Materiały do kompresjoterapii – efektywność i dobór

Kompresjoterapia to podstawowa, niefarmakologiczna metoda leczenia przewlekłej niewydolności żylnej, obrzęków limfatycznych oraz profilaktyki zakrzepicy żył głębokich. Skuteczność terapii zależy w dużej mierze od właściwego doboru materiału uciskowego, jego klasy kompresji, rozciągliwości oraz dopasowania do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Kompresjoterapia (terapia uciskowa) polega na zewnętrznym wywieraniu kontrolowanego nacisku na kończynę – najczęściej dolną – w celu:

- Zmniejszenia średnicy naczyń żylnych i poprawy przepływu krwi żylnej,

- Redukcji przesięków śródmiąższowych i obrzęków,

- Zapobiegania zakrzepicy i stanom zapalnym,

- Ułatwienia odpływu chłonki w przypadku obrzęków limfatycznych.

Rodzaje materiałów kompresyjnych
a) Opaski i bandaże uciskowe
- Krótkiego rozciągu  -  < 100%  -  Silny ucisk w ruchu, niski w spoczynku; idealny do leczenia owrzodzeń i obrzęków żylnych
- Długiego rozciągu  -  > 100%  -  Stały ucisk również w spoczynku; łatwiejsze w aplikacji, ale mniej skuteczne w terapii aktywnej
- Bandaże wielowarstwowe  -  Zmienna  -  Kombinacja właściwości – często stosowane w leczeniu owrzodzeń podudzi

Zalety: tanie, możliwe indywidualne dopasowanie.
Wady: zależne od techniki założenia, trudne do samodzielnego stosowania.

b) Pończochy i rajstopy uciskowe (wyroby płaskodziane lub okrągłodziane)
Dostępne klasy ucisku wg normy RAL-GZ 387:

- Klasa I (15–21 mmHg) – profilaktyka, lekkie obrzęki.

- Klasa II (22–32 mmHg) – przewlekła niewydolność żylna, po zakrzepicy.

- Klasa III (33–46 mmHg) – ciężkie obrzęki limfatyczne, owrzodzenia.

- Klasa IV (> 49 mmHg) – zaawansowana niewydolność limfatyczna.

Pończochy okrągłodziane – elastyczne, bardziej estetyczne, komfortowe na co dzień.
Pończochy płaskodziane – sztywniejsze, stosowane w leczeniu obrzęków limfatycznych i deformacji kończyn.

c) Systemy kompresji regulowanej (velcro, zapięcia na rzepy)
Alternatywa dla klasycznych bandaży – szczególnie u osób starszych lub z ograniczoną sprawnością.

Łatwe do samodzielnego zakładania, zapewniają stały poziom ucisku.

Stosowane często w opiece domowej i pooperacyjnej.

d) Inne materiały wspomagające
Podkolanówki z wypustkami silikonowymi – stymulują mikrokrążenie,

Materiały chłodzące lub zawierające substancje aktywne (np. srebro, mentol) – dodatkowe działanie antyseptyczne lub przeciwobrzękowe,

Kompresy i opaski do rąk, palców, tułowia – w leczeniu obrzęków limfatycznych kończyn górnych (np. po mastektomii).

Efektywność kompresjoterapii – dane kliniczne
a) Przewlekła niewydolność żylna (CVI)
Kompresjoterapia jest złotym standardem w leczeniu owrzodzeń żylnych kończyn dolnych.

Badania wykazują 2–3x szybsze gojenie przy stosowaniu bandaży klasy II–III niż bez kompresji.

b) Obrzęk limfatyczny (lymphoedema)
Terapia wielowarstwowa i pończochy płaskodziane poprawiają jakość życia i redukują obrzęki nawet o 30–60% w ciągu kilku tygodni.

c) Profilaktyka zakrzepicy żylnej (DVT)
Pończochy uciskowe klasy I–II zmniejszają ryzyko zakrzepicy u pacjentów pooperacyjnych, unieruchomionych i w podróży.

Dobór materiału kompresyjnego – zasady kliniczne

- Rodzaj schorzenia  -  CVI – klasa II–III; obrzęk limfatyczny – klasa III–IV
- Stan skóry  -  Materiały z dodatkiem srebra w przypadku infekcji
- Sprawność pacjenta  -  Bandaże – w opiece specjalistycznej; pończochy – do samodzielnego użytku
- Aktywność fizyczna  -  Krótki rozciąg – pacjenci aktywni; długi – osoby siedzące
- Wymiary kończyny  -  Produkty indywidualne lub z rozmiarem specjalnym
- Estetyka i komfort  -  Pończochy okrągłodziane do codziennego noszenia

Przeciwwskazania do kompresjoterapii
- Ciężka choroba tętnic obwodowych (ABI < 0,5),

- Ostra zakrzepica żył głębokich (do momentu stabilizacji),

- Infekcje skóry lub martwica,

- Niewyrównana niewydolność serca (klasa IV NYHA),

- Alergia na materiały kompresyjne (rzadko).

Kompresjoterapia to skuteczna i bezpieczna metoda leczenia licznych schorzeń układu żylnego i limfatycznego. Właściwy dobór materiału – zarówno pod względem klasy ucisku, jak i rodzaju produktu – ma kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii. Należy zawsze uwzględniać indywidualne potrzeby pacjenta, jego stan kliniczny oraz możliwości techniczne. Współpraca interdyscyplinarna (lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, ortopeda) zwiększa efektywność leczenia i poprawia jakość życia chorych.