Egzostoza – czym jest i jak ją leczyć?

Egzostoza, znana także jako kostniak chrzęstny, to łagodna narośl kostna powstająca na powierzchni kości, zazwyczaj w miejscach, gdzie kość naturalnie rośnie, np. przy nasadach kości długich. Choć najczęściej nie powoduje bólu i jest wykrywana przypadkowo, w niektórych przypadkach może prowadzić do dolegliwości bólowych, ograniczenia ruchomości czy ucisku na nerwy i naczynia krwionośne.

Przyczyny egzostozy

Egzostoza może mieć charakter:

• Wrodzony (dziedziczny) – najczęściej występuje w formie mnogiej egzostozy dziedzicznej (choroba dziedziczona autosomalnie dominująco).
• Nabyty – może powstać w wyniku przewlekłego podrażnienia, urazu, zapalenia, a także jako powikłanie niektórych chorób układu kostnego.

Czynniki ryzyka obejmują:

• genetykę (jeśli w rodzinie występowały egzostozy),
• intensywny wzrost kości u dzieci i młodzieży,
• przewlekłe stany zapalne stawów i kości.

Objawy

W większości przypadków egzostoza nie daje objawów i jest wykrywana przypadkowo podczas badań obrazowych (np. RTG). Objawy pojawiają się zazwyczaj wtedy, gdy narośl osiąga większy rozmiar lub uciska otaczające tkanki. Do typowych symptomów należą:

• wyczuwalna, twarda masa pod skórą,
• ból przy ruchu lub ucisku,
• ograniczenie zakresu ruchu stawu,
• drętwienie lub mrowienie (przy ucisku na nerwy),
• deformacja kończyny (w cięższych przypadkach, zwłaszcza u dzieci).

Diagnostyka

W celu rozpoznania egzostozy wykonuje się:

• RTG – podstawowe badanie obrazowe wykrywające narośl kostną,
• TK (tomografia komputerowa) lub MRI (rezonans magnetyczny) – w przypadkach trudnych diagnostycznie lub podejrzenia ucisku na nerwy i naczynia.

Leczenie

W zależności od lokalizacji, rozmiaru oraz dolegliwości, leczenie egzostozy może mieć charakter:

Zachowawczy:

• obserwacja zmian bez interwencji chirurgicznej,
• leczenie objawowe (leki przeciwbólowe, fizjoterapia).

Operacyjny:

• usunięcie egzostozy chirurgicznie, zwłaszcza gdy:

1. powoduje ból,
2. ogranicza ruchomość,
3. deformuje kończynę,
4. istnieje ryzyko przemiany złośliwej (bardzo rzadko, ale możliwe w przypadku dużych, szybko rosnących zmian).

Rokowania

Rokowania w przypadku egzostozy są na ogół bardzo dobre. Większość zmian nie wymaga leczenia operacyjnego i nie powoduje powikłań. W przypadkach dziedzicznych (mnogiej egzostozy) konieczne może być wieloetapowe leczenie operacyjne, szczególnie u dzieci i młodzieży.

Egzostoza to łagodna zmiana kostna, która rzadko zagraża zdrowiu, ale może powodować dyskomfort, ból lub problemy funkcjonalne. Wczesna diagnostyka i odpowiednia opieka ortopedyczna pozwalają skutecznie zarządzać tym schorzeniem i – w razie potrzeby – całkowicie usunąć zmianę.