W dobie nowoczesnej medycyny coraz częściej sięgamy po terapie, które są nieinwazyjne, bezpieczne i skuteczne. Jedną z takich metod jest fototerapia – forma leczenia wykorzystująca odpowiednio dobrane światło do wspomagania procesów zdrowienia organizmu. Fototerapia znajduje dziś zastosowanie m.in. w dermatologii, psychiatrii, a nawet medycynie estetycznej. W artykule przyjrzymy się bliżej mechanizmowi działania tej metody, jej rodzajom oraz korzyściom, jakie niesie dla zdrowia i samopoczucia pacjentów.
Helioterapia - leczenie światłem słonecznym
Słońce od zawsze symbolizowało energię, życie i dobrą kondycję fizyczną. Jego promienie wyraźnie wpływają na poprawę nastroju, a także stymulują produkcję witaminy D – kluczowej dla odporności oraz zdrowia kości. Niestety, promieniowanie UV emitowane przez słońce może również działać szkodliwie, prowadząc do uszkodzeń skóry, a nawet rozwoju nowotworów. Zanim jednak odkryto negatywne skutki ekspozycji na słońce, helioterapia – czyli leczenie światłem słonecznym – uchodziła za skuteczną metodę walki z wieloma schorzeniami.
Promieniowanie słoneczne może łagodzić objawy niektórych chorób dermatologicznych, takich jak łuszczyca, trądzik czy łagodna postać atopowego zapalenia skóry. Również schorzenia takie jak liszaj płaski czy ziarniniak obrączkowaty mogą dobrze reagować na terapię światłem naturalnym. Promienie słoneczne stymulują regenerację naskórka, wspierają metabolizm oraz wywołują reakcje fotochemiczne i efekt cieplny, co sprzyja m.in. syntezie witaminy D. Dodatkowo helioterapia może wpływać korzystnie na samopoczucie, łagodząc objawy depresji, wspierając przemianę materii i wzmacniając układ odpornościowy. Warto jednak pamiętać, że słońce nie jest bezpośrednim „lekarstwem” – lecz przy odpowiedzialnym stosowaniu można wykorzystywać jego przeciwzapalne właściwości.
Popularność helioterpapii wynikała również z bakteriobójczego działania promieni UV. W XIX wieku stosowano ją m.in. w leczeniu gruźlicy, a przełomowym momentem było przyznanie Nagrody Nobla w 1903 roku Nielsowi R. Finsenowi, który opracował specjalną lampę UV do terapii gruźlicy skóry. Popularność helioterapii zaczęła spadać wraz z rozwojem farmakoterapii – głównie antybiotyków – oraz dostępnością suplementów witaminy D. Wkrótce jednak zainteresowanie wzbudziło sztucznie generowane światło, które – w zależności od długości fali i parametrów takich jak intensywność – może w różnorodny sposób oddziaływać na organizm. W latach 60. XX wieku pojawiła się laseroterapia, wykorzystująca intensywną, jednobarwną wiązkę światła zdolną do głębokiego przenikania tkanek. Laser wykazuje działanie przyspieszające regenerację ran, blizn czy złamań, a także działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwobrzękowo.
Wskazania do stosowania światłoterapii
Fototerapia, będąca jednym z działów fizykoterapii, polega na wykorzystywaniu specjalistycznych urządzeń emitujących różne typy promieniowania do leczenia wybranych schorzeń. Każdy rodzaj promieniowania charakteryzuje się inną długością fali oraz poziomem energii, co przekłada się na zróżnicowane działanie terapeutyczne.
Poniższe wskazania odnoszą się do ogólnego zastosowania zabiegów światłoleczniczych. Warto jednak pamiętać, że każda metoda ma swoje specyficzne zalecenia oraz przeciwwskazania, dlatego przed rozpoczęciem terapii wskazana jest konsultacja ze specjalistą.
Fototerapia może być pomocna w przypadku:
- ran trudno gojących się, odleżyn i odmrożeń,
- blizn,
- bólów o różnym pochodzeniu,
- przewlekłych stanów zapalnych stawów i chorób zwyrodnieniowych,
- przeciążeń mięśni, stawów i ścięgien,
- zapalenia zatok,
- migren,
- stanów zapalnych skóry oraz różnorodnych problemów dermatologicznych,
- łuszczycy.
Mówiąc o światłoterapii, nie można pominąć jej kluczowego wpływu na nastrój. Naświetlania stanowią podstawową metodę leczenia sezonowej depresji, znanej jako SAD. W tym zaburzeniu główną przyczyną pojawienia się objawów jest często niedostateczna ilość światła w okresie jesienno-zimowym. Jednak brak dostępu do naturalnego światła negatywnie wpływa na nas wszystkich — zwykle odczuwamy wtedy zmęczenie i senność. Nasz tryb życia często wymaga aktywności w godzinach, gdy organizm powinien odpoczywać. Światło oddziałuje na produkcję dwóch kluczowych hormonów: serotoniny, która pobudza do działania, oraz melatoniny, odpowiedzialnej za sen i regenerację. Dlatego naświetlanie, szczególnie światłem hiperspolaryzowanym, jest skuteczną metodą przywracania równowagi i poprawy samopoczucia. Ponadto, terapia ta pomaga także w walce z bezsennością czy jet lagiem, gdyż regularne naświetlanie umożliwia lepsze uregulowanie rytmu snu i czuwania.
Przeciwwskazania i ograniczenia fototerapii
Chociaż fototerapia uchodzi za metodę leczenia o wysokim poziomie bezpieczeństwa, nie jest pozbawiona ograniczeń. Istnieje szereg przeciwwskazań, które wykluczają jej zastosowanie. Do najważniejszych należą: ciąża, padaczka, aktywna choroba nowotworowa, a także leczenie izotretynoiną lub jej pochodnymi. Ostrożność należy zachować również w przypadku stosowania leków i ziół wykazujących działanie fotouczulające, takich jak niektóre antybiotyki, dziurawiec, nagietek czy rumianek. Do dodatkowych przeciwwskazań zalicza się również schorzenia okulistyczne – takie jak jaskra, choroby siatkówki i soczewki – oraz przypadki nadwrażliwości na światło związane z przyjmowaniem konkretnych substancji. Choć skutki uboczne fototerapii występują rzadko, u niektórych pacjentów mogą pojawić się objawy takie jak: nudności, rozdrażnienie, zaburzenia widzenia, trudności ze snem, bóle i zawroty głowy.
Pod warunkiem wykluczenia przeciwwskazań i stosowania odpowiednich parametrów ekspozycji, zabiegi światłolecznicze zazwyczaj nie powodują działań niepożądanych. Fototerapia, dobrana indywidualnie do potrzeb pacjenta, może być stosowana jako samodzielna metoda terapeutyczna lub stanowić uzupełnienie innych form leczenia.
Ogólne przeciwwskazania do zabiegów fototerapeutycznych obejmują:
- choroby nowotworowe oraz niedawno zakończone leczenie onkologiczne,
- ostre stany zapalne organizmu,
- niewydolność układu krążenia i arytmie serca,
- ciążę,
- gorączkę,
- epilepsję,
- albinizm,
- zaburzenia pracy tarczycy (nadczynność lub niedoczynność),
- przewlekłe zapalenie wątroby,
- rozległe zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze,
- stosowanie substancji fotouczulających (np. dziurawca, nagietka, rumianku),
- obecność znamion skórnych,
- uczulenie na światło.
Zastosowania światłoterapii
Zastosowanie światłolecznictwa w fizykoterapii przynosi szereg korzyści – poprawia cyrkulację krwi, przyspiesza procesy metaboliczne, wspiera regenerację poprzez pobudzanie podziałów komórkowych, a także łagodzi ból i stany zapalne oraz zmniejsza napięcie mięśni.
W kosmetologii fototerapia wspomaga działanie kosmetyków aplikowanych na skórę, poprawia jej odżywienie i kondycję, redukuje niedoskonałości, wspiera syntezę kolagenu, spowalnia procesy starzenia. W gabinetach kosmetologicznych światło wykorzystywane jest również w celu regeneracji skóry, zwłaszcza po zabiegach z zakresu medycyny estetycznej, np. po laserze frakcyjnym. Światłoterapia przynosi korzyści także skórze zdrowej – bez zmian chorobowych. Poprawia mikrokrążenie, ujednolica koloryt, a także wspomaga redukcję drobnych zmarszczek mimicznych, powstających w wyniku naturalnych procesów starzenia.
W dermatologii techniki światłolecznicze są najczęściej wykorzystywane w terapii takich schorzeń jak atopowe zapalenie skóry, trądzik czy rumień. Fototerapia szczególnie rekomendowana jest w leczeniu różnych postaci trądziku – zarówno pospolitego, jak i trudniejszego w terapii trądziku różowatego, który dość często występuje w naszej strefie klimatycznej. Zabieg ten znajduje także zastosowanie przy schorzeniach takich jak łuszczyca, rumień, przebarwienia skórne oraz przy atopowym i reumatoidalnym zapaleniu skóry.
Techniki leczenia światłem
Metody leczenia światłem klasyfikuje się w zależności od rodzaju zastosowanego promieniowania. Wyróżniamy zatem fototerapię z użyciem:
- promieniowania podczerwonego (IR),
- promieniowania ultrafioletowego (UV),
- promieniowania laserowego,
- światła spolaryzowanego.
Terapia z wykorzystaniem promieniowania IR
Ten rodzaj zabiegu opiera się na wykorzystaniu promieniowania podczerwonego o długości fali od 770 do 15 000 nm. Stosuje się go głównie w celu:
- ogrzewania tkanek,
- rozszerzenia naczyń włosowatych w skórze,
- poprawy przepływu krwi tętniczej w obrębie poddanym zabiegowi,
- przygotowania organizmu do dalszych procedur fizjoterapeutycznych – takich jak ćwiczenia czy terapia manualna.
Terapia z wykorzystaniem promieniowania UV
W tego rodzaju terapii stosuje się urządzenia emitujące niewidzialne promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali mieszczącej się w zakresie 100–400 nm, obejmujące zakresy UVA, UVB i UVC. Promieniowanie ultrafioletowe wywiera wpływ na wiele procesów fizjologicznych – m.in.:
- wspomaga metabolizm,
- obniża ciśnienie tętnicze,
- powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych,
- stymuluje pracę przysadki mózgowej, tarczycy, nadnerczy, jajników oraz jąder.
Dodatkowo promieniowanie UV przeciwdziała odwapnieniu kości, wspomaga profilaktykę niektórych nowotworów skóry oraz łagodzi objawy niektórych chorób dermatologicznych.
Terapia z wykorzystaniem promieniowania laserowego
Laseroterapia opiera się na działaniu promieniowania, które nie występuje naturalnie. Emitowane przez urządzenie światło po zetknięciu ze skórą częściowo się odbija, a częściowo wnika w głąb tkanek, gdzie zostaje wchłonięte i wywiera efekt terapeutyczny.
Zabiegi laserowe mają szerokie zastosowanie, ponieważ:
- łagodzą ból, stany zapalne i obrzęki,
- przyspieszają procesy regeneracyjne, gojenie ran i owrzodzeń,
- wspierają zrost kostny przy złamaniach,
- stymulują syntezę kolagenu, białek oraz RNA,
- poprawiają ukrwienie i odżywienie komórek.
W zależności od potrzeb klinicznych stosuje się lasery o różnej mocy – od niskoenergetycznych po wysokoenergetyczne urządzenia terapeutyczne.
Terapia światłem spolaryzowanym
W tej metodzie stosuje się lampy Bioptron, które generują światło o spektrum zbliżonym do naturalnego światła słonecznego, jednak pozbawione promieniowania UV. Zabieg jest nieinwazyjny, bezbolesny i prosty w wykonaniu.
Lampy Bioptron wykazują przede wszystkim działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne, przyspieszają procesy metaboliczne i wzmacniają odporność organizmu. Ponadto sprzyjają szybszemu gojeniu ran, wspomagają regenerację tkanek, zwiększają zakres ruchu w stawach, a także mogą poprawiać jakość snu.
Światło hiperspolaryzowane
W fototerapii szczególnie ważne jest działanie niewidzialnego światła podczerwonego, które cechuje się właściwościami rozgrzewającymi, przeciwbólowymi oraz zdolnością do stymulacji produkcji ATP – głównego „paliwa” komórek. Podczerwień redukuje także napięcie mięśniowe i jest wykorzystywana w terapii światłem LED. Terapia światłem spolaryzowanym, obejmująca zarówno pełne spektrum światła widzialnego, jak i podczerwień, działa przy niskiej energii i nie zawiera promieniowania UV, co znacząco ogranicza ryzyko skutków ubocznych oraz uszkodzeń skóry.
Dzięki polaryzacji fale świetlne poruszają się w równoległych płaszczyznach, co pozwala im lepiej przenikać tkanki. Terapia światłem spolaryzowanym ma wszechstronne zastosowanie – poprawia ukrwienie i dotlenienie komórek, przyspiesza regenerację tkanek, wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, zwiększa produkcję kolagenu i elastyny, co wspiera odmładzanie skóry, a także poprawia nastrój i wzmacnia odporność organizmu.
Gdy światło przepuszcza się przez filtr zawierający fuleren C60 – cząsteczkę złożoną z 60 atomów węgla, wibrującą z niezwykłą częstotliwością 18 miliardów razy na sekundę – powstaje światło hiperspolaryzowane. To specjalna forma światła, która pomaga przywrócić naturalną, harmonijną strukturę białek w organizmie.
Naświetlanie światłem hiperspolaryzowanym jest stosowane w wielu dolegliwościach, szczególnie jako skuteczna metoda profilaktyki przez wzmacnianie odporności na różnych poziomach. Dzięki pobudzonym i pełnym energii komórkom procesy naprawcze w organizmie przebiegają szybciej i efektywniej, co przyspiesza regenerację. Terapia ta jest także pomocna w leczeniu urazów i chorób stawów – łagodzi ból oraz stany zapalne i przyspiesza gojenie.
Ponadto światło hiperspolaryzowane jest skuteczne w spowalnianiu procesów starzenia skóry oraz w terapii problemów dermatologicznych, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca czy trądzik.
Znaczenie barw światła w fototerapii
Światło spolaryzowane emitowane przez urządzenia zawiera fale o różnej długości i zróżnicowanych właściwościach. Istnieje jednak możliwość zawężenia jego działania do konkretnego zakresu poprzez zastosowanie odpowiedniego filtra barwnego. Dzięki temu światło może być wykorzystywane również w terapii kolorami. Kluczowe jest dobranie właściwego rodzaju światła do konkretnego problemu zdrowotnego – w przeciwnym razie zabieg może okazać się nieskuteczny.
- Białe światło przede wszystkim poprawia elastyczność i sprężystość skóry, wzmacnia ją oraz dostarcza tlen, wspomagając gojenie ran, pobudzając metabolizm i stymulując produkcjękolagenu.
- Czerwone światło korzystnie wpływa na ukrwienie, przyspiesza metabolizm komórek skóry, wspomaga procesy gojenia i regeneracji.
- Żółte światło skutecznie łagodzi podrażnienia skóry, poprawia krążenie limfy oraz wzmacnia naturalną ochronę organizmu.
- Pomarańczowe światło zwiększa wytrzymałość skóry, pomaga w leczeniu cellulitu oraz wspiera odbudowę włókien kolagenowych.
- Niebieskie światło nawilża skórę, reguluje pracę gruczołów łojowych i przynosi ulgę w przypadku podrażnień skóry problematycznej.
- Zielone światło znajduje zastosowanie w redukcji zmarszczek, działa relaksująco i kojąco na skórę.
- Fioletowe światło nawilża, łagodzi podrażnienia, chroni przed działaniem wolnych rodników, wzmacnia naczynia krwionośne i redukuje zaczerwienienia. Dzięki tym właściwościom fototerapia w kosmetologii i dermatologii stanowi atrakcyjną i skuteczną alternatywę dla tradycyjnych metod leczenia.
Światło LED znajduje również zastosowanie w leczeniu różnych rodzajów łysienia i problemów z wypadaniem włosów, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. W terapii można jednocześnie wykorzystać kilka długości fal świetlnych. Najlepsze rezultaty osiąga się, łącząc je z innymi zabiegami, takimi jak mezoterapia igłowa czy mikroigłowa. Terapia światłem LED nie tylko wspomaga leczenie, ale także korzystnie wpływa na zagęszczenie włosów oraz poprawę ich jakości i kondycji skóry głowy.
Validate your login