Embolia, inaczej zatorowość, to poważny stan medyczny, w którym dochodzi do nagłego zablokowania naczynia krwionośnego przez materiał przemieszczony z innego miejsca w organizmie. Taki materiał to zator, czyli cząstka, która krąży z prądem krwi i może utknąć w naczyniach krwionośnych, powodując przerwanie dopływu krwi do określonego narządu lub tkanki. Skutkiem tego może być niedokrwienie, martwica, a w skrajnych przypadkach – śmierć.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną embolii jest skrzeplina, czyli zakrzep, który oderwał się od ściany naczynia, przemieścił się i zablokował inne naczynie, zwykle mniejsze. Oprócz zakrzepów, materiałem zatorowym mogą być również pęcherzyki powietrza (zator powietrzny), krople tłuszczu (zator tłuszczowy), fragmenty nowotworów (zator nowotworowy), płyn owodniowy (zator płynem owodniowym, np. podczas porodu) czy ciała obce (np. materiał pooperacyjny lub zanieczyszczenia przy urazach).
Zatorowość dzieli się na kilka postaci w zależności od lokalizacji i rodzaju zatoru.
- Najczęściej spotykana jest zatorowość płucna, czyli zablokowanie tętnicy płucnej przez skrzeplinę. Zator pochodzi zazwyczaj z zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych lub miednicy. Objawy zatorowości płucnej obejmują nagłą duszność, ból w klatce piersiowej nasilający się przy oddychaniu, szybki oddech, niepokój, zasłabnięcie, omdlenie, a w ciężkich przypadkach – zatrzymanie krążenia.
- Inną postacią zatorowości jest zator mózgowy, który prowadzi do udaru niedokrwiennego mózgu. Objawy zależą od lokalizacji zatoru i mogą obejmować nagłe osłabienie jednej strony ciała, zaburzenia mowy, widzenia, koordynacji oraz utratę przytomności. Zator tłuszczowy pojawia się najczęściej po złamaniach dużych kości, takich jak kość udowa, a jego objawy obejmują duszność, zaburzenia świadomości i wysypkę. Zator powietrzny może wystąpić np. podczas zabiegów medycznych, urazów klatki piersiowej lub nieprawidłowego wynurzania się u nurków.
- Zatorowość jelitowa, czyli zablokowanie naczyń krezkowych, objawia się nagłym, silnym bólem brzucha i może prowadzić do martwicy jelita. Zator tętnicy kończyny może spowodować ostre niedokrwienie, objawiające się bólem, bladością, zimnem, brakiem tętna i porażeniem ruchowym w danej kończynie.
Rozpoznanie
Rozpoznanie zatorowości opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym i badaniach obrazowych. W przypadku zatorowości płucnej wykonuje się tomografię komputerową klatki piersiowej z kontrastem (angiografia CT), badanie poziomu D-dimerów, EKG, echo serca. W innych postaciach stosuje się ultrasonografię dopplerowską, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny lub arteriografię.
Leczenie
Leczenie zależy od rodzaju i lokalizacji zatoru. Najczęściej stosuje się leczenie przeciwzakrzepowe – heparynę, doustne leki przeciwkrzepliwe (warfarynę, NOAC). W cięższych przypadkach stosuje się leczenie trombolityczne, czyli leki rozpuszczające skrzepliny, lub mechaniczne usunięcie zatoru – trombektomię. W zatorach tłuszczowych i powietrznych stosuje się leczenie objawowe i wsparcie układu oddechowego oraz krążenia. Leczenie zatoru płynem owodniowym jest wyłącznie objawowe i odbywa się na oddziałach intensywnej terapii.
Profilaktyka
Profilaktyka zatorowości obejmuje unikanie długotrwałego unieruchomienia, stosowanie leków przeciwzakrzepowych u pacjentów z grup ryzyka (np. po zabiegach operacyjnych, przy chorobach nowotworowych, w ciąży), noszenie pończoch uciskowych oraz regularną aktywność fizyczną. Szczególna uwaga powinna być zwrócona na osoby starsze, palaczy, osoby z niewydolnością serca, cukrzycą i żylakami kończyn dolnych.
Embolia jest stanem nagłym, często zagrażającym życiu. Wczesne rozpoznanie, szybkie wdrożenie leczenia i zapobieganie nawrotom mają kluczowe znaczenie dla poprawy rokowania pacjenta. Edukacja na temat czynników ryzyka i objawów zatorowości może uratować życie wielu osobom.
Validate your login