Czy da się słyszeć przez kości?

Choć słyszenie kojarzy się głównie z przewodzeniem dźwięków przez powietrze, człowiek może również odbierać dźwięki za pośrednictwem kości czaszki. To zjawisko, znane jako przewodnictwo kostne, jest wykorzystywane w diagnostyce audiologicznej oraz w nowoczesnych systemach wspomagających słyszenie. 

Jak działa przewodnictwo słuchowe?
Ludzkie ucho odbiera dźwięki głównie poprzez przewodnictwo powietrzne – fale dźwiękowe przechodzą przez przewód słuchowy zewnętrzny, pobudzają błonę bębenkową, a następnie kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko) przekazują drgania do ślimaka w uchu wewnętrznym.

Alternatywnie, dźwięki mogą być także odbierane przez przewodnictwo kostne, gdy drgania dźwiękowe omijają ucho zewnętrzne i środkowe, przechodząc bezpośrednio przez kości czaszki do ślimaka.

Czym jest przewodnictwo kostne?
Przewodnictwo kostne (ang. bone conduction) polega na przekazywaniu drgań mechanicznych z otoczenia lub z wnętrza ciała (np. własny głos) poprzez kości czaszki bezpośrednio do ucha wewnętrznego (ślimaka). Ślimak nie rozróżnia, czy dźwięk dotarł przez powietrze czy przez kość – odbiera go tak samo.

Zjawisko to tłumaczy m.in. dlaczego słyszymy własny głos inaczej, niż słyszą go inni – część dźwięków dociera bowiem do ślimaka przez kości czaszki.

Zastosowania kliniczne przewodnictwa kostnego
a) Diagnostyka niedosłuchu
Badania audiometryczne wykorzystują przewodnictwo kostne do określenia typu i stopnia ubytku słuchu. Różnica między przewodnictwem powietrznym a kostnym pozwala odróżnić:

- Niedosłuch przewodzeniowy (zaburzenia w uchu zewnętrznym/środkowym),

- Niedosłuch odbiorczy (zaburzenia w uchu wewnętrznym lub nerwie słuchowym),

- Niedosłuch mieszany.

Stosuje się m.in. kamerton Rinnego i Webera oraz audiometrię tonalną z wibratorem kostnym.

b) Aparaty słuchowe przewodnictwa kostnego
U pacjentów z niedrożnością przewodu słuchowego, brakiem małżowiny usznej, czy chorobami zapalnymi ucha zewnętrznego można zastosować aparat BAHA (Bone Anchored Hearing Aid) lub nowsze implanty przewodnictwa kostnego, które przekazują drgania bezpośrednio do kości czaszki.

Urządzenia te omijają ucho zewnętrzne i środkowe, umożliwiając słyszenie przy zachowanej funkcji ślimaka.

c) Systemy komunikacji specjalistycznej
Technologia przewodnictwa kostnego jest wykorzystywana w:

- Komunikacji podwodnej (np. przez nurków),

- Systemach słuchawek kostnych używanych przez wojsko, sportowców lub osoby niewidome,

- Nowoczesnych zestawach słuchawkowych, które nie zakrywają uszu.

Przewodnictwo kostne w codziennym życiu
Choć większość ludzi nie jest tego świadoma, przewodnictwo kostne odgrywa rolę w codziennym słyszeniu. Przykłady:

Słyszenie własnego głosu – część dźwięku słyszana jest przez kości czaszki.

Uderzenie w czaszkę lub zęby – może powodować dźwięk słyszany „wewnętrznie”.

Zatykanie uszu – wzmacnia wrażenie dźwięków przekazywanych przez kości (efekt okluzji).

Ograniczenia przewodnictwa kostnego
Przewodnictwo kostne ma mniejszą rozdzielczość częstotliwości niż powietrzne.

Nie każdy typ niedosłuchu może być skutecznie wspomagany przez urządzenia kostne.

Przy bardzo głębokim niedosłuchu odbiorczym (uszkodzenie ślimaka) przewodnictwo kostne również zawodzi.

Tak, człowiek może słyszeć przez kości – i jest to zarówno naturalne zjawisko fizjologiczne, jak i narzędzie wykorzystywane w nowoczesnej medycynie oraz technologii. Przewodnictwo kostne znajduje zastosowanie w diagnostyce audiologicznej, aparatach słuchowych i systemach komunikacyjnych, stanowiąc alternatywę lub uzupełnienie tradycyjnego słyszenia drogą powietrzną.