Commotio cordis - Wstrząśnienie serca

Commotio cordis, czyli wstrząśnienie serca, to rzadkie, ale potencjalnie śmiertelne zaburzenie rytmu serca, które występuje po nagłym, tępym uderzeniu w okolicę klatki piersiowej, zwykle bez widocznych obrażeń mechanicznych.

Zjawisko to najczęściej dotyczy młodych, zdrowych sportowców, którzy otrzymują silny cios w klatkę piersiową – na przykład piłką baseballową, kijem hokejowym, krążkiem, piłką nożną lub łokciem przeciwnika.

Mechanizm powstawania

Wstrząśnienie serca nie wynika z uszkodzenia mięśnia sercowego ani z choroby naczyń wieńcowych. Kluczowy jest moment uderzenia – musi ono nastąpić w bardzo precyzyjnej fazie cyklu pracy serca:

dokładnie na początku załamka T w zapisie EKG,

czyli w momencie repolaryzacji komór, gdy serce jest wyjątkowo wrażliwe na bodźce.

Jeśli uderzenie nastąpi w tym krótkim, około 20-milisekundowym „oknie wrażliwości”, może dojść do migotania komór (ventricular fibrillation) – ciężkiej arytmii, która zatrzymuje krążenie krwi i powoduje nagłą utratę przytomności.

Kto jest najbardziej narażony?

Najwięcej przypadków commotio cordis notuje się wśród:

chłopców i młodych mężczyzn w wieku 10–20 lat,

uczestniczących w sportach kontaktowych lub z twardymi piłkami: baseball, hokej, lacrosse, piłka nożna, rugby, sztuki walki.

Młodzi sportowcy są bardziej podatni, ponieważ ich ściana klatki piersiowej jest cieńsza i bardziej elastyczna, co umożliwia skuteczniejsze przekazanie energii uderzenia do serca.

Objawy i przebieg zdarzenia

Typowy przebieg commotio cordis wygląda dramatycznie:

dochodzi do nagłego uderzenia w klatkę piersiową,

zawodnik na chwilę chwieje się, a następnie upada bez przytomności,

często brak tętna i oddechu, mimo że nie ma widocznych obrażeń zewnętrznych.

Jeśli w ciągu kilku minut nie zostanie wdrożona resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) i defibrylacja, dochodzi do zatrzymania akcji serca i zgonu.

Diagnostyka

Po przywróceniu akcji serca (jeśli się uda), wykonuje się:

EKG – w celu oceny rytmu serca,

echokardiografię (ECHO) – by wykluczyć strukturalne uszkodzenia mięśnia sercowego,

badania krwi (troponiny),

czasem także rezonans magnetyczny serca (MRI).

Rozpoznanie stawia się głównie na podstawie wywiadu i przebiegu zdarzenia – czyli wystąpienia nagłego zatrzymania krążenia po tępym urazie w klatkę piersiową, bez innych przyczyn chorobowych.

Leczenie

Leczenie commotio cordis to szybka interwencja ratująca życie:

Natychmiastowe rozpoczęcie RKO (uciskanie klatki piersiowej, sztuczne oddychanie),

Wczesna defibrylacja AED – im szybciej zostanie wykonana, tym większe szanse na przeżycie,

Po przywróceniu akcji serca – hospitalizacja i obserwacja na oddziale intensywnej terapii.

Według danych American Heart Association, szanse przeżycia wzrastają do 60–70%, jeśli defibrylacja zostanie wykonana w ciągu pierwszych 3 minut od zdarzenia.

Profilaktyka – jak zapobiegać commotio cordis?

Ponieważ jest to zjawisko mechaniczne, nie można go całkowicie wyeliminować, ale można znacząco ograniczyć ryzyko:

stosować ochraniacze klatki piersiowej w sportach kontaktowych,

unikać niebezpiecznych technik gry (np. zbyt bliskiego dystansu przy rzutach piłką),

edukować trenerów i zawodników w zakresie pierwszej pomocy i obsługi defibrylatorów AED,

zapewnić dostępność AED na boiskach, stadionach i halach sportowych.

Rokowanie

W przeszłości commotio cordis niemal zawsze kończyło się śmiercią. Dzięki rosnącej świadomości, szybszemu reagowaniu i dostępności defibrylatorów przeżywalność w ostatnich latach znacząco wzrosła.
W wielu krajach przypadki przeżycia są dziś coraz częstsze – zwłaszcza tam, gdzie AED są łatwo dostępne w miejscach publicznych.

Commotio cordis (wstrząśnienie serca) to dramatyczny przykład tego, jak niewinny sportowy incydent może doprowadzić do nagłego zatrzymania akcji serca. Choć schorzenie to jest rzadkie, wymaga natychmiastowego rozpoznania i reakcji.

Najważniejszą bronią w walce z commotio cordis jest świadomość, szybka resuscytacja i dostęp do defibrylatora AED. Dzięki temu coraz więcej młodych sportowców ma dziś szansę przeżyć i wrócić do pełnej aktywności.