Związek chorób przyzębia z chorobami serca – co mówią nowe badania?

Choroby przyzębia (takie jak periodontitis) coraz częściej pojawiają się nie tylko jako problem stomatologiczny, ale jako potencjalny czynnik ryzyka dla chorób układu krążenia. W niniejszym artykule przyjrzymy się najnowszym badaniom, mechanizmom łączącym te schorzenia oraz implikacjom klinicznym — zarówno dla stomatologów, jak i lekarzy kardiologów.

Co mówią badania epidemiologiczne?

1. Meta‑analiza obejmująca 26 studiów wykazała, że osoby z chorobą przyzębia mają zwiększone ryzyko choroby układu krążenia (CVD), zarówno w grupie mężczyzn (OR = 1,22) jak i kobiet (OR = 1,11).

2. W dużym przeglądzie systematycznym (ponad 1,2 mln uczestników) stwierdzono, że choroba przyzębia wiąże się m.in. z wyższym siedzeniem nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca oraz miażdżycy tętnic. 

3. Badanie kohortowe w grupie osób z nadciśnieniem tętniczym wykazało, że obecność choroby przyzębia wiązała się z 48 % zwiększonym ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo‑naczyniowych oraz 33 % ryzykiem zgonu ogółem. 

Tak więc: dane sugerują istotne powiązanie między stanem przyzębia a chorobami serca. Czy to jednak oznacza, że choroba przyzębia powoduje choroby serca?

Mechanizmy łączące chorobę przyzębia z chorobami serca

Badania wskazują na kilka ścieżek biologicznych, które mogą tłumaczyć powiązanie:

• Stan zapalny ogólnoustrojowy – choroba przyzębia to przewlekłe zapalenie, które prowadzi do wzrostu markerów takich jak CRP, IL‑6, TNF‑α.

• Dysfunkcja śródbłonka i miażdżyca – bakterie przyzębia (np. Porphyromonas gingivalis) zostały wykryte w blaszkach miażdżycowych, a eksperymenty pokazują ich wpływ na ściany naczyń. 

• Remodelling serca i ryzyko choroby wieńcowej – w analizie ponad 480 000 osób stwierdzono, że samo zgłoszenie choroby przyzębia wiązało się z niekorzystnymi zmianami w obrazowaniu serca oraz zwiększonym ryzykiem incydentów wieńcowych.

• Wspólne czynniki ryzyka – palenie, cukrzyca, otyłość, niezdrowy styl życia to czynniki ryzyka zarówno dla chorób przyzębia, jak i chorób sercowo‑naczyniowych. Jednak część badań wykazała, że związek utrzymuje się nawet po uwzględnieniu tych czynników. 

Czy związek jest przyczynowy?

Choć ogrom dowodów wskazuje na korelację, kwestia przyczynowości nadal wymaga dalszych badań:

• Przegląd krytyczny stwierdza, że choć istnieją dowody interwencyjne wykazujące poprawę markerów ryzyka po leczeniu periodontitis, brakuje jeszcze wystarczającej ilości badań, które jednoznacznie wykazują, że leczenie przyzębia zmniejsza liczbę zdarzeń sercowo‑naczyniowych. 

• Wyniki badań genetycznych i obrazowych (jak analiza z UK Biobank) sugerują, że zwiększone ryzyko nie jest wyłącznie efektem współistniejących czynników ryzyka i może mieć niezależny komponent.

Podsumowując: choroba przyzębia może być uznana za potencjalny modyfikowalny czynnik ryzyka dla chorób serca, choć obowiązują pewne zastrzeżenia co do kierunku i siły przyczynowości.

Praktyczne implikacje kliniczne

Dla stomatologów:

• Uwzględniaj w wywiadzie pacjenta czynniki ogólnoustrojowe (np. choroby serca, nadciśnienie, cukrzyca) — współpraca interdyscyplinarna może być korzystna.

• Informuj pacjentów o potencjalnym wpływie chorób przyzębia nie tylko na jamę ustną, ale również na zdrowie ogólne.

• W przypadku zaawansowanej choroby przyzębia warto rozważyć skierowanie pacjenta na konsultację medyczną — zwłaszcza gdy występują czynniki ryzyka sercowo‑naczyniowego.

Dla lekarzy rodzinnych / kardiologów:

• Niestandardowe czynniki ryzyka: zwracaj uwagę na stan jamy ustnej pacjenta jako potencjalny współczynnik ryzyka sercowo‑naczyniowego.

• Zachęcaj pacjentów do regularnych wizyt stomatologicznych i dbania o higienę jamy ustnej jako elementu holistycznej profilaktyki.

• W przypadku pacjentów z zaawansowanymi chorobami sercowo‑naczyniowymi i chorobą przyzębia — możliwa korzyść ze włączenia stomatologii jako części planu leczenia.

Dla pacjenta:

• Profilaktyka: szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie, nitkowanie, wizyty kontrolne u stomatologa.

• Styl życia: unikanie palenia, kontrola cukrzycy, nadciśnienia i innych chorób przewlekłych — wszystko to wpływa zarówno na jamę ustną, jak i na układ krążenia.

• Nie bagatelizuj objawów choroby przyzębia – krwawienie dziąseł, recesje, ruchomość zębów mogą być sygnałem możliwym do skorelowania z ogólnym stanem zdrowia.

Ograniczenia i obszary do dalszych badań

• Większość badań to analizy obserwacyjne — potrzebne są większe, dobrze zaprojektowane randomizowane badania interwencyjne z długim okresem obserwacji.

• Krytyczne czynniki jak styl życia, socioekonomia, dieta, ochrona jamy ustnej często współwystępują — trudno w pełni kontrolować wszystkie zmienne zakłócające.

• Czy leczenie choroby przyzębia skutecznie zmniejszy liczbę zdarzeń sercowo‑naczyniowych (np. zawałów, udarów)? To pytanie wciąż bez pełnej odpowiedzi. 

Podumowanie:

• Istnieje silna i stale rosnąca baza dowodów wskazujących na związek między chorobami przyzębia a chorobami sercowo‑naczyniowymi.

• Choroba przyzębia prawdopodobnie nie jest „tylko” lokalnym problemem stomatologicznym — może wpływać na cały organizm poprzez mechanizmy zapalne i naczyniowe.

• W praktyce klinicznej warto traktować stan zdrowia jamy ustnej jako integralny element oceny ryzyka układu krążenia.

• Profilaktyka i wczesna interwencja w chorobie przyzębia mogą przyczynić się do lepszych wyników zdrowotnych — choć potrzeba więcej danych, by precyzyjnie określić wpływ na zdarzenia sercowe.