Metatarsalgia Mortona to schorzenie przodostopia, które coraz częściej dotyka osoby prowadzące aktywny tryb życia, ale także tych, którzy na co dzień noszą niewłaściwie dobrane obuwie. Objawia się przede wszystkim bólem, pieczeniem lub uczuciem dyskomfortu w okolicy przestrzeni międzypalcowych stopy, najczęściej między trzecim a czwartym palcem. Choć potocznie bywa określana jako nerwiak Mortona, w rzeczywistości nie jest to klasyczny nowotwór nerwu, lecz dolegliwość wynikająca z jego przewlekłego podrażnienia i ucisku.
Co to jest metatarsalgia Mortona?
Nerwiak Mortona to schorzenie objawiające się bólem w przedniej części stopy, najczęściej zlokalizowanym między trzecim a czwartym lub drugim a trzecim palcem. Dolegliwości te są związane z podrażnieniem nerwu podeszwowego wspólnego palców, który przebiega pomiędzy kośćmi śródstopia. W wyniku długotrwałego ucisku lub drażnienia nerwu może dochodzić do jego pogrubienia oraz rozrostu tkanki włóknistej, co potocznie określa się mianem nerwiaka. W rzeczywistości jednak prawdziwy, niezłośliwy guz nerwu występuje w tym schorzeniu bardzo rzadko, dlatego trafniejszą nazwą jest neuralgia lub metatarsalgia Mortona.
Metatarsalgia to ogólne określenie zespołu objawów bólowych w obrębie śródstopia, które mogą mieć różne przyczyny – od zaburzeń anatomicznych i biomechanicznych, przez urazy i zmiany zwyrodnieniowe, aż po niektóre choroby skóry. W przypadku metatarsalgii Mortona ból wynika głównie z ucisku na nerw, do którego często dochodzi podczas chodzenia, zwłaszcza w źle dobranym obuwiu nadmiernie obciążającym przodostopie. Czynnikiem sprzyjającym może być także poprzeczne płaskostopie.
Dolegliwości bólowe mają zwykle charakter piekący lub palący, mogą promieniować do palców i nasilać się podczas chodzenia lub stania. Schorzenie najczęściej dotyczy jednej stopy i znacznie częściej występuje u kobiet, zwłaszcza w wieku dojrzałym. Szacuje się, że objawy charakterystyczne dla nerwiaka Mortona mogą pojawić się u dużej części populacji na pewnym etapie życia.
Anatomicznie problem dotyczy miejsc, w których nerwy palcowe wspólne przebiegają pod więzadłem poprzecznym śródstopia, w okolicy głów kości śródstopia. To właśnie tam nerw jest szczególnie narażony na ucisk, co prowadzi do jego podrażnienia i powstawania dolegliwości bólowych, najczęściej w drugiej i trzeciej przestrzeni międzypalcowej.
Przyczyny powstawania neuralgii Mortona
Uważa się, że metatarsalgia (neuralgia) Mortona rozwija się w wyniku przewlekłego podrażnienia, ucisku lub uszkodzenia nerwu podeszwowego wspólnego palców, który przebiega pomiędzy kośćmi śródstopia. Długotrwałe oddziaływanie niekorzystnych czynników prowadzi do stanu zapalnego nerwu oraz zmian w otaczających go tkankach, co skutkuje bólem i innymi dolegliwościami czuciowymi w przedniej części stopy. W wielu przypadkach nie udaje się wskazać jednej, jednoznacznej przyczyny choroby, ponieważ ma ona charakter wieloczynnikowy.
- Do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się noszenie niewłaściwie dobranego obuwia, zwłaszcza butów na wysokim obcasie oraz z wąskimi czubkami. Tego typu obuwie powoduje nadmierne ściskanie przodostopia oraz ustawienie palców w zgięciu grzbietowym, co sprzyja pociąganiu i uciskowi nerwu. Problem częściej dotyczy kobiet, co wiąże się właśnie z długotrwałym używaniem tego rodzaju butów.
- Istotną rolę w rozwoju metatarsalgii Mortona odgrywają również deformacje i zaburzenia biomechaniki stopy. Szczególnie predysponujące jest płaskostopie poprzeczne, które prowadzi do zwiększonego obciążenia głównie drugiej i trzeciej kości śródstopia, a tym samym do podrażnienia struktur nerwowych w przestrzeniach międzypalcowych. Neuralgia Mortona często współwystępuje także z innymi deformacjami, takimi jak paluch koślawy czy palce młotkowate.
- Kolejną grupę przyczyn stanowią urazy mechaniczne przodostopia, na przykład uderzenie palcami o twardą powierzchnię lub upadek ciężkiego przedmiotu na stopę. Uraz może doprowadzić zarówno do bezpośredniego uszkodzenia nerwu, jak i do wtórnych zmian, takich jak bliznowacenie więzadła poprzecznego śródstopia czy przerost zapalny kaletki, które wtórnie uciskają nerw.
- Rozwojowi dolegliwości sprzyja także intensywna aktywność fizyczna, zwłaszcza bieganie, szczególnie gdy wykonywane jest w źle dopasowanym obuwiu. Nadmierne przeciążenia przodostopia mogą prowadzić do przewlekłego drażnienia nerwu. Dodatkowym czynnikiem biomechanicznym jest przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, który powoduje silniejsze obciążanie przedniej części stopy podczas chodu.
- Wśród rzadszych przyczyn wymienia się obecność zmian uciskających nerw, takich jak gangliony czy inne guzy okolicy śródstopia, a także niestabilność stawów śródstopno-palcowych.
- Neuralgia Mortona może również występować w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, zwłaszcza reumatycznych, które sprzyjają przewlekłym stanom zapalnym tkanek okołonerwowych. W przypadkach obustronnych i rozlanych dolegliwości należy brać pod uwagę polineuropatię obwodową, często związaną z cukrzycą.
Objawy metatarsalgii Mortona
Objawy metatarsalgii Mortona, dotyczą głównie przedniej części stopy i są związane z podrażnieniem nerwu podeszwowego przebiegającego pomiędzy kośćmi śródstopia.
- Najczęściej pojawia się ból zlokalizowany po stronie podeszwowej stopy, zwykle między trzecim a czwartym lub rzadziej między drugim a trzecim palcem. Dolegliwości te bywają opisywane jako uczucie pieczenia, palenia lub rozpierania, a pacjenci często porównują je do wrażenia obecności kamyka w bucie lub zrolowanej skarpetki.
- Ból może promieniować do sąsiednich palców, a sporadycznie także w kierunku stawu skokowego. Często towarzyszą mu zaburzenia czucia, takie jak mrowienie lub drętwienie palców znajdujących się w zajętej przestrzeni międzypalcowej. U niektórych osób mogą występować również bolesne skurcze palców stopy. Charakterystyczne jest to, że stopa zazwyczaj nie wykazuje widocznych zmian zewnętrznych – nie pojawia się zaczerwienienie ani wyraźny obrzęk, a zmiana nie jest łatwo wyczuwalna palpacyjnie.
- Dolegliwości nasilają się przede wszystkim podczas chodzenia, biegania lub długotrwałego stania, zwłaszcza w wąskim obuwiu lub butach na wysokim obcasie. Wielu pacjentów zauważa, że ból pojawia się nagle i zmusza do zdjęcia buta, rozmasowania stopy lub poruszania palcami, co przynosi chwilową ulgę. Zazwyczaj objawy wyraźnie słabną po odpoczynku lub po zdjęciu obuwia.
- We wczesnym stadium choroby ból bywa niewielki i występuje głównie podczas noszenia nieodpowiednich butów. Wraz z postępującym podrażnieniem i rozwojem stanu zapalnego nerwu dolegliwości stają się coraz silniejsze, mogą pojawiać się częściej, a w zaawansowanych przypadkach utrzymywać się nawet w spoczynku, szczególnie w godzinach wieczornych lub nocnych. Taki przebieg jest typowy dla schorzeń o charakterze neuralgicznym.
- W niektórych przypadkach w przestrzeni międzypalcowej może pojawić się niewielki obrzęk przypominający guzek, który nie ma charakteru nowotworowego, lecz potęguje uczucie dyskomfortu i ciała obcego w obuwiu. Warto podkreślić, że neuralgia Mortona nie powoduje uczucia chłodu stopy – wystąpienie takiego objawu może świadczyć o problemach naczyniowych i wymaga odrębnej diagnostyki.
Rozpoznanie
Diagnostyka neuralgii Mortona opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie oraz badaniu klinicznym stopy. Już sama rozmowa z pacjentem bywa bardzo pomocna, ponieważ zgłaszane dolegliwości mają zwykle charakterystyczny przebieg – ból w przedniej części stopy nasilający się podczas chodzenia, stania lub noszenia wąskiego obuwia. Następnie lekarz lub podolog przeprowadza badanie manualne, polegające na uciskaniu i odpowiednim manipulowaniu stopą w celu precyzyjnego zlokalizowania źródła bólu.
Podczas badania często wykonuje się testy prowokacyjne, w tym tzw. test Muldera. Polega on na poprzecznym ściśnięciu przodostopia, co może wywołać silny ból, a niekiedy także charakterystyczne uczucie przeskakiwania tkanek lub słyszalny „klik” pomiędzy kośćmi śródstopia. Objawy te są uznawane za typowe dla neuralgii Mortona i mają duże znaczenie diagnostyczne.
Choć podstawą rozpoznania pozostaje badanie kliniczne, w niektórych przypadkach lekarz zleca badania obrazowe. Najczęściej wykonuje się zdjęcie RTG stopy w pozycji stojącej, aby ocenić jej budowę oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny bólu, takie jak złamania zmęczeniowe kości śródstopia czy zaawansowane zmiany kostne. Uzupełniająco można wykonać badanie USG lub rezonans magnetyczny, które pozwalają uwidocznić ewentualne zmiany w tkankach miękkich, np. zapalnie zmienioną kaletkę międzyśródstopną, ganglion lub rzadko występujący prawdziwy nerwiak.
Warto podkreślić, że prawidłowy wynik badań obrazowych nie wyklucza choroby, ponieważ w większości przypadków dolegliwości wynikają z samego podrażnienia nerwu, które nie zawsze jest widoczne w USG czy rezonansie magnetycznym. Z tego względu negatywny wynik badań dodatkowych nie powinien podważać rozpoznania postawionego na podstawie obrazu klinicznego.
Po potwierdzeniu diagnozy specjalista może zaplanować dalsze postępowanie, obejmujące m.in.
- modyfikację obuwia,
- zastosowanie indywidualnych wkładek ortopedycznych,
- skierowanie na odpowiednią terapię fizjoterapeutyczną.
Leczenie
Leczenie metatarsalgii Mortona rozpoczyna się zazwyczaj od metod zachowawczych, których celem jest zmniejszenie ucisku na nerw podeszwowy oraz złagodzenie stanu zapalnego.
- Podstawowym elementem terapii jest zmiana obuwia na wygodne, o szerokim przodostopiu i niskim, stabilnym obcasie, tak aby palce i śródstopie nie były nadmiernie ściskane.
- Równie istotne jest stosowanie indywidualnie dobranych wkładek ortopedycznych, które poprawiają rozkład obciążeń w obrębie stopy i odciążają bolesne przestrzenie międzypalcowe.
- Uzupełnieniem leczenia zachowawczego jest ograniczenie aktywności powodujących nadmierne przeciążanie przodostopia, takich jak bieganie, skakanie czy taniec.
- W łagodzeniu dolegliwości pomocne bywają także miejscowe zabiegi, m.in. chłodne okłady, delikatne masaże oraz farmakoterapia obejmująca leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.
- Ważną rolę odgrywa również fizjoterapia, w ramach której stosuje się ćwiczenia rozciągające (zwłaszcza mięsień brzuchaty łydki), neuromobilizację oraz zabiegi o działaniu przeciwzapalnym, takie jak laseroterapia czy jonoforeza.
Jeżeli pomimo zastosowania leczenia zachowawczego objawy utrzymują się lub nasilają, kolejnym etapem terapii może być miejscowe podanie glikokortykosteroidu w okolice podrażnionego nerwu. Zastrzyki te mogą przynieść wyraźną ulgę, szczególnie gdy przyczyną bólu jest zapalnie zmieniona kaletka międzyśródstopna. Ze względu na możliwe działania niepożądane, takie jak uszkodzenie tkanek lub osłabienie struktur stawowych, nie zaleca się jednak wielokrotnego ich powtarzania.
W przypadkach zaawansowanych lub opornych na leczenie zachowawcze rozważa się postępowanie chirurgiczne. Zabieg polega na usunięciu fragmentu nerwu lub struktur powodujących jego ucisk i w większości przypadków przynosi trwałą poprawę. Należy jednak liczyć się z możliwością wystąpienia powikłań, takich jak trwałe drętwienie palców. Istnieją również alternatywne, rzadziej stosowane metody, np. chemiczne uszkodzenie nerwu za pomocą iniekcji alkoholu pod kontrolą USG, jednak ich skuteczność nie została jednoznacznie potwierdzona.
Istotną rolę w leczeniu metatarsalgii Mortona odgrywa także opieka podologiczna. Podolog pomaga w doborze odpowiedniego obuwia oraz przeprowadza szczegółową analizę biomechaniki stopy, często z wykorzystaniem komputerowego badania 3D. Na podstawie uzyskanych danych możliwe jest wykonanie spersonalizowanych wkładek ortopedycznych, które poprawiają amortyzację, stabilizację oraz pracę mięśni stopy, wspierając proces leczenia i zapobiegając nawrotom dolegliwości.
Profilaktyka
Ryzyko rozwoju nerwiaka Mortona można ograniczyć poprzez odpowiednie nawyki związane z obuwiem i stylem życia. Kluczowe znaczenie ma rezygnacja z ciasnych butów oraz obuwia na wysokim obcasie, które sprzyjają uciskowi przodostopia. Warto wybierać buty dobrze dopasowane do stopy, z szerokim przodem zapewniającym swobodę palcom. Podczas aktywności fizycznej zaleca się noszenie obuwia sportowego z dobrą amortyzacją, które zmniejsza przeciążenia śródstopia. Istotnym elementem profilaktyki jest także utrzymywanie prawidłowej masy ciała, co pozwala ograniczyć nadmierne obciążenie stóp.
Validate your login