Zespół cieśni kanału stępu.

Zespół cieśni kanału stępu (Tarsal Tunnel Syndrome, TTS) to schorzenie spowodowane uciskiem na nerw piszczelowy lub jego gałęzie w wąskim kanale anatomicznym po wewnętrznej stronie kostki. Przypomina on „odpowiednik cieśni nadgarstka” w obrębie kończyny dolnej i może prowadzić do bólu, drętwienia oraz zaburzeń czucia stopy.

TTS jest częściej diagnozowany u osób aktywnych fizycznie, pacjentów z chorobami ortopedycznymi oraz u osób przewlekle przeciążających stopy.

Anatomia kanału stępu – co uciska nerw?

Kanał stępu (tarsal tunnel) to przestrzeń biegnąca pod kostką przyśrodkową. Ograniczają go:

od boku – kości stępu,

od góry – mocne więzadło: troczek zginaczy (flexor retinaculum).

Wewnątrz przebiegają ważne struktury:

nerw piszczelowy,

ścięgna mięśni zginaczy palców,

naczynia krwionośne.

Gdy na nerw piszczelowy działa ucisk (mechaniczny, zapalny lub wynikający z obrzęku), pojawia się charakterystyczny zestaw objawów.

Przyczyny zespołu cieśni kanału stępu

Zespół cieśni może być wynikiem jednego czynnika lub ich kombinacji.

Najczęstsze przyczyny:

Urazy kostki – skręcenia, złamania, blizny pourazowe.

Zmiany przeciążeniowe – długotrwałe stanie, bieganie, sporty skokowe.

Płaskostopie – zwiększone napięcie i ucisk w obrębie kanału.

Zmiany zwyrodnieniowe – osteofity, artroza stawu skokowego.

Torbiele i gangliony uciskające nerw.

Guzy tkanek miękkich (rzadziej).

Choroby zapalne – RZS, dna moczanowa, obrzęki.

Cukrzyca – zwiększa podatność nerwów na ucisk.

Żylaki kanału stępu – poszerzone naczynia krwionośne zajmujące miejsce w kanale.

U wielu pacjentów powodem jest przewlekłe przeciążenie i nieprawidłowa biomechanika chodu.

Objawy zespołu cieśni kanału stępu

TTS objawia się przede wszystkim zaburzeniami czucia i bólem w obrębie stopy.

Najbardziej typowe symptomy:

mrowienie, drętwienie, pieczenie podeszwy stopy,

ból promieniujący od kostki w stronę pięty, łuku stopy lub palców,

wrażenie „prądów” lub „igieł”,

nasilenie dolegliwości podczas długiego stania lub chodzenia,

ból ustępujący po odpoczynku,

osłabienie mięśni zgięcia palców (w zaawansowanych stadiach).

Dodatkowe objawy:

dodatni objaw Tinela – ból/mrowienie po opukaniu nerwu za kostką,

nocne drętwienia,

uczucie sztywności i napięcia w okolicy kostki przyśrodkowej.

Diagnostyka – jak rozpoznać TTS?
1. Wywiad i badanie fizykalne

Lekarz ocenia czucie, siłę mięśni, reakcję na ucisk i objaw Tinela.

2. Badania obrazowe

USG – może wykryć torbiele, gangliony, zmiany pourazowe.

MRI – dokładnie pokazuje struktury kanału, przydatne przy planowaniu zabiegu.

RTG – ocena kości, osteofitów, zmian zwyrodnieniowych.

3. Badania elektrofizjologiczne

EMG i przewodnictwo nerwowe (NCS) – potwierdzają zaburzenie funkcji nerwu piszczelowego.

Diagnozę stawia się na podstawie objawów klinicznych i dodatkowych badań.

Leczenie zespołu cieśni kanału stępu

Terapia zależy od przyczyny oraz nasilenia objawów. U większości pacjentów zaczyna się od metod zachowawczych.

Leczenie zachowawcze
1. Odpoczynek i modyfikacja aktywności

Unikanie długiego stanie, intensywnego biegania i przeciążeń stopy.

2. Fizjoterapia

terapia manualna,

mobilizacja nerwu (neurodynamika),

stretching mięśni łydki i ścięgna Achillesa,

techniki redukujące obrzęk i napięcia tkanek.

3. Ortopedyczne wkładki do butów

odciążają łuk stopy,

stabilizują tyłostopie,

korygują płaskostopie.

4. Leczenie farmakologiczne

leki przeciwzapalne (NLPZ),

iniekcje steroidowe do kanału stępu (przy silnym bólu).

5. Leczenie przyczynowe

usunięcie torbieli, ganglionów, leczenie dny lub RZS,

kontrola cukrzycy i redukcja masy ciała.

Leczenie operacyjne

Zabieg rozważa się, gdy leczenie zachowawcze nie pomaga przez 3–6 miesięcy lub gdy przyczyną ucisku jest guz, torbiel czy poważna deformacja.

Na czym polega operacja?

chirurg wykonuje nacięcie za kostką przyśrodkową,

poszerza kanał stępu, przecinając troczek zginaczy,

usuwa ewentualne zmiany uciskające nerw (torbiele, osteofity),

uwalnia nerw piszczelowy i jego gałęzie.

Rekonwalescencja

oszczędzanie kończyny przez pierwsze tygodnie,

stopniowy powrót do obciążania,

fizjoterapia poprawiająca czucie i siłę mięśni.

Skuteczność operacji jest wysoka, jeśli dokładnie określono przyczynę ucisku.

Rokowanie

większość pacjentów reaguje dobrze na leczenie zachowawcze,

w przypadkach wymagających operacji poprawa następuje u 70–90% chorych,

im wcześniej postawiona diagnoza, tym lepsze wyniki leczenia.

Jak zapobiegać zespołowi cieśni kanału stępu?

unikanie przeciążeń i noszenia niewłaściwego obuwia,

wzmacnianie i rozciąganie mięśni łydki,

dbanie o odpowiednią masę ciała,

kontrola chorób metabolicznych (cukrzyca, dna),

reagowanie na pierwsze objawy drętwienia i bólu.

Zespół cieśni kanału stępu to schorzenie wynikające z ucisku na nerw piszczelowy, powodujące ból, drętwienie i zaburzenia czucia stopy. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia – od fizjoterapii po potencjalną operację – pozwala większości pacjentów wrócić do komfortowego funkcjonowania. Kluczowe jest zrozumienie przyczyny ucisku oraz odpowiednie odciążenie i poprawa biomechaniki stopy.