Znaczenie pomiaru ośrodkowego ciśnienia żylnego (OCŻ)
Tags
pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego ośrodkowe ciśnienie żylne OCŻ badanie OCŻ
Ośrodkowe ciśnienie żylne (OCŻ) to jeden z kluczowych parametrów hemodynamicznych, wykorzystywanych w ocenie stanu układu krążenia, zwłaszcza u pacjentów w stanie ciężkim. Pomiar OCŻ pozwala na ocenę objętości krwi krążącej, wypełnienia naczyń żylnych oraz funkcji prawej komory serca. Jest nieocenionym narzędziem w prowadzeniu terapii płynowej, monitorowaniu odpowiedzi na leczenie oraz rozpoznawaniu zaburzeń krążenia. Badanie to wykonywane jest głównie w warunkach intensywnej terapii, ale jego prawidłowe zrozumienie i interpretacja mają istotne znaczenie w wielu dziedzinach medycyny – od anestezjologii, przez internę, po kardiologię.

Czym jest ośrodkowe ciśnienie żylne?

Ośrodkowe ciśnienie żylne (OCŻ) odnosi się do ciśnienia panującego w obrębie układu żylnego – konkretnie w górnej i dolnej żyle głównej, która odpowiada również ciśnieniu panującemu w prawym przedsionku serca.. Jego wartość zależy od kilku kluczowych czynników: objętości krwi krążącej, sprawności czynnościowej prawej komory serca oraz napięcia ścian naczyń żylnych. Prawidłowy zakres OCŻ mieści się zwykle między 4 a 12 cm H₂O (czyli centymetrów słupa wody). Do jego pomiaru stosuje się manometr wodny, który umożliwia precyzyjne określenie ciśnienia żylnego. Pomiar tego parametru wykonuje się u pacjentów z założonym cewnikiem centralnym, umieszczonym w dużej żyle klatki piersiowej – najczęściej w żyle głównej górnej lub w jednej z żył ramienno-głowowych, czyli tam, gdzie nie występują zastawki żylne, co pozwala na dokładny odczyt. W prawidłowych warunkach jego wartość mieści się w przedziale 4–10 cm H₂O.

Ośrodkowe ciśnienie żylne może ulegać zmianom w zależności od stanu klinicznego pacjenta:

  • Wzrost OCŻ obserwuje się m.in. w przebiegu przewodnienia (hiperwolemii), niewydolności prawej komory serca, zatorowości płucnej, tamponady serca, zatoru powietrznego w obrębie prawej części serca oraz przy niektórych wadach zastawkowych.
  • Spadek OCŻ występuje natomiast w przypadku niedoboru objętości krwi krążącej (hipowolemii) oraz w stanach wstrząsu.

 

Interpretacja OCŻ wymaga uwzględnienia innych parametrów hemodynamicznych, takich jak ciśnienie tętnicze, rzut serca i wskaźnik oporu obwodowego. 

 

Wskazania do pomiaru ośrodkowego ciśnienia żylnego

  • Ocena i monitorowanie objętości krwi krążącej oraz wykrywanie zaburzeń gospodarki płynowej u pacjentów w ciężkim stanie.
  • Kontrola skuteczności terapii dożylnej, w tym płynoterapii mającej na celu utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej, żywienia pozajelitowego oraz prowokowania diurezy.
  • Nadzór nad uzupełnianiem płynów w sytuacjach klinicznych wymagających intensywnej terapii, takich jak krwotoki, ostry brzuch, wstrząs, ostra niewydolność nerek, prowadzenie hemodializy lub hemoperfuzji, a także w trakcie sztucznej wentylacji.
  • Pozwala na wczesne wykrycie zaburzeń hemodynamicznych i podjęcie odpowiednich interwencji. 

 

Przygotowanie do pomiaru OCŻ

Sprzęt:

  • zestaw do wodnego pomiaru OCŻ,
  • jałowe butelki z 0,9% roztworem chlorku sodu (soli fizjologicznej),
  • kraniki trójdrożne lub zawory kontrolne.

 

Pacjent:

Należy poinformować chorego o celu oraz przebiegu planowanego pomiaru, aby zminimalizować stres i uzyskać współpracę. Właściwe ułożenie ciała pacjenta jest kluczowe dla wyznaczenia tzw. poziomu zerowego (punktu odniesienia dla pomiaru) oraz uzyskania wiarygodnych wyników pomiaru OCŻ.:

  • Pozycja leżąca (na plecach) – poziom zerowy ustala się na wysokości 2/3 przednio-tylnej średnicy klatki piersiowej, w linii środkowej ciała.
  • Pozycja półsiedząca – poziom zerowy wyznacza się w 2/3 przednio-tylnej średnicy klatki piersiowej, na wysokości czwartej przestrzeni międzyżebrowej.
  • Pozycja boczna (na boku) – punkt zerowy ustala się na linii pośrodkowej klatki piersiowej, orientując się względem mostka lub wyrostków kolczystych kręgów.

 

Przebieg pomiaru ośrodkowego ciśnienia żylnego (OCŻ)

1. Na początku należy określić poziom zerowy, zgodnie z wcześniej ustalonym ułożeniem pacjenta.

2. Następnie zestaw pomiarowy wypełnia się jałowym roztworem soli fizjologicznej (0,9% NaCl) pochodzącym z wlewu kroplowego.

3. Gotowy zestaw łączy się z cewnikiem centralnym pacjenta za pomocą odpowiedniego kranika.

4. Po otwarciu układu pomiarowego odczytuje się wartość OCŻ w fazie wydechu, kiedy ciśnienie w klatce piersiowej jest najbardziej stabilne.

5. Następnie zamyka się układ pomiarowy i ponownie podłącza wlew kroplowy.

6. Na zakończenie należy zanotować uzyskany wynik w dokumentacji medycznej pacjenta.