Ortodoncja a chirurgia – kiedy konieczna jest współpraca?

Leczenie ortodontyczne kojarzy się najczęściej z noszeniem aparatu, którego zadaniem jest wyprostowanie zębów i poprawa zgryzu. Jednak w niektórych przypadkach samo przesuwanie zębów nie wystarcza, a do osiągnięcia pełnej harmonii uśmiechu i funkcji zgryzu potrzebna jest współpraca z chirurgiem szczękowym. Kiedy ortodoncja wymaga wsparcia chirurgii? Jakie sytuacje kliniczne kwalifikują się do leczenia interdyscyplinarnego?

Ortodoncja i chirurgia – dwie dziedziny, jeden cel

Zarówno ortodoncja, jak i chirurgia szczękowo-twarzowa mają na celu przywrócenie prawidłowej funkcji i estetyki układu stomatognatycznego (czyli zębów, szczęk i otaczających tkanek). Gdy problem nie dotyczy tylko ustawienia zębów, ale również budowy kości szczęki i żuchwy, konieczne staje się leczenie ortochirurgiczne – czyli połączenie ortodoncji z chirurgią.

Kiedy potrzebna jest współpraca ortodonty i chirurga?

1. Wady szkieletowe (kostne) twarzoczaszki

Wady klasy II i III, czyli:

• Tyłozgryz szkieletowy – cofnięcie żuchwy względem szczęki,

• Przodozgryz szkieletowy – wysunięcie żuchwy lub cofnięcie szczęki,

• Asymetrie twarzy – różnice w rozwoju kości po obu stronach twarzy.

W takich przypadkach aparat nie jest w stanie samodzielnie przesunąć kości – konieczna jest chirurgiczna korekta po wcześniejszym przygotowaniu ortodontycznym.

2. Zęby zatrzymane (niewyrznięte)

Dotyczy to najczęściej kłów (szczególnie w szczęce), które mimo obecności w łuku zębowym nie pojawiają się w jamie ustnej. Leczenie polega na:

• chirurgicznym odsłonięciu zęba,

• przymocowaniu specjalnego zaczepu,

• „wyciągnięciu” zęba do łuku za pomocą aparatu.

3. Zaburzenia proporcji twarzy

Czasami pacjent nie ma typowej wady zgryzu, ale zauważalne są zaburzenia estetyczne – np. cofnięty podbródek, nadmiernie wydłużona dolna część twarzy, czy zbyt wąska szczęka. Tu również leczenie ortodontyczne może być niewystarczające i wymaga uzupełnienia chirurgicznego (np. osteotomia, genioplastyka).

4. Ograniczenia w leczeniu dorosłych pacjentów

U dorosłych kości szczękowe są już w pełni ukształtowane, więc nie ma możliwości ich modyfikacji za pomocą samego aparatu. W zaawansowanych wadach zgryzu konieczne jest leczenie chirurgiczne, szczególnie jeśli pacjentowi zależy na:

• poprawie rysów twarzy,

• normalizacji funkcji żucia i oddychania,

• uniknięciu nadmiernego przeciążania stawów skroniowo-żuchwowych.

5. Leczenie interdyscyplinarne przed implantacją

Czasami, przed wszczepieniem implantów zębowych, konieczna jest korekta ustawienia zębów lub odbudowa kości – np. poprzez podniesienie dna zatoki szczękowej, augmentację kości czy przesunięcie zębów. W takich przypadkach ortodonta współpracuje z chirurgiem stomatologicznym.

Jak wygląda leczenie orto-chirurgiczne?

1. Diagnoza i planowanie
   Leczenie rozpoczyna się od dokładnej diagnostyki: zdjęcia RTG (w tym cefalometria), tomografii CBCT, analiz komputerowych i modeli diagnostycznych.

2. Przygotowanie ortodontyczne
   Pacjent nosi aparat ortodontyczny przez 6–18 miesięcy, by ustawić zęby w optymalnej pozycji przed operacją.

3. Zabieg chirurgiczny
   Najczęściej przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym w warunkach szpitalnych. Może to być np. osteotomia Le Fort I (przesunięcie szczęki), BSSO (przesunięcie żuchwy), genioplastyka (korekta bródki) lub inne procedury.

4. Kontynuacja leczenia ortodontycznego
   Po gojeniu pacjent wraca do ortodonty na dalsze leczenie i ustabilizowanie zgryzu.

5. Retencja i kontrola
   Po zakończeniu leczenia stosowane są aparaty retencyjne, a pacjent pozostaje pod kontrolą specjalistów.

Podsumowanie

Współpraca ortodonty i chirurga to często jedyna droga do pełnej korekty złożonych wad zgryzu i nieprawidłowości twarzoczaszki. Choć takie leczenie jest bardziej złożone i czasochłonne, daje spektakularne efekty – zarówno funkcjonalne, jak i estetyczne. Kluczem do sukcesu jest odpowiednia diagnoza, planowanie i interdyscyplinarne podejście.