10 dni bez trwałych następstw. Powikłania są rzadkie, ale mogą obejmować:

• Napady padaczkowe,
• Zaburzenia poznawcze lub rozwojowe (rzadko),
• Przejściowe lub trwałe objawy neurologiczne (w wyjątkowo ciężkich przypadkach).

Profilaktyka

Nie ma dostępnej szczepionki chroniącej przed wszystkimi enterowirusami, ale można zmniejszyć ryzyko zakażenia poprzez:

• Częste i dokładne mycie rąk,
• Unikanie kontaktu z osobami chorymi,
• Dezynfekcję powierzchni, zabawek i przedmiotów codziennego użytku,
• Zachowanie higieny w miejscach publicznych (np. przedszkolach, szpitalach).

Enterowirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest stosunkowo częstym, zwykle łagodnym, ale potencjalnie groźnym schorzeniem, szczególnie w grupach ryzyka. Dzięki odpowiedniej diagnostyce i opiece medycznej, większość pacjentów wraca do zdrowia bez powikłań. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie i leczenie objawowe oraz działania profilaktyczne w zakresie higieny.